رانت مومنانه(توافق هوشمندانه یا جنگ خودخواهانه)

رانت (Rent) و انواع آن
رانت در اقتصاد به درآمد یا سودی گفته میشود که ناشی از تفاوت بین قیمت واقعی یک کالا یا خدمت و قیمتی است که در شرایط رقابتیِ عادلانه شکل میگیرد. رانت معمولاً از طریق دسترسی به امتیازات ویژه، اطلاعات محرمانه، یا موقعیت انحصاری به دست میآید.

انواع اصلی رانت عبارتند از:

رانت اقتصادی:

سود ناشی از تفاوت در بهره وری منابع (مانند زمین حاصلخیزتر که درآمد بیشتری ایجاد میکند).

این نوع رانت در برخی موارد طبیعی و غیرقابل اجتناب است.

رانت انحصاری (Monopoly Rent):

سود حاصل از کنترل انحصاری یک بازار، کالا، یا خدمت (مثل شرکتهای انحصارگر که قیمتها را دستکاری میکنند).

رانت سیاسی:

سود ناشی از ارتباط با قدرت سیاسی یا نفوذ در تصمیم گیری های حکومتی (مثل دریافت مجوزهای ویژه یا معافیت های مالیاتی).

رانت اطلاعاتی:

سود به دست آمده از دسترسی به اطلاعات محرمانه یا نابرابر (مثال: insider trading در بازار سهام).
رانت منابع طبیعی:

سود حاصل از مالکیت یا کنترل منابع طبیعی مانند نفت، گاز، یا معادن.

رانت مفید چیست؟
برخی از انواع رانت به صورت غیرمستقیم می توانند مفید باشند

به شرطی که به افزایش بهره وری یا نوآوری برسد

متاسفانه رانتی های سکولار شاهنشاهی و رانتی های مومن سوپر انقلابی در یک چیز مشترک هستند و آن هم حفظ رانت به هر قیمتی است تلاش برای حذف رانت ها در زمان شاه باعث سقوط وی شد و تلاش جهت حذف رانتی های مومن سوپر انقلابی هم همین مسیر را دارد عملا حذف رانت برای حاکمیت نه ملت ممکن نیست و اختلاف بین دولت ملت هم جز ضرر سنگین برای ملت دستاوردی دیگری ندارد بلاجبار بهترین کار حذف رانت های غیر مولد در جهت تقویت وبستر سازی برای رانت مولد است که حداقل باعث رشد و توسعه کشور و رفاه ملت هم بشود(بین بد و بدتر چاره ای جز انتخاب بد نیست هرچند این بد هم زیاد بد نیست شاید توفیق اجباری است)

(فرمول رانت مولد در مسیر حذف رانت غیر مولد در پست زیر بیان شده است اگر همتی برای آن باشد )

رانت ناشی از نوآوری: مثلاً سود شرکتی که با اختراع یک فناوری جدید، به طور موقت انحصار آن را در بازار دارد. این نوع رانت مشوق نوآوری است.

رانت مبتنی بر ریسک پذیری: مانند سود بالای سرمایه گذاری در پروژه های پرریسک که اگر موفق شوند، به رشد اقتصادی کمک میکنند.
رانت های مضر و راهکارهای مبارزه با آنها
رانت های مضر (مانند رانت سیاسی، انحصاری، یا فساد مالی) موجب توزیع ناعادلانه ثروت، کاهش رقابت، و تخریب اقتصاد میشوند.

راهکارهای مقابله با رانت عبارتند از:

شفاف سازی و مبارزه با فساد:

ایجاد سامانه های شفاف برای ثبت دارایی ها، قراردادها، و تصمیمات دولتی.

تقویت نهادهای ناظر مانند سازمانهای ضدفساد و قوه قضائیه مستقل.

اصلاح قوانین انحصار:

اجرای قوانین ضد انحصار (Antitrust Laws) و تشویق رقابت در بازارها.

خصوصی سازیِ کنترل شده و نظارت بر شرکتهای دولتی.(حفظ سهم ۵۰درصدی برای دولت)

تقویت حکمرانی خوب:

کاهش بوروکراسی های غیرضروری و حذف مجوزهای دست وپاگیر.

استفاده از فناوری (مانند دولت الکترونیک) برای کاهش فساد اداری.

آموزش و فرهنگسازی:

افزایش آگاهی عمومی درباره آثار مخرب رانت و فساد.

ترویج فرهنگ گزارشدهی تخلفات (Whistleblowing) با حمایت قانونی.

اصلاح نظام مالیاتی:

حذف معافیتهای مالیاتی غیرمنطقی و نظارت بر درآمدهای کلان.

اجرای مالیات بر عواید رانتی (مانند مالیات بر عایدی سرمایه و احتکار سرمایه و تضعیف پول ملی و...).

نقش جامعه مدنی و رسانه ها:

تقویت رسانه های آزاد و سازمانهای مردم نهاد برای نظارت بر قدرت.

جمع بندی
رانت های مضر ریشه در نابرابری اطلاعات، ارتباطات غیرشفاف، و ساختارهای نهادی ضعیف دارند. مبارزه با آنها نیازمند اصلاحات ساختاری، شفافیت، و مشارکت عمومی است.

رانت های مفید (مانند پاداش نوآوری) باید تشویق شوند، اما رانت های مخرب باید از طریق قوانین سختگیرانه و نظارت مستمر حذف گردند.