مدت سی و پنج سال امامت امام سجاد علیه‌السلام، آغشته و آمیخته به انواع ظرافت‌های انقلابی و مبارزاتی و عمل به وظیفه بزرگ امامت در دوران اختناق حکومت‌های اموی و عباسی است.به طور خلاصه سه نقش را امام سجاد ایفا می‌کردند.از این سه نقش، دونقش بین امام سجاد و بقیه ائمه علیهم‌السلام مشترک است. وظیفه‌ی عمده‌ای که ائمه علیهم‌السلام در رابطه با جامعه اسلامی و اسلام در دوران ۲۵۰ سال امامت خود ایفا می‌کردند، یکی عبارت بود از تبیین و روشنگری در زمینه معارف، احکام و فقه اسلام و حفظ اسلام از انحراف‌ها و تحریف‌ها و وظیفه‌ی دیگر عبارت بود از زمینه‌سازی برای ایجاد جامعه اسلامی؛ یعنی همان جامعه الهی تحت حکومت علوی. وظیفه‌ی دیگر امام سجاد و کاری که در طول دوران امامت داشتند، زنده نگه داشتن حادثه عاشورا بود. نقل است که امام سجاد، به صورت غیر مستقیم، مسئله عاشورا را بین مردم زنده می‌کردند. هرگاه برای حضرت آب می‌آوردند که آن حضرت بنوشند، تا چشمشان به آب می‌افتاد،گریه می‌کردند؛ به یاد می‌آوردند و بر زبان جاری می‌کردند که پدر بزرگوارشان را با لب تشنه در کربلا شهید کردند. همچنین هروقت از کوچه‌های مدینه عبور می‌کردند و می‌دیدند یک حیوانی را کسی می‌خواهد ذبح کند، می‌ایستادند و سوال می‌کردند که آیا به این حیوان آب دادی یا نه؟ بعد از آنکه شخص جواب می‌داد می‌فرمودند:«من فراموش نمی‌کنم که پدرم حسین را در کربلا با لب تشنه شهید کردند». عطش امام حسین علیه‌السلام و اتفاقاتی که آن بزرگوار به چشم خود در کربلا دیده بودند، دست‌مایه و ابزار واقعی امام سجاد بود.
امام سجاد در این سی و پنج سال، یکسره مبارزه می‌کردند. این مبارزه‌ها در شکل‌ها و قالب‌های مختلفی بود و به دوره‌های مختلفی تقسیم می‌شد. دوره اول به بعد ازحادثه عاشورا مربوط است که مبارزه امام سجاد با تبلیغات تند و خطبه‌های آتشین و با افشاگری درباره حادثه عاشورا در مجامع دولتی سرشار از ظلم بود. ایشان، آنچه از حادثه عاشورا که مردم باید بدانند را، بدون آنکه تقیه کنند یا ترس از کشته شدن داشته باشند، تبیین می‌کردند. این کار هم حرکتی سیاسی و روانی علیه تبلیغات دروغین دشمن محسوب می‌شد و هم باعث تقویت روحیه نزدیکان، مخصوصا اسرایی که با امام بودند، بود.
از این نوع مبارزات، می‌توان به خطبه شام اشاره کرد. مردم شام در اثر تبلیغات چهل ساله معاویه شناخت صحیحی از اسلام و خاندان نبوت(ع) نداشتند. امام سجاد با کلام خود در مجلس یزید و در مقر حکومت اموی غوغایی ایجاد کرد و در میان اقشار مختلف مردم چنان تحولی به وجود آورد که یزید از ترس ایجاد شورش، به مؤذن دستور داد اذان بگوید اما با ادامه سخنان امام فشار افکار عمومی بر یزید اوج گرفت و او مجبور شد بر خلاف مواضع قاطع قبلی، خود را تبرئه کند و مسئولیت فاجعه کربلا را به گردن ابن زیاد اندازد.
دوران امامت امام سجاد مصادف با یکی از سیاه‌ترین ادوار حکومت در تاریخ اسلام یعنی حکومت عبدالملک است. عبدالملک که بدون هیچ نوع پرده‌پوشی به مقدسات اسلام توهین کرده و آشکارا اصول اسلامی را زیر پا میگذاشت، برای امام سجاد تنگناهای بسیار شدیدی ایجاد کرد. امام سجاد نیز به دلیل رعب و اختناق شدیدی که در جامعه حکمفرما بود و با کنترل و تسلط شدیدی که حکومت جبار اموی برقرار ساخته بود، میدانستند که قیام در این برهه محکوم به شکست است و نتیجه‌ای در بر نخواهد داشت. به همین دلیل سعی می‌کردند تا با پایداری و اقدام عمیق به فکر تجدید حیات اسلام و بازآفرینی جامعه اسلامی باشند.
دعا، از بهترین شیوه‌های تبیین معارف بلند اسلام و از موفق‌ترین راه‌های مبارزه بر ضد حکومت استبداد اموی بود. امام سجاد با بینشی شگرف و با درک درست زمان، سلاح دعا و مناجات را برای افشاگری تباهی‌های حکومت وقت و روشنگری افکار عمومی، نسبت به حقایق دینی و اسلامی برگزیدند؛ چرا که این شیوه پرنفوذ، توجه و حساسیت عاملان اموی را کمتر برمی‌انگیخت. امام در قالب دعا، افزون بر نشر فرهنگ انسان ساز اسلام، غاصبانه و نامشروع بودن حکومت بنی‌امیه و بدعت‌ها و جنایت‌های آن‌ها را نیز برای مردم تبیین می‌کردند.
• امیر محمد رحیمی ٩٩عمران
https://t.me/AeeneRoshan_Kaktoos
