به نظر می آید اگرچه جشنواره فیلم فجر هنوز مملو از کاستی و نقاط ضعف متعدد است اما بالاخره پس از 42 سال، در این دوره و در مجموع، یک نوع بلوغ سینمایی از خود نشان داد.
اگرچه هنوز بخش بین الملل جشنواره یک برچسب ناچسب به نظر می آید، هنوز برنامه نمایش فیلم ها، جا به جا می شود، هنوز فیلم های تا دم جشنواره و بعضا هنگام نمایش، ناقص هستند، هنوز هیئت داوری محدود جشنواره ای برای قضاوت در حدود 20 رشته تخصصی سینمایی و معرفی نامزدها از سوی هیئتی که خودش برنده ها را اعلام می نماید، غیر استاندارد به نظر می رسد، هنوز ...
اما برآیند آنچه امسال در جشنواره فیلم فجر صورت گرفت، چه در انتخاب و نمایش آثار، چه بخش بندی ها و به خصوص در داوری رشته های اصلی، سینمایی تر از دوره های پیشین به نظر رسید.
جشنواره فیلم فجر امسال به سفارش ها و نام ها و نشان ها وموضوعات صرف، توجهی نشان نداد. از همان لحظه انتخاب فیلم ها که برخی آثار از این دست، بیرون ماندند تا زمان داوری که برخلاف پیش بینی ها، فیلم هایی همچون "آسمان غرب" و "احمد" و "دست ناپیدا"اگرچه در حیطه قهرمانان دفاع مقدس و شخصیت هایی بودند که برای اولین بار در قاب دوربین این سینما قرار می گرفتند، اما به دلیل ضعف ساختاری و سینمایی از جوایز اصلی دور ماندند.
همچنین است فیلم هایی مانند "قلب رقه" از معدود آثار درباره مدافعان حرم یا "شور عاشقی"درباره برهه ای از تاریخ صدر اسلام که اگر در دوره های پیشین این جشنواره حضور داشتند، احتمالا به دلیل موضوع خود، از جوایز اصلی بهره ای داشتند.
اما جشنواره امسال، براساس استانداردهای سینمایی و جشنواره ای، الویت را به سینما بودن آثار داد که یک اثر غیر سینمایی با بهترین موضوع و حتی با پروداکشن عظیم و پرخرج، در واقع تخریب آن سوژه و موضوع به نظر می رسد، آنچه که فیلم های "آسمان غرب" و "احمد" با هزینه های بالا و توسط ارگان ها و موسسات خاص با شهدای والامقامی همچون علی اکبر شیرودی و حسین همدانی و احمد کاظمی و سردار حاج قاسم انجام دادند.
اگرچه فیلم "مجنون" هم درباره شهیدان مهدی و مجید زین الدین و عملیات خیبر بود اما به دلیل ساختار قوی و تاثیر گذار مورد توجه قرار گرفت و بالتبع جایزه اول جشنواره و برخی دیگر جوایز اصلی را هم دریافت نمود.
در مقابل، جشنواره به آثاری مانند "پروین" و "پرویز خان" و همچنین "صبح اعدام" درباره شخصیت های تاریخی دیگر این سرزمین مانند پروین اعتصامی و پرویز دهداری و طیب حاج رضایی و حاج اسماعیل رضایی، توجه ویژه ای نمود که اگرچه در زمره قهرمانان دفاع مقدس و مدافعان حرم نبودند، اما از مفاخر ملی به شمار آمده و مهمتر آنکه فیلم های یاد شده از ساختار سینمایی قابل اعتنایی برخورد دار بودند.
همچنین است فیلم گمنامی به نام "آپاراتچی" که توسط یک فیلمساز گمنام شهرستانی درباره یک سینماگر گمنام دیگر ساخته شد و با هوشمندی و ذوق و سلیقه توانسته بود سینما و انقلاب را به یکدیگر بیامیزد یا فیلم "تابستان همان سال" که تجربه نویی در زمینه فیلمبرداری و ساختارهای سینمایی ارائه داد و حتی فیلمی همچون "تمساح خونی" که علیرغم موضوع و سوژه ظاهرا غیر متعارفش اما به دلیل ساختار قابل قبول سینمایی توجه هیئت داوران را جلب نمود.
هیئت داوران ترجیح دادند بازیگران جوانی همچون ارسطو خوش رزم و مارال بنی آدم را به دلیل ایفای نقش قوی، مورد تجلیل قرار دهند تا پیش کسوتانی مانند سعید پورصمیمی و علی نصیریان یا نام هایی همچون شهرام حقیقت دوست و لادن مستوفی که در نقش خود، چندان قوی ظاهر نشده بودند.
جشنواره فیلم فجر از کنار نام ها و عناوینی مانند مسعود جعفری جوزانی و انسیه شاه حسینی و مهین نویدی و حسن پویا و ... گذشت و مثلا جایزه بهترین فیلمبرداری را به کوهیار کلاری داد تا پس از سالها از سایه پدر کاربلدش خارج شود.
اما پیشکوستانی که همچنان کارهای قوی انجام داده بودند، مورد تجلیل و تقدیر قرار گرفتند، امثال مجید انتظامی در موسیقی متن و حسن حسندوست در تدوین و بهمن اردلان در صدابرداری، مقام برتر یافتند.
چند حاشیه:
- سلمی مصری، بازیگر نقش صفیه در فیلم به یادماندنی "بازمانده"ساخته مرحوم سیف الله داد از جمله داوران بخش بین الملل بود که پس از گذشته حدود 30 سال، همچنان جوانتر از نقشش در آن فیلم به نظر می رسید. به دلیل حضورش روی صحنه، لحظاتی از آیت الکرسی خواندنش در انتهای فیلم "بازمانده"، پخش گردید.
- بعد از توضیح محمد رضا شهیدی فر (مجری مراسم) درباره زمان طولانی مراسم و کوتاه کردن حرف ها، به جای همه برندگان، جملات تشکرشان را بیان کرد اما اولین نفر که روی صحنه آمد، علی طاهرفر (کارگردان فیلم "آپاراتچی") بود که گفت من از هیچکس نمی خواهم تشکر کنم اما حرف دارم! و رفت پشت تریبون!!
- محمد رضا معتمدی، دو قطعه اجرا کرد و بعد از آن توضیحات مبهمی درباره آواز و ارکسترش داد که گویا بخشی زنده بوده و بخشی هم ضبط شده ولی بالاخره متوجه نشدیم کدام بخش ها زنده بود و کدام غیر زنده!
- علیرغم نامگذاری صندلی های نامزدها و مسئولین اما همچنان اشخاص بی ربط و به قول معروف "خوره"، صندلی های مربوطه را پر کرده بودند و برگزیدگان که ناچارا به صندلی های عقب تر افتاده بودند، ناگزیر بایستی به اصطلاح هفت خوان را به سختی طی می کردند تا به جلوی صحنه برسند! و همین موضوع وقت زیادی را تلف نمود!!
- نورافکن یا به قولی "اسپات لایت"سالن، برخی برندگان را نمی شناخت و پس از خواندن نام آنها، همینطور روی سر افراد مختلف می چرخید تا ببیند چه کسی برخاسته و سریعا نورش را روی او متمرکز نماید که در این بین چندباری هم اشتباه کرد.
- برگزیدگان بخش سینمای بین الملل هم اغلب از میان آثار خوش ساخت برگزیده شدند، از جمله فیلم های "بهترین قرن زندگی من" و "درس های بلاگا" که سیمرغ بلورین بهترین فیلم را دریافت کرد.
- فیلم های ایرانی برگزیده شده در بخش "بین الادیان" و همچنین "روح و دم"مربوط به فلسطین هیچ ربطی به دین یا فلسطین نداشتند!
