هنگامی که در ۲۰ آبان‌ماه ۱۳۹۷ به عنوان نامزد تصدی سمت شهردار تهران در شورا این شهر سخن گفتم بحثم این بود که برای این‌که تهران را تهران کنیم باید نظام حکمروایی شهری و انتخاب شهردار مستقل را محور قرار دهیم. این یک شعار زیبا نبود. این تغییر نگاه بنیادین برای افزایش کارآیی و کارآمدی سازماندهی نظام امور شهری در تهران و ایران بود. تنها راهکار تامین حقوق شهروندی، جلوگیری از شهرفروشی و مشارکت دادن واقعی مردم در مستقیم‌ترین امور مربوط به زندگی روزمره‌شان، استقرار نظام حکمروایی شهری از کوچکترین سازمان‌های اجتماعی شهری که محله است می‌باشد. گرهِ استقرار نظام مردمسالاری و پذیرش حاکمیت اراده‌ی ملی از همین‌جا گشوده می‌شود. بدون دموکراسی شهری، سخن گفتن از دموکراسی ملی بهره‌وری اندکی دارد. در همین ارتباط، در روز ۱۴بهمن‌ماه از اکباتان بازدید داشتم. با هیات مدیره مرکزی این مجتمع سخن گفتم. به همراه آنان در این مجتمع قدم زدم و با برخی کاسبان و فعالان در آن گفتگو کردم و این مجتمع را آماده برای اجرای آزمایشی حکمروایی شهری محله‌محور دیدم. از این رو، طی نامه پیوست، پیشنهاد تبدیل آن به یک ناحیه شهری و واگذاری اداره امور این ناحیه شهری به ساکنان آن را به شهردار محترم تهران به شرح پیوست دادم.
جناب آقای دکتر حناچی
شهردار محترم تهران
با سلام
غرض از تصدیع آنکه پیشنهاد می‌کنم مجموعه مسکونی شهرک اکباتان را از نظر تقسیمات شهرداری به یک ناحیه مستقل تبدیل کنید. این اقدام با ایده‌ی حکمروایی شهری محله‌محور سازگار است و موجب افزایش حسِّ تعلق و مشارکت ساکنان در تنظیم امور محله خود شده و با بهبود کارآیی مدیریت محله، هزینه‌های مالی و اجتماعی شهرداری را کاهش و رضایتمندی ساکنان را بیشتر خواهد کرد.
روز هفتم بهمن ماه سال جاری به دعوت رئیس هیات مدیره مرکزی بلوک‌های مسکونی مجتمع مسکونی اکباتان و دبیر شورایاری آن، سرکار خانم تبریزی از این مجموعه بازدید کردم و حدود سه ساعت را با آن عزیزان و تعدادی از سایر فعالان به بررسی مسائل خدماتی، اجتماعی و نگهداری آن پرداختم. قدری هم در مجتمع قدم زده و با تعدای از کاسبان و ساکنان محترم آن نیز گفتگو کردم. از لحظه‌ی آغاز جلسه، اعضای هیات مدیره و فعالان محلی شروع به مذمت نهادهای خدماتی شهری؛ چون سازمان آب و فاضلاب و شهرداری نمودند. دقیقا آنان این نهادها را در برابر خود می‌پنداشتند و نگاه‌شان به آنها بیشتر از موضع تلکه‌گیری بود. نمونه‌های متعددی را مثال می‌زدند از جمله درخواست پرداخت حق‌النظاره چاه‌های آبِ مجموعه بدون آنکه کوچکترین خدمت نظارتی دریافت نمایند و یا دریافت عوارض نوسازی از سوی شهرداری بدون دریافت خدمات موثر و یا باکیفیت از سوی آن. افزون بر این نسبت به فروش فضاهای عمومی یا تغییر کاربری‌های ناسازگار با مجموعه که ملک مشاع قانونی ساکنان است به خریداران بخش خصوصی برای احداث مگامال و چند تاسیسات دیگر به شدت اعتراض داشتند و احساس به‌یغمارفتن حقوق‌شان را داشتند.
اینجانب با یک بازدید در صدد نیستم که بر آن‌چه شنیدم صحه بگذارم. اما یک مطلب از نظر من محقق است و آن غیرصحیح بودن فروش فضاهای عمومی مجموعه به دیگران و شاخص‌ترین آنها مگامال به یک مجموعه خصوصی و یا به‌عبارتی شبه‌خصوصی است. زمین این مجموعه که حدود بیست‌هزار مترمربع است در نقشه‌های اولیه فضای سبز و دستِ‌کم فضای عمومی بوده و به‌طور مشاع به تمام ساکنان تعلق داشته و هیچ‌کس، از جمله شهرداری حق فروش آن به دیگری را نداشته‌است. افزون بر این تامل حقوقی، استقرار یک چنین مجموعه تجاری با سطح کارکرد شهری در فضای یک مجتمع مسکونی؛ با سطح کارکرد محله موجب اختلال درزندگی مردم محل شده و جز مزاحمت برای ساکنان ثمر دیگری نداشته و ندارد. بی‌گمان، در این ارتباط به حقوق ساکنان لطمه واردشده‌است. از این رو، نگاه ساکنان به شهرداری بیش از آنکه یک نگاه نهاد خدمات‌رسان باشد، یک نگاه متجاوز به حقوق‌شان است. از این رو، هیچ اعتمادی به آن نمی‌توانند داشته‌باشند.
در طول بازدید، من تلاش کردم که لایه‌های زیرین‌تر روابط اجتماعی میان ساکنان و هم‌چنین میان آنان و شهرداری را درک کنم. نکته بسیار مثبت، شکل‌گیری حس تعلق ساکنان به محله‌ای به نام اکباتان بود. آنان خود را بچه این محل؛ «اکباتانی» می‌دانستند و آن جا را دوست داشتند. این پدیده‌ی هویتی، به نظر می‌رسد در محله‌های جدید و مدرن، کم‌نظیر باشد. از قضا، این یک سرمایه‌ی اجتماعی است که نه تنها می‌تواند در جهت تنظیم امور ساکنان شهرک کمک کند، بلکه می‌تواند بهترین سرمایه برای شهرداری در جهت کاهش هزینه حکمروایی شهری در آن محله باشد. مشروط بر آنکه شهرداری به اصول حاکمیت شهری محله‌محور که بارها در باره‌ی آن با هم صحبت کرده‌ایم ایمان داشته‌باشد.
در حال حاضر از حیث تقسیمات شهرداری، ناحیه شش منطقه پنج شامل مجموعه مجتمع‌های مسکونی اکباتان، آپادانا و کوی بیمه می‌شود. اکباتان نیمی از این ناحیه را که جمعیتی در حدود 90 تا100هزار نفر در خود جای داده تشکیل می‌دهد. شهرداری ناحیه در خارج از مجتمع مسکونی اکباتان مستقر و افزون بر آن، هیچ حسی نسبت به هویت اکباتان و روابط میان ساکنان ندارد. این روابط از طریق کنش‌گری مجامع عمومی و هیات مدیره‌های بلوک‌های مسکونی، یک سازمان اجتماعی مشارکتی دارای ساختار و قاعده را شکل داده‌است. افزون‌براین، برخی از تصمیم‌هایی که شهرداری می‌گیرد امنیت ساکنان را به‌مخاطره می‌اندازد و به‌طور مستقیم آنان را آزار می‌دهد. از این رو، با توجه به این‌که اغلب؛ دستِ‌کم تاکنون مدیران انتخابی برای ناحیه از خارج از شهرک انتخاب شده‌اند، به محض شروع کار خود را مواجه با یک ساختار آگاه، منسجم و نفوذ ناپذیر می‌بینند. آنان تلاش می‌کنند که به درون این ساختار نفوذ کنند و چون راه را بسته می‌بینند، تعارض آغاز می‌شود.
برای مدیریت تعارض دو راه وجود دارد. یکی این‌که شهرداری با این تشکل درافتاده و بخواهد در برابر آن ایستادگی کند و دیگری آنکه 1- تشکل را به‌رسمیت بشناسد. 2- حکمروایی در سطح ناحیه را به آن بسپارد و 3- خود به عنوان هماهنگی کننده ناحیه با سایر ناحیه‌های و مناطق تهران و 4- به عنوان داور عمل کند. از میان این دو راهکار، دومی کم هزینه‌تر و کارآمدتر است. از این‌رو، پیشنهادم این است که برای نمونه، مجموعه شهرک اکباتان را به عنوان یک ناحیه به‌طور رسمی تعریف کنید و در عمل اختیارات شهرداری ناحیه را به نظام انتخابی درون آن بسپارید و شهرداری تهران را به عنوان نهاد هماهنگ‌کننده و داور بازتعریف کنید تا تعارضات موجود حل و فصل شود. اگر این مدل در عمل کارآمدی نشان دهد، امری که در اکثر شهرهای جهان که دموکراسی شهری را محور قرار داده‌اند کار کرده‌است، می‌توان آن را در سایر محله‌های تهران نیز اجرا کرد. مراقبت از این مدل و حل و فصل کاستی‌های آن می‌تواند آن را تبدیل به مدل آزمایشی موفق برای استقرار نظام حکمروایی شهری محله‌محور در ایران نماید. نکته مهم این است که برای اجرای این پیشنهاد، فعلا در این سطح نیاز به تغییر هیچ قانونی نیست و شهرداری تهران با اختیارات خود می‌تواند آن را اجرا کند. در ضمن از کنار مساله مگامال به‌سادگی عبور نکنید. ضرروی است که به مساله‌های حقوقی پیرامون آن پرداخته شود.
در پایان، اعلام می‌دارم اینجانب شخصا آماده هستم در تدقیق و اجرایی نمودن این مدل هرنوع کمک کارشناسی و مشاوره را در اختیار شهرداری تهران و مردم خوب اکباتان بدون کوچکترین چشم داشتی قرار دهم. به‌امید بهروزی و سرافرازی مردم عزیز ایران.
با سپاس
عباس آخوندی
رونوشت: رئیس هیات مدیره مرکزی بلوک‌های مسکونی مجتمع مسکونی اکباتان و دبیر شورایاری آن، سرکار خانم تبریزی جهت آگاهی و پی‌گیری
