جنگ کوتاه اما پرقدرت، بازارهای ایران را لرزاند؛ این تکانه فقط یک تیتر خبری نبود، بلکه زنجیرهای از اختلالهای عملیاتی، تغییر رفتار مصرفکننده و تصمیمهای دشوار را پیش روی شرکتها گذاشت. برخی کسبوکارها زیان دیدند، برخی مجبور به تعدیل شدند و گروه دیگری با واکنشهای انسانی و عملیاتی نشان دادند که تابآوری یعنی چه.
در گروه اسنپ، کاهش ۴۲ درصدی در سفرهای درونشهری ثبت شد. هزاران راننده بهدلایل امنیتی، اختلال در GPS و چالش در دسترسی به سوخت، حتی تا ۳۵ درصد کاهش حضور در خدمت داشتند و عرضه کمتر شد. همچنین تعداد زیادی از شهروندان از شهرهای هدف دشمن از این شهرها خارج شده بودند و تقاضا نیز کمتر شده بود. اما پاسخ اسنپ فراتر از سکون بود؛ اختصاص ۱۰ میلیارد تومان کمک مالی به رانندگان، ارائه مشاوره روانشناسی رایگان از طریق پلتفرم اسنپدکتر، و بازپرداخت کامل وجه کاربران اسنپتریپ نشان داد که در بحران، پایداری کسبوکار معنا میگیرد.
یکی از مهمترین اختلالات، در سامانه مکانیابی GPS بود که باعث سردرگمی رانندگان در اسنپ و تپسی شد. این اختلال، زمان سفر را افزایش داد و رضایت کاربران را کاهش داد. پاسخ عملیاتی اما سریع بود، قابلیت تنظیم دستی موقعیت مکانی به اپ رانندگان اضافه شد تا سفرها با دقت و سرعت بیشتری انجام شوند. اما این اختلال نشان داد که وابستگی به یک زیرساخت واحد در شرایط بحرانی آسیبپذیر است.
از سوی دیگر، شرکتهای هواپیمایی مانند ایرانایر و ماهان با لغو کامل پروازها، تعطیلی خطوط و جای خالی گردشگران مواجه شدند. بیش از دهها هزار پرواز طی دوره بحران لغو شد و تقاضای سفر بهسرعت فروکش کرد. شرکتهای هواپیمایی با چالشهای بازپرداخت، مدیریت مسافران و فشار نقدینگی مواجه شدند و برخی کسبوکارهای فعال در حوزه سفر، برای کاهش زیان، ناگزیر به بازنگری در ساختار هزینهای و عملیاتی شدند.
علی بابا با اعلام کاهش شدید فروش و انجماد سفرها، دست به اخراج حدود ۴۵ درصد از پرسنل زد. این اقدام، ناشی از توقف سفرهای نوروزی، بحران ارزی و فشار نقدینگی پس از جنگ بود. حتی گزارشهایی از عدم بازپرداخت هزینه تورهای لغو شده نیز منتشر شد که به فاصله بین تصمیم تجاری و نیاز مشتریان اشاره داشت.
دیوار با راهاندازی دستهبندی ویژهای تحت عنوان «کنار هم در بحران» تلاش کرد بستر مناسبی برای کمکرسانی و پاسخ به نیازهای فوری شهروندان فراهم کند. دادههای منتشرشده نشان میدهد که در مدت زمان کوتاهی بیش از ۴۰ هزار آگهی در این بخش منتشر شده است.
بخش عمدهای از این آگهیها به دو زیردسته «اسکان اضطراری» و «اشتراک سفر» اختصاص داشتهاند که بیانگر اهمیت یافتن محل اقامت و جابهجایی ایمن برای کاربران در شرایط بحرانی است. بیش از ۲۰ هزار آگهی در زمینه اسکان اضطراری و نزدیک به ۱۵ هزار آگهی مربوط به اشتراک سفر بوده است. نقطه اوج انتشار این آگهیها به روز ۳۰ خرداد بازمیگردد؛ زمانی که تنها در یک روز، ۴۳۰۰ آگهی اسکان و حدود ۴ هزار آگهی سفر به ثبت رسید. این آمارها نشاندهنده واکنش سریع کاربران به شرایط اضطراری و تلاش برای ایجاد ارتباط و کمکرسانی از طریق بسترهای آنلاین است.
در فروشگاههای آنلاین، الگوی خرید به سمت کالاهای ضروری تغییر کرد، فشار لجستیک افزایش یافت اما برخی کسبوکارها با واکنش بموقع مانند ارتقای خدمات پشتیبانی یا اولویتبندی سفارشهای ضروری توانستند جریان خدماتدهی را حفظ کنند. این تمرکز بر نیاز واقعی جامعه، انگیزه حرکت را افزایش داد و حس همدلی را تقویت کرد.
جنگ ۱۲ روزه نشان داد که شوکهای ناگهانی ـ هرچند کوتاهمدت ـ میتوانند زنجیرهای از تأثیرات عملیاتی، مالی و روانی بر کسبوکارها بگذارند. آنچه در این دوره روشن شد، دو دسته گزاره است: اول، آسیبپذیریهای ساختاری (وابستگی به زیرساختهای واحد، تکیه به کانالهای جذب محدود، نقدینگی شکننده) که باعث تشدید اثرات بحران شدند؛ و دوم، عناصر تابآوری که شرکتهای موفق از آنها بهره بردند: اقدام انسانی، شفافیت در ارتباط، چابکی فنی و تمرکز بر نیازهای واقعی جامعه.
