آیا آلودگی هوا ما را بد خلق می‌کند؟

آلودگی هوا چند سالی است به بیماری مزمن شهرهای صنعتی بدل شده‌ است. آلودگی هوا می‌تواند دلایل گوناگونی داشته باشد اما فارغ از هر دلیلی، آلودگی هوا می‌تواند صدمات جسمانی بسیاری همچون انواع بیماری‌های قلبی و تنفسی برای شهروندان به همراه داشته باشد.

وقتی پای آلودگی هوا به میان می‌آید اغلب ذهن‌ها به سمت بیماری‌‌های جسمی می‌روند اما استنشاق آلاینده‌های موجود در هوا بر سلامت روان ما هم اثر گذار است و می‌تواند باعث اضطراب و بدخلقی یا گیجی و ضعف حافظه شود.

آلودگی هوا همچنین می‌تواند باعث افسردگی و نارضایتی عمومی ما از زندگی شود و در مواردی با بالا بردن میزان خشم و خشونت، آمار جرم و جنایت را هم بالا ببرد. طی تحقیقاتی در سال 2018، پژوهشگران دریافتند که سطح بالای آلودگی هوا می‌تواند باعث افزایش قتل، تجاوز، سرقت و جرایم خشونت‌آمیز شود.

آلودگی هوا و سلامت روان کودکان

سازمان جهانی بهداشت تخمین زده است که بیش از 90 درصد کودکان سراسر جهان هوای آلوده را در سطوحی که برای سلامتی و رشدشان خطرناک است تنفس می‌کنند.

از آن‌جایی که بدن کودکان در حال رشد است، ذرات معلق در هوا به خصوص ذرات کوچکتر از 2.5 میکرون که از عوامل اصلی آلودگی هستند، تاثیر شدیدی بر کودک و رشد ذهنی و عاطفی او می‌گذارند و ممکن است روند رشد را مختل کنند و کودک را در معرض آسیب‌های روحی بسیاری قرار بدهند.

آلودگی هوا و تأثیر آن بر سلامت روان بزرگسالان

کودکان تنها قربانیان آلودگی هوا نیستند. بزرگسالان به ویژه گروه‌های در معرض خطر همچون بیماران قلبی تنفسی، سالمندان، زنان باردار و مادران شیرده هم از اثرات مخرب این پدیدۀ زیست محیطی در امان نیستند.

طبق تحقیقات انجام شده بر روی موش‌ها مشخص شد که آلودگی هوا بر روی سلامت روان و بیماری افسردگی هم اثرگذار است.

در این مطالعه که در سال 2011 انجام شد، محققان موش‌ها را به مدت 8 ساعت در روز و پنج بار در هفته برای یک دورۀ 10 ماهه در معرض آلودگی هوا و ذرات معلق کوچکتر از 2.5 میکرون قرار دادند یعنی همان میزان آلودگی که افراد در مراکز شهرهای بزرگ و صنعتی هر روزه در معرض آن قرار می‌گیرند.

محققان دریافتند که نه تنها قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا یادگیری را برای موش‌ها دشوارتر کرد و نتوانستند مانند موش‌های دیگر از مارپیچ‌ها بگذرند، بلکه علائم افسردگی نیز در این موش‌ها مشاهده شد. این موش‌ها خیلی سریع‌تر در برابر وظایف دشوار تسلیم می‌شدند و به‌نظر می‌رسید علاقه‌شان را به فعالیت‌های معمول مثلاً خوردن یک جرعه آب قند از دست دادند.

بنابراین طبق تحقیقات مختلف که در اکثر نقاط جهان و بر مردم کشورهای مختلف انجام شده است، محققان دریافتند که آلودگی هوا و استنشاق آلاینده‌های مضر بر سلامت روان هم اثرات سوء می‌گذارد و باعث تغییر خلق و خو می‌شود.

برخی از آثار روحی روانی ناشی از هوای آلوده

* اضطراب

آلودگی هوا می‌تواند باعث ایجاد اضطراب شود یا آن را تشدید کند. در واقع آلودگی هوا اعصاب ما را ضعیف کرده و تحمل ما را کم می‌کند. بنابراین همیشه به دنبال این هستیم که کارها را به سرعت انجام دهیم یا بسیار بی‌حوصله می‌شویم.

* بی‌حالی

شاید ندانید اما آلودگی هوا باعث تنبلی می‌شود. تنبلی شاید به خود فرد وابسته باشد اما آلودگی هوا نیز بر روی آن تاثیر می‌گذارد. به واسطۀ آلاینده‌های هوا تمایل شما به انجام کارها کاهش می‌یابد و افراد برای انجام هر کاری احساس بی‌حالی می‌کنند. در نتیجۀ همین بی‌حالی تمایل شما برای تعامل و همکاری با دیگران کاهش می‌یابد.

* کاهش بهره‌وری

آلودگی هوا ذهن را خسته می‌کند و باعث می‌شود دیگر مثل سابق خلاق نباشید و در نتیجه بهره‌وری‌تان پایین می‌آید. همچنین در نتیجۀ استنشاق این میزان آلودگی سیستم عصبی ضعیف می‌شود و تحریک پذیری‌تان افزایش می‌یابد و زودتر عصبی می‌شوید.

* بی‌خوابی

آلاینده‌ها همیشه در اطراف‌مان وجود دارند، بخشی از آلاینده‌ها به شکل دود یا مه در هوا پخش هستند و آن‌ها را می‌بینیم اما چشمان ما قادر به دیدن ذرات بسیار ریز که سمی‌ترند نیستند. این آلاینده‌ها روی پوست و مو و ملحفه و روکش بالش‌ می‌نشینند و ممکن است هنگام خواب هم دست از سر ما برندارند. ممکن است حتی کیفیت خواب ما را هم برهم بزنند. به همین دلیل باید صورت خود را قبل از خواب از این آلاینده‌ها پاک کنید و ملحفه‌ها را هم به‌طور مرتب شستشو نمایید.

* افسردگی

تحقیقات دیگری نشان داده است که آلودگی هوا باعث افسردگی افراد می‌شود. مغز بخشی به نام هیپوکامپ دارد که بر یادگیری، خلق‌وخو و حافظه تأثیر می‌گذارد اما در اثر التهاب ناشی از آلایند‌ه‌های موجود در هوا این بخش‌ مغز بیش از حد تحریک شده و شما دچار افسردگی می‌شوید.

پدیدۀ وارونگی هوا در زمستان

در حالت طبیعی با افزایش ارتفاع از سطح زمین هوا سرد می‌شود اما در پدیدۀ وارونگی هوا این حالت برعکس می‌شود یعنی با افزایش ارتفاع، دما هم زیاد می‌شود و آلودگی هوا در ارتفاع نزدیک به سطح زمین به دام میفتد.

وارونگی هوا پدیده‌ای است که در پاییز و زمستان اتفاق میفتد. در این پدیده گازهای آلاینده و گلخانه‌ای به سطح زمین نزدیک‌تر می‌شوند و همین باعث می‌شود آلودگی هوا از حد مجاز فراتر رود. اگر باران ببارد یا باد به شدت بوزد ممکن است این وارونگی هوا کم بشود یا کلاً از بین برود اما متاسفانه همین وارونگی هوا و تغییر دما باعث تغییر آب‌وهوا می‌شود.

وارونگی هوا اغلب در شهرهای بزرگ رخ می‌دهد چون این شهرها پر رفت‌وآمد هستند و عوامل دیگر مثل تردد اتوبوس‌ها و کامیون‌ها، فعالیت تاسیسات صنعتی، نیروگاه‌ها و کارخانجات نیز بر روی این وضعیت تاثیر می‌گذارند. طی وارونگی هوا یک لایۀ هوای گرم در بالای شهر یا مناطق خاصی به‌وجود می‌آید و در همان ناحیه ماندگار می‌شود.

تحت چنین شرایطی، گازهای آلاینده تولید شده در لایۀ زیرین حبس می‌شوند و به تدریج غلظت آلاینده‌ها به طرز قابل ملاحظه‌ای افزایش می‌یابد. این وارونگی در مناطق غیرشهری مشکلی به وجود نخواهد آورد اما در مناطق شهری تا زمانی که لایه هوای گرم در بالای شهر بماند، این وضعیت بهتر نخواهد شد.

معمولاً در شهرهایی مانند تهران که توسط کوه‌ها احاطه شده‌‌‌اند، پدیدۀ وارونگی هوا بیشتر اتفاق میفتد.

ارائۀ چند راهکار برای بهبود خلق و خو و مبارزه با تاثیرات منفی آلودگی هوا

چند راهکار ساده وجود دارد که می‌توانید برای بهبود خلق‌ و خو و کاهش حس ضعف و بی‌حوصلگی از آن‌ها کمک بگیرید. می‌توانید از راهکارهایی استفاده کنید که حس راحتی بیشتری با آن‌ها دارید:

۱. خواب کافی داشته باشید

بی‌خوابی می‌تواند بر کلافگی و اعصاب خردی شما بیفزاید. با خواب کافی می‌توانید فرصت بیشتری به مغزتان بدهید تا خودش را بازسازی کند و در نتیجه روحیه‌تان بهتر خواهد شد.

2. دور و برتان را کمی منظم کنید

فضای تمیز باعث ذهنی روشن‌تر می‌شود. اگر حتی سرتان خیلی شلوغ است و وقت ندارید تنها 5 دقیقه زمان بگذارید و دور و برتان را در خانه یا محل کار مرتب کنید. ذهن‌تان از شما ممنون می‌‌شود! این کار همچنین باعث می‌شود تا حواستان از موضوعاتی که همیشه ذهنتان را درگیر می‌کنند پرت شود و کمی نفس بکشد.

3. افکارتان را بنویسید

نوشتن می‌تواند به شما کمک کند تا احساسات و عواطف‌تان را پردازش کنید. هر روز زمانی را برای نوشتن موارد مختلف و احساسات‌تان مشخص کنید و آن‌وقت خواهید دید که بلافاصله احساس بهتری می‌کنید.پ

4. با دوستان‌تان صحبت کنید

همه باید دوستی صمیمی داشته باشند که بتوانند با او دردِ دل کنند. اگر از این طریق روحیه‌تان بهتر نشد می‌توانید با مشاور یا روان‌شناس هم صحبت کنید.

5. پیاده‌روی یا ورزش کنید

اگر احساس استرس یا نگرانی می‌کنید یک پیاده‌روی کوتاه خارج از خانه یا تا محل کار می‌تواند روحیۀ شما را بالا ببرد و باعث شود احساس بهتری پیدا کنید و کمی آرام شوید. ورزش هم قطعاً مفید است اما حواس‌تان باشد که وقتی آلودگی هوا شدید است از انجام ورزش‌های سنگین و پیاده‌روی‌ تند که نیاز به تنفس عمیق را در شما بیشتر می‌کند بپرهیزید.

6. به موسیقی گوش دهید

موسیقی باعث بهبود روحیه و کاهش اضطراب می‌شود، البته نه هر موسیقی‌ای. به آهنگ‌های بی‌کلام یا روحیه‌بخش گوش دهید.

7. در حق کسی خوبی کنید

به دیگران لبخند بزنید، وسایلی را که به آن‌ها نیاز ندارید به دیگران ببخشید. مهربانی‌های کوچک می‌تواند باعث شود احساس بهتری نسبت به خودتان داشته باشید و روحیه‌تان بهتر شود.

8. تغذیۀ سالم را دست کم نگیرید

شیر کم‌چرب و سیب دو خوراکی سالم و ساده‌ای هستند که می‌توانند به دفع ذرات آلوده در بدن شما کمک کنند و اثرات آلودگی هوا را بر جسم و روحتان کاهش دهند. به‌طور کلی استفاده از غذاهای سالم، عدم مصرف شیرینی و فست فود و استفادۀ بیشتر از میوه و سبزیجات در سلامت شما اثرگذار خواهد بود.

9. قرص ویتامین دی مصرف کنید

بخشی از بدخلقی ما در فصل‌های سرد سال می‌تواند ناشی از کمبود نور آفتاب باشد که منجر به کاهش تولید ویتامین D3 در بدن می‌شود. کمبود ویتامین D3 باعث ایجاد انواع مریضی‌ها و کج‌خلقی‌ها در ما می‌شود. با مصرف منظم و ماهانۀ قرص ویتامین دی می‌توانید کمک بزرگی به خودتان بکنید. اکثر افراد می‌توانند از یک قرص 50 هزار واحد در ماه استفاده کنند، البته از پزشک خود نیز در این مورد مشاوره بگیرید.

10. مراقبه و مدیتیشن کنید

انجام مراقبۀ ذهن‌آگاهی یا مدیتیشن تاثیر زیادی بر آرامش ذهنی شما دارد و از این طریق سطح اضطراب و استرس را در شما کنترل می‌کند.

شما چه روش‌هایی را برای کاهش خطرات آلودگی هوا به‌کار می‌بندید؟

افسردگی فصلی در پاییز و زمستان پدیدۀ شایعی است و آلودگی هوا هم بر آن می‌افزاید. شاید ما نتوانیم آلودگی هوا را کنترل کنیم اما حداقل می‌توانیم با برخی روش‌ها اثرات مخرب آن را بر جسم و روان‌مان کم کنیم. برای حفظ سلامتی می‌توان از راهکاری مفیدی که در کتاب‌ها آمده است استفاده کرد. برای این منظور مطالعۀ کتاب «99 گام تا 100 سالگی» از نشر دانژه را به شما پیشنهاد می‌کنیم. شما می‌توانید این کتاب را با قیمتی کمتر از قیمت پشت جلد به‌راحتی از فروشگاه سیبوک تهیه کنید. برای خرید کتاب از سیبوک و یا خرید کتاب با تخفیف ویژه می‌توانید به فروشگاه اینترنتی این سایت مراجعه نمایید.

شما برای کاهش اثرات منفی آلودگی هوا چه روش‌هایی را به‌کار می‌بندید؟ در بخش نظرات با ما در میان بگذارید.