چرا کتاب توتالیتاریسم هانا آرنت هنوز پرفروش است

توتالیتاریسم یا تمامیت‌خواهی نوعی از حکومت است که علیرغم شباهت‌های بسیار نباید آن را با نظام‌ دیکتاتوری اشتباه گرفت. نظام دیکتاتوری تمرکزش را بر حذف دشمنان سیاسی خود قرار می‌دهد اما نظام توتالیتر عموم مردم را دشمن می‌پندارد و تمامی اقشار جامعه را زیر سلطۀ خود قرار می‌دهد. نظام‌های توتالیتر در تمامی جنبه‌های زندگی شخصی افراد جامعه مداخله می‌کنند. هانا آرنت که سیستم‌های سیاسی آلمان نازی و شوروی استالینیستی را مورد بررسی قرار داده بود، نامشان را توتالیتر گذاشت و در کتابش نسبت به برپایی چنین نظام‌های سیاسی هشدار جدی داد. به گفتۀ آرنت اصل اساسی رژیم توتالیتر ایجاد رعب و وحشت در دل افراد جامعه است.

هانا آرنت فیلسوف سیاسی، نویسنده و بازماندۀ هولوکاست در سال 1906 در هانوفر آلمان به دنیا آمد. او را یکی از تأثیرگذارترین نظریه‌پردازان سیاسی قرن بیستم می‌دانند. در سال 1933 یعنی سالی که آدولف هیتلر به قدرت رسید، گشتاپو، آرنت را به دلیل انجام تحقیقات غیرقانونی دربارۀ یهودستیزی در آلمان نازی دستگیر و برای مدت کوتاهی زندانی کرد، آرنت پس از آزادی از آلمان گریخت و مدتی در چکسلواکی و سوئیس زندگی کرد و سپس به پاریس رفت.

کتاب توتالیتاریسم هانا آرنت، فیلسوف و نظریۀ پرداز سیاسی آلمانی اولین بار به طور گسترده‌ای با نام خاستگاه توتالیتاریسم منتشر و شناخته شد اما در ابتدا قرار بود نام این کتاب «مسئولیت زمانۀ ما» باشد. هانا آرنت می‌خواست با این نام هدفش از نوشتن کتاب توتالیتاریسم را نشان دهد، بازخواست مسئولیت وحشتناکی که ارعاب قرن بیستم بر گردن تمدن گذاشته است.

آرنت که خود برای مدت کوتاهی در اردوگاه کار اجباری نازی‌ها اسیر بود تلاش می‌کرد بفهمد که چه پیشرفت تاریخی‌ای منجر به ظهور توتالیتاریسم در اشکال هیتلر و استالین شد تا جامعه بهتر بتواند این مسئولیت تاریخی را تحمل کند. هانا آرنت در این کتاب نازیسم و استالینیسم را به عنوان جنبش‌های سیاسی توتالیتر اصلی نیمۀ اول قرن بیستم توصیف و تحلیل کرده و به مضامینی همچون ایدئولوژی واحد، احزاب، سرکوب، جنبش اوباش و ارعاب پرداخته است.

آرنت نوشتن کتاب خاستگاه‌های توتالیتاریسم را در پاییز 1949 یعنی چهارسال پس از شکست آلمان و چهار سال پیش از مرگ استالین به پایان رساند. این کتاب برای اولین بار در سال 1951 منتشر شد، اما 7 سال بعد، پس از وقایع انقلاب مجارستان در سال 1956، آن را بازنگری کرد. آرنت این انقلاب را اولین نمونه از قیام مردمی علیه سلطۀ کامل دانست و احساس کرد که لزوماً باید آن را به کتابش اضافه کند بنابراین فصل آخر «ارعاب و ایدئولوژی» را نوشت و به کتاب اضافه کرد و همچنین به بخش‌هایی دربارۀ امپریالیسم نیز افزود.

کتاب خاستگاه‌های توتالیتاریسم تحلیلی عمیق از شرایط تاریخی پیرامون ظهور توتالیتاریسم در قرن بیستم است. کتاب به سه بخش یهودستیزی، امپریالیسم و توتالیتاریسم تقسیم شده است. آرنت در بخش اول این کتاب به تحولات تاریخی در جامعۀ مدرن از قرن نوزدهم تا بحران جنگ جهانی اول که آغاز موفقیت توتالیتر در اروپا بود، می‌پردازد.

در بخش اول کتاب با عنوان «یهودستیزی» آرنت به بررسی این موضوع پرداخته است که چرا یهودستیزی و شخصیت یهودی چنین نقش مهمی در تبلیغات نازی‌ها و توتالیتر ایفا کرده است. آرنت استدلال می‌کند که این تصادفی نیست که یهودیان قربانیان ارعاب توتالیتاریسم بوده‌اند و با بررسی رابطۀ آن‌ها با جامعه به عنوان یک کل، می‌توان فهمید که چرا آن‌ها مورد نفرت فراوان قرار گرفتند.برای رسیدن به نتیجه، آرنت نقش یهودیان به عنوان تأمین‌کنندگان مالی دولت و گروه خاصی در جامعه که به طور کامل در دولت-ملت ادغام نشده بودند را مورد مطالعه قرار داده است.

آرنت معتقد است که این موقعیت استنثنایی باعث شد که یهودیان خارج از جامعۀ طبقاتی قرار بگیرند و به نظر می‌رسید آن‌ها به دولت متصل هستند و هر زمان که طبقه یا گروهی با دولت درگیری پیدا می‌کرد آن‌ها مورد نفرت قرار می‌گرفتند. با افول دولت-ملت، نفوذ نخبگان یهودی نیز به میزان قابل‌توجهی کاهش یافت اما در همان زمان به ‌نظر می‌رسید که نفوذ یهود‌‌ستیزی به عنوان یک ایدئولوژی به طور غیرقابل توضیحی در حال افزایش است. از دست دادن دولت-ملت در امپریالیسم عذابی برای مردم یهود شد.

در بخش بعدی با عنوان «امپریالیسم» آرنت دورۀ فروپاشی دولت-ملت را توصیف می‌کند که با گسترش امپریالیستی جدید در اواخر قرن نوزدهم مصادف شد و در نهایت به جنگ جهانی اول منجر شد. امپریالیسم یک پدیدۀ جدید است و برای اولین بار طبقۀ بورژوازی حاکمیت سیاسی را به دست گرفت. این شکل‌گیری سیاسی جدید که با جنبش و انباشت مداوم مشخص می‌شود برای اولین بار باعث ایجاد نژادپرستی و بوروکراسی به عنوان ایدئولوژی اصلی جامعۀ مدرن شد. این‌ها هر دو ویژگی اصلی امپریالیسم برون مرزی و جنبش‌های «پان» بودند که پیش‌درآمد مستقیم جنبش‌های توتالیتر قرن بیستم شدند.

سرانجام در بخش آخر با عنوان «توتالیتاریسم»، آرنت از مقوله‌های به دست آمده از تحلیل‌ خود، از یهودستیزی و امپریالیسم برای تجزیه و تحلیل توتالیتاریسم استفاده می‌کند و با تمرکز بر آلمان نازی و اتحاد جماهیر شوروی به تشریح مکانیسم جنبش‌های توتالیتر می‌پردازد و در مورد تبدیل طبقات به توده‌ها، نقش تبلیغات در برخورد با جهان غیر توتالیتر، و استفاده از ترور، که برای این شکل حکومت ضروری است، بحث می‌کند.

آرنت می‌گوید جنبش‌های توتالیتر اساساً با رژیم‌های استبدادی تفاوت دارند، زیرا رژیم‌های استبدادی تنها به دنبال کسب قدرت سیاسی مطلق و غیرقانونی کردن مخالفت هستند، در حالی که رژیم‌های توتالیتر به‌عنوان مقدمه‌ای برای سلطه بر جهان، به دنبال تسلط بر تمام جنبه‌های زندگی همگان هستند.

آرنت با تحلیل ابزارها و سازماندهی توتالیتاریسم در می‌یابد که جوهرۀ اصلی توتالیتاریسم ارعاب یا همان وحشت است و هدف آن از بین بردن کامل خودانگیختگی روح انسان است. در میان این تاریکی، آرنت همچنان امیدوار است که بشریت بتواند با تولد نسل جدید بر چنین وحشتی غلبه کند.

بریده‌هایی از کتاب توتالیتاریسم:

«وظیفه پلیس توتالیتر کشف جنایت نیست، بلکه وظیفه‌اش این است که هرگاه حکومت تصمیم می‌گیرد که دسته و گروه معینی از جمعیت کشور را دستگیر کند، حاضر به خدمت باشد. مزیت سیاسی عمده پلیس مخفی توتالیتر، این است که تنها آن‌ها مورد اعتماد بالاترین مرجع اقتدار رژیم هستند و می‌دانند که کدام خط سیاسی باید بر کشور تحمیل شود.»

«جنبش‌های توتالیتر نیز مانند جوامع سرّی، جهان را به دو بخش «برادران قسم خورده» و توده نامشخص و درهم برهمی از «دشمنان قسم خورده»، تقسیم می‌کنند. این تمایز که برپایه دشمنی مطلق با جهان پیرامون جنبش استوار است، با گرایش عادی احزاب به تقسیم مردم به دو دسته حزبی و غیرحزبی، بسیار تفاوت دارد.»

کتاب توتالیتاریسم در سیبوک بسیار پرفروش شده است و یکی از مهم‌ترین آثار سیاسی قرن بیستم محسوب می‌شود. با این‌حال لحن آرنت برای آن زمان کمی غیرمتعارف بود. روش‌های تحلیل او با جامعه‌شناسی‌ای که در دهۀ 50 رایج شده بود مطابقت نداشت و کسی اثرش را فلسفه نیز در نظر نمی‌گرفت. بنابراین خودش دست به کار شد و اثرش را «نظریۀ سیاسی» نامید، که آن زمان به یک عبارت بسیار محبوب تبدیل شد. این کتاب از آن زمان تا به امروز پرفروش بوده و یکی از مهم‌ترین آثار سیاسی در نظر گرفته می‌شود. می‌توانید برای خرید کتاب‌های هانا آرنت و خرید اینترنتی کتاب به سایت فروشگاه اینترنتی 30بوک مراجعه کنید.

به نظر شما چرا کتاب توتالیتاریسم هانا آرنت هنوز نیز پس از گذشت سال‌ها پرفروش‌ترین کتاب سیاسی قرن بیستم است؟