از زمان ساکن شدن انسانها و ترک کوچ نشینی رفته رفته روستاها شکل گرفتند و یکجانشینی رونق پیدا کرد، حمله به یکدیگر برای توسعه قلمرو خود و ایجاد جنگ های ویرانگر، انسانها را برآن داشت تا برای جلوگیری از هجوم اقوام مهاجم به ساخت قلاع و بناهای مستحکم اقدام كنند تا از گزند دشمنان حفظ شوند
استان چهارمحال و بختیاری در جنوب غربی ایران و در مرکز رشته کوه‌های زاگرس قرار دارد.
کشف ابزار سنگی نشان از قدمت ۹ هزارساله استان چهار محال و بختیاری دارد. همچنین بقایای اولین روستاهای ایران در این خطه کشف شده است.
قلعه های دیدنی و معروف استان چهار محال و بختیاری از دوران صفویه تا دوره پهلوی دوم ساخته شده‌اند. قلعه‌های معروف آن عبارتند از: قلعه چالشتر، قلعه سردار اسعد بختیاری، قلعه امیرمفخم دزک، قلعه صمصام السلطنه شلمزار، قلعه بارده، قلعه امیر مجاهد و بسیاری دیگر که باب طبع گردشگران مختلف هستند.
این بناها سرشار از آیات قرآنی، آینه کاری، نقاشی، نقوش شکار و جنگ، داستان‌های عاشقانه و نقوش قهوه خانه‌ای، سقف های چوبی، حوض حیاط بزرگ، ستون‌های حجاری شده بسیار تماشایی و پنجره‌های گره چینی شده، هستند که فرهنگ و تاریخ پر شکوه ایران زمین را در جای‌جای خود با اقتدار نشان می‌دهند.
نگاهی به تاریخ قرون وسطی کشورهای اروپایی مثل انگلستان نشان می‌دهد که بسیاری از قلاع آن دوره در حکم دژ بوده و کارکرد نظامی داشته‌اند. قلعه‌های استان چهارمحال و بختیاری را نمی‌توان در یک دسته جای داد. برخی از این قلاع ممکن است در مواقع مختلف کارکرد دفاعی و نظامی نیز داشته‌اند، اما معماری آنها نشان می‌دهد که به قصد سکونت ارباب ساخته شده و بیشتر کارکرد اداری داشته‌اند. بدین شکل قلعه‌های بسیاری از خوانین بختیاری در این استان وجود داشته که بسیاری از آنها از بین رفته‌اند. برای مثال در کتاب مرات‌البلدان آمده است که حسینقلی خان ایلخانی قلعه‌ای بر روی تپه چغاخور بنا کرد و مرکز حاکمیت ایلخانی خود را در آنجا گذاشت. این قلعه که به «قلعه خان چغاخور» نیز مشهور است، امروزه از بین رفته و اثری از آن برجای نمانده است.
یکی دیگر از قلعه‌هایی که از بین رفته و هیچ اثری از آن به جای نمانده، قلعه سورشجان است. جایگاه این قلعه امروزه به محل سکونت مردم تبدیل شده و هیچ اثری از آن باقی نمانده است. صاحب این قلعه را بی‌بی مریم بختیاری، یکی از سرداران معروف بختیاری و دختر حسینقلی‌خان ایلخانی دانسته‌اند. یکی دیگر از این قلعه‌ها که امروزه از بین رفته است قلعه اسعدیه چلیچه است که به قلعه محمد‌خان نیز شهرت داشت. قلاع بسیار زیادی در این استان وجود دارند که از بین رفته‌اند و اثری از آنها باقی نمانده است، اسم بردن از تمام این قلعه‌ها در این نوشته مقدور نیست.
قلعه چالشتر
مجموعه قلعه تاریخی چالشتر، که به قلعه خانی نیز شهرت دارد، ۱۱۰ سال پیش در چالشتر احداث شد. قلعه چالشتر به گونه ای ساخته شده بود که خانه خان و مسجد در وسط آن و مشرف به چهار دروازه بوده است. شب ها هر چهار دروازه را می بستند تا امنیت قلعه حفظ شود. در یکی از سرستون های سنگی این مجموعه ، تاریخ ساخت آن به سال ۱۳۲۱هجری قمری حک شده است. قلعه چالشتر در استان چهارمحال و بختیاری، تلفیقی از معماری دوران قاجار با معماری اروپایی است که با ستون هایی ایستاده از سنگ و نقش برجسته های دیدنی خودنمایی می کند.
در قلعه باستانی چالشتر می توانید سردر سنگی، خان نشین، اندرونی، حمام، انبارها و اصطبل‌هایی را که از قدیم بر جا مانده اند مشاهده نمایید. قلعه چالشتر، اندرونی با یک دالان به قسمت خان نشین ارتباط داشته و ایوان آن دارای ۱۰ ستون سنگی است. ایوان با آجرکاری و کاشی معرق در لچکی ها و پیشانی بنا با آثار دیدنی سنگی شامل: درختان تاک، گل و گلدان، گل و مرغ و سرو و کاج تزئین شده ا
قلعه جونقان
معماری قلعه سردار اسعد یا قلعه جونقان از معماری کاخ‌های اروپایی قرن ۱۹ به ویژه کاخ‌های فرانسوی الهام گرفته شده است. این بنا در دو طبقه و در اواخره دوره قاجار ساخته شد. قلعه بر سر گذرگاه جاده لینچ با هماهنگی امین السطلان صدراعظم ناصرالدین شاه قاجار بنا شد
بنای اولیه قلعه بر سر گذرگاه جاده لینج با هماهنگی امین السلطان صدراعظم ناصرالدین شاه در یک محوطه وسیع ساخته شد. بعدها بر اثر عوامل طبیعی و اجتماعی ساختمان‌های قلعه آسیب‌های فراوانی دیدند. امروزه از آن محوطه وسیع تنها بخش شاه‌نشین باقی مانده و بقیه ساختمان‌ها جانبی از بین رفته است.
در تمامی قسمتهای بنا تزییناتی هر چند کم دیده می‌شود. قلعه در زمان شکوه خود دارای باغ‌های در پیرامون ساختمان اصلی که امروزه به کاخ سردار اسعد معروف است، بوده و همچنین دارای استخر مرکزی، سردر باشکوه و همچنین آیینه‌کاری‌های بی‌نظیری بوده است. از قلعه سردار اسعد بختیاری تنها یک ساختمان دو طبقه باقی مانده است که گویا این ساختمان در زمان سکونت سردار اسعد شاه‌نشین بوده است.
برای آشنایی کامل با تمامی قلاع تاریخی استان چهارمحال و بختیاری، کلیک کنید.
قلعه دزک
قلعه تاریخی دزک یکی از تاریخی ترین و زیباترین قلعه تاریخی استان چهارمحال و بختیاری است که هر ساله پذیرای مسافران بسیاری در ایام نوروز است. مجموعه ساختمانی قلعه دزک به عنوان یکی از آثار ممتاز فرهنگی و هنری در روستای دزک واقع در شهرستان کیار و در 35 کیلومتری شهرکرد است. این قلعه عمارت و خانه، مسکونی چند نسل از ایلخانان بختیاری بوده است که نویسندگان متعدد ایرانی و خارجی چون راولینسن، ایزابل برد بیشاپ، هنری رنه دالمانی، شونمان، ویلسون و غیره از آنها با تحسین یاد کرده اند.
تاریخ احداث شالوده و قسمت اصلی قلعه که در اصطلاح آن زمان معروف به ود دیوانخانه بوده و شامل اطاقها و اسکلت طبقه همکف بنای کنونی است به سال ۱۲۹۲ قمری می رسد و از آن پس تا سال ۱۳۲۵ قمری که آخرین لوحه تاریخدار این مجموعه نصب شده به تدریج قسمتهای دیگری شامل عمارات اندرونی، حیاتهای خلوت و سایر بخش ها بر بنای اصلی افزوده شده و تزئینات آن در چند مرحله توسعه یافته و تکمیل شده است.
تالار آئینه این مجموعه از آثار ممتاز قلعه تاریخی است. چهار محل از نقاشی های دیواری این تالار بصورت شیشه نقاشی «دو پوسته عکس درهم» است که نمای کامل سه بعدی دارد و نمونه های مشابه آن در جهان بسیار کمیاب است.
منبع: بیا تور
