به بهانه فیلم "قاتلین ماه گل"
فیلم "قاتلین ماه گل" یا "قاتلین ماه کامل" تازه ترین ساخته مارتین اسکورسیزی براساس کتاب دیوید گرن، داستانی واقعی درباره کشتار معروف سرخپوستان اوسیج واقع در اوکلاهما طی سالهای 1921 تا 1930 را روایت کرده و فیلمساز و فیلمنامه نویس یعنی اسکورسیزی و اریک روث، تلاش بسیاری به خرج داده اند که نعل به نعل با داستان واقعی و کتاب پیش بروند.
اسکورسیزی با وسواس خاص و سبکی روان و خوش ریتم که مانندش را کمتر در آثارش مشاهده کرده بودیم، فیلم را جلو برده تا مخاطب در طی 3 ساعت و 20 دقیقه دچار خستگی نگردد و ضمن تماشای یک روایت واقعی کمتر شنیده شده، هم درگیر تعلیق و حادثه و عشق بشود و هم رذالت و شئامت را به خوبی حس نماید.
ماجرای ثروتمند شدن یکی از اقوام و قبیله های سرخپوست که سالها قبل در نتیجه نسل کشی ها و قتل و غارت های فاتحان سفید پوست آمریکا به منطقه ای در اوکلاهما (یعنی همان جایی که قتل عام قبیله شاین اتفاق افتاد) رانده شده و در آنجا ساکن گردیدند.
آنها در اوسیج با ذخائر زیرزمینی نفت مواجه شده و دولت ایالات متحده با پرداخت 400 میلیون دلار به سرخپوستان، چاههای نفت یاد شده را در اختیار گرفت. حالا سرخپوستان اوسیج ثروتمند شده و بهترین و بیشترین زمین ها و خانه ها و مزارع و تجملات و اتومبیل هایی که تازه در آمریکا رواج پیدا کرده بود را مالک شدند و سفید پوستان مانند نوکرها و برده ها برایشان خدمت می کردند.
اما شگفت آنکه کنگره آمریکا، سرخپوستان اوسیج را دارای عقل کامل ندانست و تصویب کرد که هر کدام برای مدیریت ثروتشان بایستی یک وکیل از میان سفید پوستان یا بازرگانان محلی داشته باشند که در نهایت از این سرخپوستان ارث خواهند برد! در این میان ویلیام هیل (رابرت دونیرو) که خود را "پادشاه" می نامید، صاحب مزرعه بزرگی بود و خدم و حشم بسیار داشت. اما ثروتش به پای سرخپوستان اوسیج نمی رسید.
ترور بیولوژیک سرخپوستان
فیلم با ورود پسر برادر ویلیام هیل به نام ارنست بورکهارت (لئوناردو دی کاپریو) به منطقه اوسیج و شهر فیرفکس، آغاز می شود. او از جنگ بازگشته و در حالی که صدمه دیده، بی کار و بی پول سراغ عمویش می رود. ویلیام هیل او را به رانندگی می گمارد و ارنست طی مسافرکشی های خود با یکی از دختران سرخپوست به نام مالی براون آشنا شده و به توصیه عمویش، با او ازدواج می کند.
خواهرهای مالی یعنی آنا و ریتا و مینی هم شوهران سفیدپوست دارند و به تدریج طی حوادث مشکوکی کشته شده و ثروتشان ابتدا به مادرشان لیزی و بعد از مرگ مادر به مالی می رسد. البته ریتا همراه شوهر سفید پوستش، بیل اسمیت (به دلیل آنکه نمی خواست در دار و دسته هیل وارد شود) طی انفجار شدیدی به قتل رسید.
به تدریج متوجه می شویم که ویلیام هیل با گروهی از سفیدپوستان و از جمله برادرزاده هایش ارنست و برایان، در صدد بدست آوردن ثروت سرخپوستان اوسیج است. آنها برای این هدف به هر وسیله ای دست می زنند، از ازدواج و بدست گرفتن وکالت سرخپوستان و سپس مسموم کردن تدریجی (نوعی ترور بیولوژیک) یا قتل آنها گرفته تا تهیه بیمه عمر برای موکلان خود و به جیب زدن مبلغ آن پس از کشتنشان و تا زیر آب کردن سر همه وراث زمین ها و پول ها و ...
این در حالی است که ظاهر جنتلمن و انسان دوست خود را حفظ کرده، به خصوص ویلیام هیل که همواره خودش را دوستدار و خیرخواه سرخپوستان جلوه می دهد، چنانچه حتی پس از آشکار شدن همه واقعیات، بازهم طی نامه ای، خود را عاشق اوسیجی ها نشان داده و حتی به دیدن آنها می رود!
اسکورسیزی و راث از طریق نوعی روایت برهم و صحنه پردازی ها و سکانس بندی های افقی/عمودی و جدول گونه، همچنین برخی حرکات متداوم و پیوسته دوربین در دالان ها و اتاق ها و حتی دخمه ها و خرابه ها و در کنارش کات های شوک آور در فصل های افشاگر، با قدرت، تماشاگرشان را پای فیلم نگه می دارند. به اینها بیفزایید بازی های تاثیر گذار رابرت دو نیرو و به خصوص لئوناردو دی کاپریو که به خوبی عشق و تردید و نفرت و ترحم را در کنار هم ارائه داده و البته انتخاب بازیگران نقش های مالی (لیلی گلدستون)، ریتا و آنا و ....
تابویی که پس از صد سال شکست؟
تا اینجا برای تماشاگر پی گیر سینمای هالیوود، خیلی عجیب و غریب به نظر می رسد که این سینما به یکی از ظلم ها و جنایات تاریخی سفیدپوستان آمریکا درحق سرخپوستان پرداخته است. جنایتی که پیش از این، چندان مورد اشاره سینمای یاد شده قرار نگرفته بود. سرخپوستان ثروتمند و تلاش سفیدپوستان برای بدست آوردن دل آنها در یک فیلم هالیوودی خیلی غریب به نظر می رسد، در حالی که آنچه از هالیوود به خاطرمان مانده، همواره فیلم های سرخپوستی مملو از قتل و غارت بوده، سرخپوستان همیشه وحشیانه حمله می کردند و اکثرا توسط سفیدپوستان برخاک می افتادند.
با بررسی خیلی اجمالی تاریخ سینمای هالیوود می توان دید که تقریبا در طی بیش از 100 سال تاریخ هالیوود و 127 سال تاریخ سینمای غرب، تعداد فیلم هایی که در جریان عمده این سینما و توسط کمپانی های اصلی در دفاع از مظلومیت سرخپوستان و جنایات سفید پوستان ساخته شد، به زور به دو سه اثر می رسد، آن هم فیلم هایی که به هر حال در آنها، سرخپوستان بد و خوب وجود داشتند و سرانجام این سفید پوستان بودند که آنها را نجات داده و آزادی شان را می بخشیدند!
فیلم هایی مانند "پاییز قبیله شاین" (جان فورد-1964) و "رقصنده با گرگ ها"(کوین کاستنر-1990) و یا در فیلمی همچون "اگر از آسمان سنگ ببارد" (دیوید مکنزی-2016) که معاون کلانتر یک سرخپوست بوده و در نهایت درباره حقوق از دست رفته سرخپوستان با لحنی مطایبه آمیز سخن می رود.
این در حالی است که همین تاریخ سینما در هالیوود مشحون از فیلم های وسترنی است که در آنها همواره سرخپوست ها، افرادی ذاتا شرور و خبیث و وحشی نمایانده شده که سفید پوستان انسان دوست و مهربان و متمدن را می کشتند و بنا به همان جمله معروف کلنل "شریدان" در کتاب و فیلم "قلبم را در سرزمین ووندد نی به خاک بسپار":
"...تنها سرخپوستان خوبی که من دیدم، همانها بودند که مرده بودند..."
این همان جمله قصاری است که به مثل معروف سفیدپوستان آمریکا بدل گشت که:
"تنها سرخپوست خوب ، سرخپوست مرده است."
این درحالی است که از سالهای دهه 1950، فیلم های بسیاری در هالیوود، رنج برده داری سیاهپوستان و بی عدالتی و ظلم درباره آنها را به تصویر کشیدند که برخی از آن فیلم ها، به موفقیت های بالای سینمایی و جوایز متعدد از جمله اسکار دست یافتند ولی تقریبا کسی جرات نکرد در سینمای هالیوود از رنج عظیمی که طی قرن ها بر سرخپوستان آمریکا رفت، سخن گفته و فیلم بسازد و این موضوع همچنان به صورت یک تابو باقی ماند.
چراکه مسئله سرخپوستان و نسل کشی آنها در طی چندین قرن، در باور و متون مکتوب پیوریتن های مهاجر به قاره آمریکا (فرقه ای منشعب از پروتستان ها)، کاملا از اصول ایدئولوژی آخرالزمانی آنان به شمار آمده و براساس همین مکتوبات و اعتقادات صلیبی/صهیونی (که از تئوری های همان پیوریتن های مهاجر منشاء گرفت) برای بازگرداندن مسیح موعود با شرط کوچاندن قوم یهود به سرزمین فلسطین و برپایی اسراییل، بایستی سرخپوستان و بومیان به عنوان کنعانیان، پاکسازی می شدند و این پاکسازی قومی، بسیار فراتر و عمیق تر از برده داری سیاهپوستان و قلع و قمع آنها به شمار آمد که امروزه می توانند آن را تا حدودی (البته با تکیه بر محوریت سفیدپوستان) در فیلم ها به تصویر بکشند.
ولی نمایش نسل کشی سرخپوستان در سینما، به دلیل همان ریشه های ایدئولوژیک و آخرالزمانی در فرهنگ آمریکاییان به هیچوجه قابل قبول نیست. از هیمن روی در مقابل صدها فیلم تولید شده در نمایش ظلم و ستم به سیاهپوستان آمریکا، تنها دو سه فیلم درباره بخش ناچیزی از قتل و غارت سرخپوستان در هالیوود ساخته شده است.
پروپاگاندایی ورای قتل و غارت سرخپوستان
اما در فیلم "قاتلین ماه کامل"، برخلاف مثال هایی که زده شد، نه تنها سرخپوستان اغلب ساده و ستمدیده و مورد ظلم نشان داده شده اند بلکه حتی در میان آنها، چندان به سرخپوست شرور و خبیثی برخورد نمی کنیم و حتی "آنا" اگر خشن است و اسلحه حمل می کند، به دلیل نامرادی هایی است که از سوی شوهرش "برایان" دیده و البته همین "آنا" از سوی مادرش لیزی هم طرد شده یا "هنری" تحت تاثیر داروها و فشارهای روانی دکترها و مخصوصا هیل قرار دارد که از خود رفتارهای نامناسب نشان می دهد.
ولی در میان سفید پوستان شهر فیرفکس، یافتن فرد درست و درمان، حکم کیمیا را دارد؛ شاید تنها بتوان بیل اسمیت را نام برد که همراه همسرش ریتا در جریان بمب گذاری کشته شد و البته کشیش کلیسا و برخی از همان کلیسا روها. بقیه تقریبا بالاتفاق خبیث و شارلاتان و شرور هستند؛ از دار و دسته ویلیام هیل گرفته تا کلانتر و پزشکان و ... و حتی ارنست که ظاهرا همسرش را دوست دارد اما خواسته یا ناخواسته، او را به سوی مرگی تدریجی می برد. یا یرایان که ظاهرا در جریان کشته شدن "ریتا" بی گناه است اما پس از او سر خواهر دیگرش را هم می خورد!
اگرچه اسکورسیزی پیش از این نیز در فیلم هایی مانند "آلیس دیگر اینجا زندگی نمی کند" یا "بیرون آوردن مردگان" یا "جزیره شاتر" و به خصوص فیلم "سکوت" تا حدودی خلاف جریان اصلی هالیوود شنا کرد و از همین رو هم کمتر مورد توجه فصل جوایز و مراسمی همچون اسکار قرار گرفت ولی به نظر می آید این بار چندان بی گدار به آب نزده و اگرچه تابوهایی را شکسته و نعل هایی را کوبیده اما میخ هایی را زده است!
چنانچه تقریبا در یک سوم آخر فیلم، متوجه علت تابوشکنی ها و به نعل و به میخ زدن هایش می شویم، خصوصا نعل کوبی های او، آنچنان تابلو می شود که گمان سفارشی بودن فیلم را جدی می گرداند.
شخصیت بدنامی که منجی سرخپوستان می شود!
ماجرا از این قرار است که تقریبا از دقیقه 140 فیلم "قاتلین ماه کامل" که سرخپوستان در مقابل قتل های مشکوک و نسل کشی شان در اوسیج کاملا درمانده شده اند، شاهد حضور ماموران تحقیق سازمان BOI (اداره تحقیقاتی که در واقع پدر اداره تحقیقات فدرال آمریکا FBIمحسوب شده) در "فیرفکس"هستیم. حضوری که به دنبال سفر مالی به واشنگتن و دیدار با رییس جمهوری آمریکا و قول رییس جمهوری مبنی بر رسیدگی به فتل های مشکوک در اوسیج صورت گرفت.
از دقیقه 140 به بعد تحقیقات گسترده ماموران اداره تحقیقات ایالات متحده، پی بردن به علت و عوامل قتل ها و سپس بازداشت و دادگاهی شدنشان را شاهدیم و آنچه بیش از همه دیده می شود، تلاش ماموران اداره فوق به سرکردگی ادگار جی هوور (رییس BOI و سپس FBI) است که در واقع او باعث برقراری عدالت برای سرخپوستان و قصاص سفیدپوستان مجرم می شود و از قضا در همان زمان است که اداره تحقیقات BOIبه FBI تبدیل گردیده و ادگار جی هوور به عنوان نخستین رییس آن تا 47 سال (یعنی تا زمان مرگش) به عنوان رییس FBI باقی می ماند.
ادگار جی هوور اگرچه در تاریخ شخصیت بدنامی ثبت شده و به طور مثال، فیلم "جی ادگار" ساخت کلینت ایستوود در سال 2012 به خوبی کارنامه سیاه هوور را نمایش داد (و از همین روی هم در هیچ یک از مراسم و جوایز و لیست های برگزیده سینمایی سال حضور نداشت) و با وجود آنکه تصویر یا نمایی از او در فیلم "قاتلین ماه کامل" نمی بینیم اما در واقع قهرمان اصلی این فیلم به نظر می رسد. یعنی تمام آن پتانسیل نفرت و خشم و عصبانیتی که مخاطب بابت رذالت و درنده خویی ویلیام کینگ هیل و دار و دسته اش و سایر سفید پوستان اعم از کلانتر و پزشکان و معتمدین شهر فیرفاکس دچار می شود، در یک ساعت و ربع آخر فیلم، تسکین می یابد.
این هوشمندی و هنرمندی مارتین اسکورسیزی و اریک راث اگرچه در جهت تحریف تاریخ و تطهیر شخصیت های بدنام صورت گرفته اما جای تامل و تفکر دارد خصوصا برای برخی فیلمسازان سینمای ایران که بهترین شخصیت های تاریخ ما را هم بد و نافرم و عقب افتاده نمایش می دهند.
یک گام به پیش، دو گام به پس
این برای نخستین بار نیست که هالیوود به بهانه نقد و افشای جنایات و اعمال رذیلانه بخشی از سیستم دولتی آمریکا (در این فیلم کلانتر و عوامل دولتی شهر فیرفکس) و نمایش ظلم و ستم به افرادی که در ایدئولوژی آمریکایی درجه دو محسوب شده اند (در اینجا سرخپوستان)، بخش های مهمتری از این حکومت و حاکمیت ایالات متحده را تطهیر کرده و مشروعیت می بخشد یا در واقع برای سفیدنمایی و قهرمان سازی از سیاه ترین ابعاد ایالات متحده، ناگزیر از شکستن برخی از تابوهای همیشگی خود شده (همان سیاست مصلحت گرایانه مارکسیستی که لنین تحت عنوان "یک گام به پیش، دو گام به پس" ارائه کرد) ؛
در فیلم "توطئه گر"( رابرت رد فورد) گرفته که در مقابل محاکمه و مجازات ناعادلانه صاحب مهمانخانه ای که قاتل لینکلن را جا داده بود، ادعا می شود که دستگاه قضایی آمریکا سر و سامان عدالت محوری یافت،
یا در فیلم "موریتانیایی" (کوین مک دانلد) که بازداشت ها و شکنجه های غیر قانونی بخشی از دستگاه امنیتی آمریکا در جریان برخورد با مظنونین حادثه 11 سپتامبر و القاعده به تصویر کشیده شده اما نشان داده می شود که دستگاه قضایی آمریکا، سیستمی عدالت طلب و فریادرس برای حتی خطرناکترین متهمان و مجرمان امنیتی می گردد،
و یا در فیلم "گزارش" (اسکات زد برنس) در مقابل روند شکنجه های متهمین به عضویت در گروههای به اصطلاح تروریستی، اما گزارشی از این شکنجه ها و تلاش برخی سناتورهای کنگره آمریکا باعث افشا و جلوگیری از این روند و حتی مجرم قلمداد شدن روسای امنیتی و سیاسی می شد.
اسکورسیزی و اریک راث نیز در فیلم "قاتلین ماه کامل" با همین سیاست قدیمی مادی گرایانه به ماجرای سرخپوستان پرداخته اند و برخی عناصر ایدئولوژی آمریکایی (مانند تقابل با سرخپوستان و منجی بودن سفیدپوستان) را به نفع برجسته ساختن نمادهای همین ایدئولوژی (در اینجا جی ادگار هوور و FBI) به محاق برده اند! آنچه احتمالا به ذائقه طراحان فصل جوایز امسال و آکادمی نشینان خوش نیاید!!
ضمن اینکه در فیلم به گونه ای گل درشت، اشاره هایی هم به لژ ماسونی "اسب خاکستری" و حضور ویلیام هیل و ارنست در آن و همچنین یهودی بودن آنها هم شده است.
