مهاجرت ایرلندی‌ها یکی از مهمترین وقایع غرب جدید بوده که تقریبا از اوایل قرن هفدهم میلادی توسط فرقه پیوریتن برای آرمان های ایدئولوژیکشان جهت بازگشت مسیح موعود و برپایی آرماگدون آغاز شد و این مهاجرت اگرچه نه با آن محتوای ایدئولوژیک اما به انحاء مختلف در سینما به تصویر کشیده شده است.
در اغلب این فیلم ها، ایرلند، سرزمینی محدود، با امکانات کم و زندگی طاقت فرسا و رنج بار نشان داده شده که مهاجران برای رسیدن به موقعیتی بهتر و آسوده تر، مهاجرت را بر ماندن ترجیح داده اند. شاید از معروفترین این آثار، بتوان فیلم معروف جان فورد (که خانواده اش هم از مهاجران ایرلندی بودند) به نام "دره من چه سرسبز بود" در سال 1941 را نام برد.
فیلم هایی مانند "در آمریکا" (جیم شریدان-2002)، "بروکلین" (جان کراولی-2015) و حتی حضور و دعواهای مهاجرین ایرلندی با ساکنان بومی در فیلم "دار و دسته های نیویورکی" (مارتین اسکورسیزی-2002) از جمله همین آثار به شمار رفته اند.
اما برای مهاجرت در فیلم "بلفاست" ساخته کنت برانا، اگرچه یافتن شغل و درآمد بهتر هم انگیزه کافی برای خانواده کوچک پسر نه ساله ای به نام "بادی" به حساب می آید، اما مهمتر از آن، درگیری های فرقه ای مابین اقلیت کاتولیک و اکثریت پروتستان شهر بلفاست است که امنیت و آرامش را از اهالی شهر گرفته و هرلحظه جان و مال آنها را تهدید می کند.
کنت برانا که سالها با فیلم های شکسپیری مانند "هنری پنجم" و "هملت" و افتباس های ادبی مثل "فرانکشتاین مری شلی" و "قتل در قطار سریع السیر شرق" آگاتا کریستی و آثار حماسی همچون "ثور" و ... کارگردانی را علاوه بر بازیگری تجربه کرده بود، در این فیلم در واقع دوران کودکی خود را روایت کرده که در 9 سالگی (هم سن و سال "بادی") در کوچه و خیابان های بلفاست گرفتار خشونت های فرقه ای شد تا اینکه همراه خانواده اش به لندن مهاجرت نمود.
برانا همه جزییات و سرخوشی های خودش در بازی های کودکانه با هم محله ای ها و اضطراب ها و دلواپسی های مادر و غیبت های مکرر پدر را به خوبی تصویر نموده است. به علاوه فضای نظامی و تیره بلفاست پس از حضور ارتش در خیابان ها و اعلام حکومت نظامی و ... و از همین روی فیلم "بلفاست" تاثیر گذار از کار درآمده خصوصا با ترانه های "ون موریسون" که خود در آن دوران اواخر دهه 60 سروده و خوانده بود.
آمخیته شدن این ترانه ها که هرکدام حس و حال بخشی از داستان را هم روایت می کند همراه با موسیقی و ترانه های فیلم هایی که بادی و خانواده اش روی پرده سینما می بینند مثل "چیتی چیتی بنگ بنگ" و "پیشتازان فضا"، به خوبی در پیشبرد داستان و پرداخت شخصیت ها و رویکرد آنها و همچنین انتقال مفاهیم فرامتنی قصه، موثر هستند به خصوص ترانه "عزیز من" دیمتری تیومکین از فیلم "نیمروز" فرد زینه مان که صحنه دوئل تک نفره "مارشال کین" در مقابل تعداد زیادی از دشمنانش را همراهی می کند و در فیلم "بلفاست" نیز به نوعی دوئل پدر "بادی" با مشکلات و موانع سرراه خانواده از جمله فشارها و تهدیدات یکی از سرکردگان فرقه پروتستان شهر به نام "بیلی" (که از دوستان دوران کودکی او نیز بوده) را تعمیق می بخشد.
شاید از همین روی کنت برانا، کل فیلمش (به جز بخش کوتاهی از شروع و فیلم هایی که روی پرده سینما نمایش داده می شوند) را به صورت سیاه و سفید ساخته است. چراکه در دنیای از هم گسیخته و پرآشوب و خشونت زده "بلفاست"، به جز خانواده ها به خصوص خانواده بادی، نقطه روشن دیگری وجود ندارد. آنچه که حتی در انتهای فیلم "دره من چه سرسبز بود" علیرغم همه خانواده گرایی جان فورد اما دیگر به چشم نمی خورد! وقتی حتی پدر خانواده که در طول فیلم، باعث انسجام و پیوستگی اعضای خانواده می شد، دیگر حضور ندارد تا آنها را به یکدیگر پیوند بزند اگرچه مدتها قبل از مرگش نیز از پس مهاجرت پسرهای بزرگش و آغاز فروپاشی خانواده نیز نتوانست برآید.
اما در فیلم "بلفاست"، برخلاف بسیاری از آثار هالیوودی دو سه دهه اخیر و علیرغم اینکه پدر خانواده، اغلب برای یافتن کار و یا درآمد بهتر در رفت و آمد بین بلفاست و لندن است و بیشتر اوقات او را در جمع خانواده نمی بینیم اما حضوری تعیین کننده دارد. صحنه ای که در میان خشونت افسارگسیخته خیابان های بلفاست، بادی و مادر و برادرش به گوشه ای پناه برده و پدرش آنها را در پناه می گیرد (و حتی دوست بادی نیز به آن پناهگاه انسانی متوسل می شود) محور فیلم "بلفاست" را به روشنی بیان می کند و همین پدر است که برای نجات خانواده اش از درگیری های شبه دینی فداکاری می کند و در نهایت طرحی نو در می اندازد و خانواده را به مکان امن تر و مرفه تری در انگلیس کوچ می دهد و زندگی جدیدی را در آنجا برای خانواده اش رقم می زند.
ولی در فیلم "بلفاست"، دره سرسبزی وجود ندارد و هرچه چشم انداز روشنی ادعا می شود به آینده بستگی پیدا می کند. از همین روست که مادربزرگ (با بازی خوب "جودی دنچ"در86 سالگی) هنگام بدرقه بادی و پدر و مادر و برادرش برای مهاجرت به انگلیس، خطاب به نوه اش زیر لب زمزمه می کند که"به پشت سرت نگاه نکن"!
فیلم های معدودی در تاریخ سینما درباره درگیری های فرقه ای و شبه مذهبی در ایرلند ساخته شده، شاید برای اینکه عامل اصلی آنها پروتستان هایی به شمار می آمدند که هم هواخواه سلطه انگلیس بر ایرلند بودند و هم اساس نیروی ایدئولوژیک غرب جدید را تشکیل دادند و فیلم ساختن غرب درباره این درگیری ها، به اصطلاح حکم تف سربالا را برایشان داشت!
ولی آثار بسیاری درگیری های استقلال طلبان ایرلند از جمله ارتش جمهوریخواه و یا حزب شین فین و شخصیت ها و مبارزات آنها را به تصویر کشیده اند، مانند "خبرچین" (جان فورد- 1935)، "بادی که کشتزار را تکان می دهد" (کن لوچ-2006)، "به نام پدر" (جیم شریدان-1993)، "ماز" (استفن بورک- 2017) و "مایکل کالینز" (نیل جوردن-1996) و ...
اما شاید نمایش درگیری های فرقه ای و شبه مذهبی و خصوصا تاکید بر خشونت ورزی و افراطی گری و مقصر بودن بخشی از پروتستان ها در فیلم "بلفاست"، در سینمای هالیوود کمی غیرمعمول و سوال برانگیز به نظر برسد. اما وقتی مشاهده کنیم که حوادث فیلم در سال 1969 رخ داده یعنی همان سالی که ارتش بریتانیا به ایرلند لشکرکشی کرد و از آن پس درگیری های خونینی در آن سرزمین اتفاق افتاد که هزاران کشته و مجروح (تا 10 آوریل سال 1998 و بسته شدن پیمانی به نام "جمعه نیک") برجای گذارد، سوالمان تا حدودی پاسخ خود را بگیرد.
در واقع در فیلم "بلفاست"، حضور ارتش بریتانیا در ایرلند و پایتخت آن، به دلیل خشونت های پایان ناپذیر و هولناک شبه دینی توجیه شده و برای پاسخ این سوال چرا هنوز این کشور تحت تسلط حاکمیت سلطنتی بریتانیاست، علت جعلی تراشیده می شود، از آنجا که به شهادت تاریخ، آتش آن درگیری های پروتستان ها و کاتولیک ها را نیروهای انگلیسی برافروختند تا با تراشیدن دلائل ظاهرا محکمه پسند، ارتش را به ایرلند گسیل داشته و سلطه خود را برآن خطه تشدید نمایند.
ضمن اینکه شخصیت ها و خانواده اصلی فیلم یعنی خانواده بادی، همگی پروتستان هستند ولی به قیمت تهدید و حتی گروگان گرفتن بادی و مادرش، با گروه افراطی بیلی، همکاری نکرده وحتی در سکانسی آنها را پروتستان به شمار نمی آورند.
از طرف دیگر فیلم "بلفاست" به نوعی با دشمن دیرین استعمار بریتانیا یعنی ارتش جمهوریخواه ایرلند یا حزب شین فین نیز تسویه حساب نموده و چهره فرد خشونت طلب و افراطی فیلم یعنی بیلی را مانند چهره "جری آدامز" انتخاب کرده که سالها رهبر شین فین بود.
تمامی این دلائل به علاوه موضوع فیلم که با تم فصل جوایز امسال و مراسم اسکار 2022 همخوانی کامل دارد یعنی ماجرای طرح نویی که پدر بادی برای مهاجرت و زندگی جدید خانواده اش در انگلیس در می اندازد و فضای جدیدی برای کار و تحصیل و زندگی خانواده اش بوجود می آورد، کافیست که فیلم "بلفاست" در زمره آثار برگزیده امسال بوده و علاوه حضور در لیست برگزیده ها و منتخبین مراسم و کانون ها و اتحادیه های سینمایی و انجمن های نقد فیلم، در مراسم اسکار 2022 هم نامزد دریافت 6 جایزه اسکار شود.
