✅ «فساد هر آن کاری است که به اعتماد عمومی ضربه می‌زند.» این تعریفی بسیار وسیع اما الهام‌بخش برای تحلیل اجتماعی فساد است که شبکه عدالت مالیاتی (Tax Justice Network) که یک سازمان غیردولتی بین‌المللی است از فساد ارائه می‌کند.
✅ رئیس شورای شهر تهران گفته است «اگر پژوهش دقیقی رخ می‌داد شاهد ایجاد برج میلاد، پل صدر و موارد این چنینی نبودیم. این برج با صرف هزینه و وقت زیاد به هیچ عنوان نماد تهران نبوده است. باید پژوهش قبل از تصمیم‌گیری رخ دهد.» این سخن با تیتر «ساخت برج میلاد اشتباه بود.» در رسانه‌ها منتشر شد.
✅ مقامات در ایران همواره از این گونه عبارات بیان می‌کنند. هر مدیری که به جای دیگری می‌نشیند، چیزی از این جنس می‌گوید که «من یک ویرانه تحویل گرفتم» یا «اشتباهات زیادی در گذشته شده است.»
✅ آن‌ها ممکن است راست بگویند و اتفاقاً این‌که مردم احساس می‌کنند مسأله‌ها حل نمی‌شوند و برخی مشکلات دائم بیشتر می‌شوند، معنایش این است که قبلی‌ها اشتباهات زیادی مرتکب شده‌اند
✅ معنای سخن رئیس شورای شهر تهران این است که «یک اشتباه 435 متری» به اسم برج میلاد در شهر تهران روییده یا پل صدر به طول حدود 9 کیلومتر مثل دیوار چین در شمال شهر کشیده شده، اما نظام اداری، دستگاه‌های بازرسی، عقل جمعی و هیچ نیروی دیگری مانع آن نشده است.
✅ مشکل این گونه سخنان آن است که به «بهبود کیفیت حکمرانی» هیچ کمکی نمی‌کنند. مقاماتی که می‌گویند ویرانه تحویل گرفته‌اند یا آن‌ها که اشتباهات مدیران پیش از خود را به رخ می‌کشند، هیچ‌گاه گزارشی نمی‌دهند که ماهیت اشتباه، فرایند منجر به بروز اشتباه، خسارات اشتباه و ... را توضیح دهد.
✅ شورای شهر تهران به جای این گونه عبارات می‌توانست گزارشی به عموم مردم ارائه کند و به این سؤالات پاسخ دهد:
?- آیا ساخت یک برج مخابراتی/پل صدر در زمان اخذ تصمیم برای ساخت آن درست بود؟
?آیا تخصیص بودجه عظیم به برج میلاد/پل صدر، در مقایسه با بقیه نیازمندی‌های مالی شهر تهران (نظیر مدیریت پسماند، مترو و حمل و نقل عمومی) درست بود؟
?آیا برج میلاد/پل صدر کارکردهایی را که طراحان و مشاوران در نظر گرفته بودند، محقق کرد؟
?اگر اشتباهی در تصمیم به ساخت این سازه‌ها صورت گرفته، نتیجه چه فرایندی در تصمیم‌گیری، اعمال نفوذ سیاسی، منافع نامشروع پیمانکاران، اشتباهات مدیریتی و ... بوده است؟
?درس آموخته‌های این اشتباهات برای آینده سیاست‌گذاری توسعه شهری چیست؟
✅ شورای شهری که چنین گزارشی نمی‌دهد (و همه مقاماتی که چنین گزارش‌هایی نمی‌دهند) در اصل نه فقط به بهبود حکمرانی کمک نمی‌کنند، بلکه با تعریفی که شبکه عدالت مالیاتی ارائه می‌کند، به اعتماد عمومی ضربه می‌زنند بدون آن‌که دست‌آوردی هم داشته باشند، و به این ترتیب مرتکب فساد می‌شوند.
✅ مردم عادی، روزنامه‌نگاران، منتقدان و کلیه کسانی که دسترسی به اطلاعات دقیق درباره این گونه پروژه‌ها ندارند یا امور سازمان‌ها را نمی‌شناسند و فقط ناکارآمدی‌های آن‌ها را تجربه می‌کنند، حق دارند فقط انتقاد کنند و از نابه‌سامانی و اشتباهات بنالند؛ اما مدیران دارای دسترسی به اطلاعات حق ندارند فقط بنالند و تک‌مضرابی به اشتباهات دیگران بنوازند. آن‌ها باید «گزارش ارزیابی» ارائه کنند و راهی به سوی آینده بهتر حکمرانی بگشایند.
✅ اگر «یک اشتباه 435 متری» یا «یک اشتباه 9 کیلومتری» در تهران رخ داده است، همراه با نالیدن از آن‌ها و درخواست پژوهش کردن، باید پژوهش سیاستی و ارزیابی درباره آن‌ها انجام داد، و شجاعت داشت اشتباهات را دقیق تحلیل کرد، و شجاعت داشت آن‌را برای آگاهی عمومی منتشر کرد تا بخت تکرارشان کم شود.
✅ گزارش‌های ارزیابی که در میان نباشند، مردم فکر می‌کنند همه این‌ها بازی سیاسی و تسویه حساب بین آدم‌ها و جناح‌هاست، بی‌اعتمادتر می‌شوند و شما بیشتر فساد می‌کنید.
منبع : محمد فاضلی
