چرا به قهوه اعتیاد داریم؟

ما عاشق نوشیدن قهوه هستیم و چرا نباشیم؟ قهوه صبح‌ها ما را سرحال می‌کند و برای ما مزه‌ای بهشتی دارد. اگر صبح‌ها قبل از نوشیدن یک لیوان قهوه نمی‌توانید به کارهایتان برسید بدانید که تنها نیستید اما بسیاری از افراد به دلایلی فراتر از عطر و طعم، به قهوه معتاد می‌شوند.

در ادامه با ما همراه شوید تا ببینیم چرا اکثر ما عاشق نوشیدن قهوه هستیم و پس از مدتی به آن اعتیاد پیدا می‌کنیم!

کافئین؛ عامل اصلی اعتیاد

قهوه کافئین دارد، کافئین یک محرک طبیعی است که در نوشیدنی‌های دیگری مثل چای و نوشابه‌ها مقداری از آن یافت می‌شود و شکلات نیز مقدار کمی کافئین دارد. در حال حاضر این ماده متداول‌ترین مادۀ روان‌گردان مصرفی است و مقصر اعتیاد ما به قهوه نیز همین کافئین است. البته کافئین به اندازۀ مواد مخدر برای بدن ما مضر نیست اما نحوۀ عملکرد بدن را تغییر می‌دهد.

کافئین متابولیسم بدن را افزایش می‌دهد و همچنین باعث تقویت خلق‌وخو و بهبود عملکرد می‌شود اما بیش از هر چیز تأثیراتش بر مغز مورد توجه قرار گرفته است چون به افزایش هوشیاری و تمرکز کمک می‌کند و انگیزۀ افراد را بالا می‌برد.

مقدار کافئین موجود در انواع قهوه متفاوت است، مثلاً برخی قهوه‌ها تنها 30 میلی‌گرم کافئین دارند درحالی‌که برخی دیگر شاید تا 300 میلی‌گرم کافئین داشته باشند. با این‌حال، به‌طور متوسط یک فنجان قهوه حدوداً 100 میلی‌گرم کافئین دارد. پس از مصرف قهوه حدوداً 30 تا 60 دقیقه طول می‌کشد تا کافئین به حداکثر غلظت در خون برسد. بسته به شخص، تأثیر نوشیدن قهوه بین سه تا نُه ساعت ماندگار است.

مانند سایر مواد مخدر، اعتیاد به قهوه نیز به عوامل مختلفی بستگی دارد. کارشناسان بر این باورند که در وهلۀ اول این مسئله به ژنتیک شما بستگی دارد اما به طور طبیعی افرادی که به طور منظم قهوه می‌نوشند ممکن است به کافئین وابسته شوند.

مشخص نیست که چقدر طول می‌کشد تا بدن و مغز شما با مصرف روزانۀ کافئین سازگار شوند. اگر سعی کردید خوردن قهوه را کنار بگذارید و دچار علائمی مانند سردرد، عدم تمرکز، خواب‌آلودگی و تحریک‌پذیری شدید، بدانید که به مصرف قهوه اعتیاد پیدا کرده‌اید. این علائم بین 12 تا 24 ساعت پس از نوشیدن قهوه در شما ظاهر می‌شوند و ممکن است تا 9 روز نیز از بین نروند.

تأثیرات قهوه بر مغز

همان‌طور که گفتیم قهوه حاوی مقدار زیادی کافئین است. رودۀ شما مقداری از این کافئین را جذب می‌کند و پس از رسیدن به مغز، اثر تحریک کنندۀ مستقیمی بر روی سلول‌های مغز شما باقی می‌گذارد.

به زبان ساده‌تر، کافئین به دو صورت عمل می‌کند:

۱. کافئین در واقع جلوی ساختار شیمیایی آدنوزین را می‌گیرد، آدنوزین است که باعث می‌شود احساس خستگی کنید.

2. این باعث می‌شود بدن شما سایر محرک‌های طبیعی را آزاد کند و اثرات آن‌ها را افزایش دهد.

چرا اثرگذاری قهوه کم می‌شود؟

مصرف منظم و مداوم کافئین می‌تواند منجر به تغییراتی در شیمی مغز شما شود. مثلاً سلول‌های مغز شما ممکن است شروع به تولید گیرنده‌های آدنوزین بیشتری کنند تا جلوی اثر کافئین را بگیرند، بنابراین به مرور زمان شما مجبور می‌شوید هر بار قهوۀ بیشتری مصرف کنید و برای همین کافئین آن تاثیر اولیه را بر روی شما نخواهد داشت.

تأثیر منفی قهوه بر قلب و بدن

قهوه ضربان قلب را افزایش می‌دهد و فشار خون را بالا می‌برد و مصرف بیش از حد آن می‌تواند باعث اضطراب، بی‌خوابی و سردرد شود و معدۀ شما را تحریک کند. 400 میلی‌گرم حداکثر مقدار کافئینی است که می‌توانید در طی روز مصرف کنید، این مقدار حدوداً برابر با چهار فنجان است.

بسیاری از مردم قهوه‌شان را ساده نمی‌خورند و این‌جاست که قهوه می‌تواند تبدیل به یک نوشیدنی بسیار مضر شود. افزودن خامه و شکر میزان کالری، قند و چربی بدن را به میزان قابل‌توجهی افزایش می‌دهد و همین باعث افزایش وزن، دیابت و افزایش سطح قند خون می‌شود و می‌تواند منجر به بیماری قلبی شود یا سلامت شما را به‌خطر بیندازد. دیگر عوارض قهوه بر سلامتی شما عبارتند از:

• اضطراب

قهوه می‌تواند باعث اضطراب شما شود. کافئين موجود در قهوه باعث افزایش هوشیاری می‌شود. این ماده جلوی ترشح آدنوزین - یک مادۀ شیمیایی در مغز که باعث می‌شود احساس خستگی کنید - را می‌گیرد. هم‌زمان کافئین باعث ترشح آدرنالین - که یک هورمون ایجادکنندۀ استرس است - می‌شود و همین انرژی شما را افزایش می‌دهد. بنابراین هر چه بیشتر قهوه بخورید این اثرات بارزتر می‌شوند و در نهایت منجر به اضطراب و برافروختگی شما می‌شوند.

• بی‌خوابی

کافئین کمک می‌کند که مغز هوشیار و بیدار بماند و همین آن را به نوشیدنی‌ای محبوب تبدیل کرده است. از سوی دیگر، مصرف بیش از حد کافئین یا نوشیدن قهوه در عصر، می‌تواند خوابیدن شما را مختل کند. مطالعات نشان داده‌اند که مصرف زیاد کافئین به مرور مدت زمان به خواب رفتن را افزایش می‌دهد. همچنین کل زمان خواب را به ویژه در افراد مسن کاهش می‌دهد و این افراد نمی‌توانند خواب راحتی را تجربه کنند.

• تپش قلب

مصرف زیاد قهوه ممکن است باعث افزایش فشار خون و تپش قلب شود. فشار خون بالا ممکن است باعث حملۀ قلبی و سکته شود چون به مرور به شریان‌ها آسیب می‌رساند و جریان خون به قلب و مغز شما را محدود می‌کند. همچنین مصرف بیش از حد قهوه ممکن است منجر به تغییر ریتم ضربان قلب شود که به آن «فیبریلاسیون دهلیزی» می‌گویند، این مشکل به‌خصوص در جوانانی پدید می‌آید که نوشیدنی‌هایی با دوز بسیار بالای کافئین مصرف می‌کنند.

خوشبختانه اثر کافئین بر فشار خون موقتی است و ظاهراً تأثیر یکسانی بر همه ندارد. اما اگر همین الان فشار خون بالایی دارید بهتر است قهوه مصرف نکنید و همچنین اگر پس از نوشیدن قهوه متوجۀ تغییراتی در ضربان یا ریتم قلب خود شدید، نوشیدن قهوه را کاهش دهید یا کنار بگذارید.

بهترین زمان مصرف قهوه

اکثر مردم برای افزایش انرژی روزانۀ خود به قهوه متکی هستند. بسیاری نیز صبح‌ها پس از بیدارشدن از خواب یک لیوان قهوۀ داغ می‌نوشند اما باید این را بدانید که نوشیدن قهوه زمان خاصی دارد و بلافاصله پس از بیداری زمان درستی برای نوشیدن قهوه نیست!

دانشمندان دریافته‌اند که بهترین زمان برای نوشیدن قهوه اواسط صبح است، یعنی زمانی که سطح کورتیزول در بدن پایین آمده است.کورتیزول یکی از هورمون‌های استرس است که در زمان فشار یا تنش ناشی از شرایط سخت ترشح می‌شود. اما کورتیزول «هورمون هوشیاری» نیز هست، بدن ما در زمان استرس کورتیزول بیشتری تولید می‌کند تا هوشیاری ما را افزایش دهد. مصرف کافئین در حالی‌که بدن شما در اوج تولید کورتیزول است باعث می‌شود که بدن کورتیزول کمتری تولید کند.

نتیجه چیست؟ این نه تنها اثر کافئین را تضعیف می‌کند، بلکه جلوی تأثیر هوشیاری کورتیزول را نیز می‌گیرد و حتی شاید میزان تحمل بدن نسبت به مصرف قهوه افزایش یابد و مجبور شوید هر روز مقدار بیشتری قهوه نسبت به روز قبل بنوشید تا قهوه اثر کند.

بنابراین بهترین زمان مصرف قهوه اواسط صبح بین ساعات 9:30 تا 11:30 یا بعد از ظهر بین ساعات 1 تا 5 است.

برخی از فواید قهوه

برخلاف بسیاری از مواد اعتیادآور، مصرف قهوه می‌تواند باعث سلامتی شما شود. طبق تحقیقات مصرف مناسب قهوه می‌تواند:

• باعث بهبود عملکرد مغز شود. نوشیدن منظم قهوه باعث هوشیاری شما می‌شود، حافظۀ کوتاه مدت را بهبود می‌بخشد و باعث می‌شود عملکرد بهتری داشته باشید. همچنین قهوه می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌هایی مثل آلزایمر و پارکینسون را کاهش دهد.
• باعث بهبود خلق و خو شود. مطالعات نشان می‌دهند که مصرف کنندگان قهوه یا کافئین، کمتر به افسردگی مبتلا می‌شوند یا دست به خودکشی می‌زنند.
• باعث افزایش متابولیسم بدن شود. مصرف روزانۀ کافئین متابولیسم یا همان سوخت و ساز بدن را تا 11 درصد و چربی‌سوزی را تا 13 درصد افزایش می‌دهد.
• باعث افزایش عملکرد شما ‌شود. کافئین باعث می‌شود خستگی را راحت‌تر تحمل کنید، عملکرد ذهنی و جسمانی شما را بهبود می‌بخشد و ورزش کردن نیز برایتان آسان‌تر خواهد شد.
• از شما در برابر بیماری قلبی و دیابت محافظت کند. مصرف منظم نوشیدنی‌های کافئین‌دار مثل قهوه و چای، خطر ابتلا به بیماری قلبی و دیابت نوع ۲ را در برخی افراد کاهش می‌دهد.

در نهایت؛ قهوه بخوریم یا نخوریم؟

ظاهراً مصرف کم تا متوسط قهوه تأثیر چشمگیری بر سلامت بسیاری از افراد دارد. از سوی دیگر، افراط در نوشیدن آن ممکن است در زندگی روزمرۀ شما اختلال ایجاد کند و حتی ممکن است سلامتی جسمانی شما را به خطر بیندازد. با این‌حال واکنش به کافئين و مقدار مناسب مصرف قهوه از فردی به فرد دیگر متفاوت است پس بهتر است اگر حس کردید که مصرف قهوه سلامت شما را به خطر می‌اندازد از مصرف آن خودداری کنید یا مصرف آن را کاهش دهید.

توصیه می‌شود که زنان باردار، کودکان، افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی و افرادی که بیماری‌های روحی شدیدی دارند به هیچ‌وجه قهوه ننوشند.

شما در روز چند لیوان قهوه یا چای می‌نوشید؟ آیا می‌دانید هر لیوان قهوه‌ای که می‌نوشید حاوی چه مقدار کافئین است؟ به‌نظر شما بهتر است در روز چند لیوان قهوه نوشید؟ دیدگاه‌تان را با ما در بخش نظرات در میان بگذارید. برای خرید کتاب از سیبوک نیز می‌توانید به فروشگاه اینترنتی آن مراجعه کنید.