---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
این مطلب را سال 1394 برای انجام طرحی تهیه کردم. اینجا کل مطلب را آوردم شاید برای برخی مفید باشه.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
1- بيان موضوع
يكي از اجزاي اساسي و مهم در رشد اقتصادي و رفاه كشورهاي دنيا، توانمندي فناوري كشورهاست. توانمندي فناوري، كاربرد كارآمد دانش فناورانه در راستاي خلق، كاربرد، انتشار، پذيرش و تغيير فناوري‌هاي موجود است. سه بعد توانمندي فناورانه عبارتند از: توانمندي توليدي، توانمندي سرمايه گذاري و توانمندي نوآوري. در راستاي افزايش توانمندي‌هاي فناوري، به خصوص با توجه به جهاني شدن تلاش‌هاي فناورانه، داشتن درك صحيح از وضعيت توانمندي فناوري خود و ساير كشورها امري ضروري تلقي مي‌شود. محيط عمومي كسب و كار مي‌تواند به شكل قابل توجهي از ورود محصولات، فرآيندها و فناوري‌هاي نو يا تكاملي تاثير بپذيرد. در نتيجه، پايش مدام تغييرات فناوري‌ها يك فعاليت مهم كسب و كار محسوب مي‌شود. توسعه هر فناورى جديد مستلزم سال‌ها وقت و زمان است.
پايش فناورى بر ردگيرى هوشمندانه نخستين نشانه هاى تغيير يا تحول تأكيد مي كند تا بتوان بر اساس آن پاسخ سازمان به تغيير را بهينه كرد. بنا به تعريف، رصد، تحليل و شناسايي فناوري عبارت است از شناخت فناوري‌هاي جديدي كه ممكن است تأثير قابل توجهي بر فعاليت‌هاي كسب و كار فعلي يا آتي داشته باشد. شناسايي فناوري بر فناوري‌هايي متمركز است كه در شالوده فعلي فناوري كسب و كار وجود ندارد. به اين ترتيب، پايش فناوري فعاليتي كليدي براي دست‌يابي به جايگاه رقابتي و حفظ آن در محيط پرتلاطم كسب و كار مي‌باشد. پايش فناوري، فرآيند آگاهي شركت‌ها از توسعه فناوري در جهان را نظام‌مند مي‌سازد و هدف آن شناسايي و ارزيابي آن دسته از پيشرفت‌هاي فناورانه‌اي است كه تأثير آ نها بر جايگاه رقابتي يك شركت اهميت حياتي دارد.
2- اهداف
1-2 تعيين چرخه عمر فناوري
فناوري مانند انسان روزگاري متولد مي‌شود و زماني از بين مي‌رود. معمولاً رابطه زماني نشانه‌هاى فناورى با توسعه محصول از شكل حرف (S)، پيروى مي‌كند:
– نشانه اول، اغلب در بحث هاى علمى و فنى شكل گرفته و منجر به هدايت منابع به سوى حوزه خاص علمى يا فنى مى‌شود.
– نشانه دوم، با انتشارات علمى صورت مي‌گيرد.
– نشانه سوم، اعلام مشاركت‌ها و پروژه‌هاى مشترك تحقيق و توسعه به دنبال انتشارات علمي است.
– نشانه چهارم، انتشار ثبت گواهی‌هاى اختراع (پتنت) سه يا چهار سال بعد از انجام كار است.
– نشانه پنجم، خبرهاى تلاش براى توسعه فناورى جديد است كه نزديك به انتهاى چرخه رخ مي‌دهد.
– نشانه ششم، سرانجام قوى‌ترين نشانه از طريق كارهايى نظير معرفى محصول يا فروش محصول رخ مي‌دهد كه براى رقبا به مفهوم از دست دادن يا تضعيف كسب و كار خود است.
– نشانه هفتم، تغییر در بازیگران صنعت نظیر ادغام و تملک، ورود بازیگران جدید، خروج بازیگران سابق و ...) در سطوح عالی اثرات فناوری‌های جدید قرار دارند.
– نشانه هشتم، پس از تغییر در بازیگران صنعت، تغییر ذائقه عموم مشتریان را خواهیم داشت که خود به خود به تغییر در رفتار قانونگذاران منجر می شود.
– نشانه نهم، عالی ترین سطح تغییر حاصل از اثرگذاری فناوری را در تغییر قوانین و مقررات و استانداردها شاهد خواهیم بود که از سوی سازمانها، مراکز و موسسات دولتی و عمومی به اجرا در می آید.
مي توان منحنی چرخه عمر را در خصوص چهار پديده پژوهش، فناوري، محصول و بهره برداري و بازار در نظر گرفت. به عبارت ديگر ابتدا پژوهش‌ها و مطالعات علمي در خصوص يك موضوع آغاز مي‌شود. با يك فاصله زماني فناوري مبتني بر آن علم ظهور مي‌يابد و رشد مي‌كند؛ با يك فاصله زماني چرخه عمر محصولات مبتني بر آن فناوري آغاز مي‌شود. همين امر در خصوص استفاده از آن محصول در بازار نيز اتفاق مي‌افتد.
2-2 ارزيابي و پايش فناوري
يك سازمان بايد براى تضمين ادامه حيات در كسب و كار محورى‌اش، خواهان جذب و به كارگيرى فناورى‌هاى نوين باشد. فضاى رقابتى نوين تحت تأثير تحولات فناورى و جهانى شدن مؤسسات و سازمانها است. اين امر به نوبه خود سازمان‌هاى امروزى را به سوى وضعيت فوق رقابتى با تأكيد خاص بر قيمت و كيفيت محصول و رضايت مشترى و نيز تمركز فزاينده بر نوآورى هم در محصول و هم در فرايندهاى فناورانه سوق مى دهد. سازمانها مؤسسات بايد به حوزه‌هاى فناورانه‌اى كه مى‌تواند بر شرايط كسب و كار آنها تأثير بگذارد، توجه خاص و دقيقى داشته باشند. عدم انجام اين كار مى‌تواند به معناى مرگ مؤسسه باشد. از آنجائي كه پيشرفت و توسعه فناوري با توسعه اقتصادي در يك سازمان ارتباط مستقيمي دارد مي‌توان سطح و ميزان توسعه فناوري يك سازمان را نشانه‌اي از اقتدار آن دانست.
براي توسعه فناوري ابتدا بايستي به فناوري مربوطه دست يابيم، سپس درصدد ارتقا آن باشيم. فناوري و ارزيابي آن همواره براي مديران بنگاه‌ها يك چالش اساسي بوده‌است. توجه به اين امر به ويژه در كشورهايي كه بيش‌تر از آن كه ايجادكننده فناوري باشند، مصرف كننده آن هستند، ضروري مي‌نمايد. ارزيابى فناوری‌هاى نوين نقشى اساسى در فرايند جذب فناورى دارد. شاخص‌هاى اصلى ارزيابى عبارتند از:
– شاخص‌هاى فنی: استحكام فناورى، نيروى انسانى ، عوامل رقابتى، پياده سازى صنعتى، احتمال موفقيت
– شاخص‌هاى تجاری: پتانسيل مالى، موقعيت رقابتى، پياده سازى صنعتى و احتمال موفقيت بازار
– شاخص‌هاى كلی: برنامه ريزى سازمانى، نيروى انسانى و توازن برنامه
هر چند توصيه‌هاى حاصل از ارزيابى لازم الاجرا نيستند ولى مي‌توان از اين ارزيابى به عنوان يك ابزار تصميم‌گيرى استفاده كرد و وزن قابل ملاحظه‌اى را به نتايج و يافته‌هاى اين ارزيابي ها داد.
پايش هوشمندانه، فعاليتى مهم و اساسى است كه مى‌تواند به عنوان سامانه هشدار و اعلام خطر عمل كند. شناسايى سريع و به موقع فناورى‌هاى نوظهور به يك سازمان فرصت زمانى لازم براى آمادگى و يا حتى جذب و به دست آوردن اين فناورى‌ها را قبل از آن كه تأثير منفى بر كسب و كار سازمان بگذارند، مى‌دهد. لازم است فرايند پايش به روشى درست انجام پذيرد تا بيش‌ترين گستره ممكن از فناورى‌ها را در بر گيرد. مراحل اساسى در فرايند پايش و جذب فناورى عبارتند از:
3-2 پايش و ارزيابي بازار
تجاري سازي فناوري را مي توان به بازار رسانيدن يك فكر و يا يك نوآوري دانست و امروزه تجاري سازي به يكي از حلقه‌هاي اصلي فرآيند نوآوري تبديل شده‌است. به طور كلي فرآيند توسعه فناوري را مي‌توان به سه مرحله مجزا تفكيك نمود: ايده‌پردازي، توسعه فناوري و تجاري‌سازي. هنگامي كه يك فناوري مراحل ايده‌پردازي و توسعه را به طور موفق پشت سر گذاشت بايد براي تجاري‌سازي، وارد مرحله تجاري سازي شود. در فرآيند تجاري سازي بايد به سؤالات متعددي پاسخ گفت كه از آن جمله مي‌توان به موارد ذيل اشاره نمود:
– چه صنايعي خريدار اين فناوري مي باشند؟
– در كجا بايد اقدام به واگذاري آن نمود؟
– چه شيوه اي براي واگذاري آن اتخاذ شود؟
– شيوه مناسب بازاريابي براي اين فناوري چيست؟
– قيمت مناسب اين فناوري براي شيوه‌هاي مختلف واگذاري چيست؟
فرآيند توسعه و تجاري سازي فناوري جديد فرآيندي بسيار پيچيده و مستلزم ايفاي نقش بازيگران مختلف با توانمندي‌هاي متفاوت مي‌باشد. فرآيند تجاري‌سازي نيازمند مهارت‌هايي مانند: توسعه محصول، ارزيابي بازار، و راهكارهاي بازار مي‌باشد.
-3 متدولوژي و ابزار تحقيق
1-3 پايش هوشمندانه
پايش هوشمندانه را مي‌توان يك فرايند خلق ارزش به شمار آورد كه اين ارزش در بهبود تصميم‌هاي مرتبط با حوزه مديريت فناوري تجلي پيدا مي‌كند. هدف از فرايند پايش هوشمندانه، تهيه خوراك مناسب براي تصميم‌گيري است. هدف از پايش هوشمندانه جمع‌آوري دانش و اطلاعات بيرون سازمان به درون سازمان است. پايش هوشمندانه فعاليت‌هاي مرتبط با ارزيابي فناوري را در بر مي‌گيرد كه هدف عمده آن، استفاده از اطلاعات در دسترس براي تصميم گيري درباره آينده است. اين فعاليت شامل دو اقدام مهم است:
– فرآيند پويش: جمع آوري تمام داده‌هاي مرتبط با اسناد ثبت شده (پتنتها، مقالات، گزارش‌هاي صنعتي،اسناد بالادستي و ...)، براي آگاهي از خط سيرهاي جديد فناورانه
– فرآيند پايش: شناسايي روندهاي فناورانه فعلي و بالقوه جديد. براي رسيدن به اين هدف، اين فرآيند به ارزيابي فناوري‌هاي نوظهور و رقابتي كه به طور بالقوه مي‌توانند بنيان يك كسب و كار را بر هم‌زنند، مي‌پردازد.
در پايش هوشمندانه، براي رسيدن از مرحله پويش به مرحله پايش و در نهايت تصميم‌گيري، مدل‌هاي مختلفي وجود دارد كه در اين جا از مدل ارائه شده در شكل ذيل استفاده مي‌شود. بر پايه اين مدل، نيازها يا درخواست‌ها از جانب متقاضيان دريافت مي‌شود و سپس پايش هوشمندانه مورد نياز براي پر كردن خلاهاي موجود در زمينه آن فناوري خاص هماهنگ مي‌شود. سپس، جستجو آغاز مي‌شود و بعد از آن فاز غربالگري پياده مي‌شود. در اين مرحله اطلاعات از نظر ميزان ارتباط مورد بررسي قرار مي‌گيرند و در صورت عدم ارتباط به فاز جستجو بازگردانده مي‌شوند. غربالگري در مرحله تحليل نيز ادامه مي‌يابد. مرحله تحليل يكي از حساس‌ترين مراحل و در عمل، قلب هوشمند فناوري به حساب مي‌آيد، زيرا تفسير اطلاعات و گزارش ميزان ارتباط آنها به بافت خاص سازمان و در خواست‌هاي تامين هوشمندي را شامل مي‌شود. گام بعدي مستندسازي است. در اين فاز گزارش‌هاي لازم كه محتوي اطلاعات هوشمند است تهيه و دانش جديدي را درون حافظه سازماني شكل مي‌دهد. اين مرحله ذخيره اطلاعات و مديريت دانش براي دسترسي و بازيابي آنها را در بر مي‌گيرد.
فاز آخر چرخه، انتشار است. اين مرحله مكانيسمي است كه به مشتريان هوشمند امكان مي‌دهد از هوشمندي‌هاي جديد و روز آمد استفاده كنند. در پايش هوشمندانه براي رصد حوزه‌هاي مختلف هدف و تحولات آنها، شاخص هاي ويژه اي مورد توجه قرار مي‌گيرند كه در جدول زير نشان داده شده است.
2-3 تحليل پتنت
هدف از تحليل اسناد ثبت اختراع در قالب پايش هوشمندانه، كاهش ريسك انجام پژوهش است كه در همه جاي دنيا كاري بسيار پر هزينه و گران قيمت است. با تحليل اطلاعات موجود در اسناد ثبت اختراع، مي‌توان به نقاط تمركز پژوهش شركت‌هاي پيشتاز و صاحب فناوري در زمينه‌هاي گوناگون پي برد و روند حركتي آينده آنها را برآورد كرد. در شكل ذيل مراحل چگونگي استفاده از روش تحليل پتنت براي دست‌يابي به سه سطح تحليل فني، استراتژيك و رقابتي نشان داده شده است.
البته تحليل پتنت بر اساس پيش فرض‌هايي انجام مي‌شود كه برخي از اين پيش فرض‌ها مشكلاتي را در تحليل نهايي به وجود مي آورند. نمونه‌اي از اين پيش فرض‌ها در جدول زير نشان داده شده است:
روش‌هايي كه شركت‌ها براي حفظ نوآوري‌هاي فناورانه به كار مي‌برند، به دو دسته تقسيم مي‌شوند:
– روش اول، استفاده از روش هاي قانوني شامل حقوق مالكيت فكري
– روش دوم، استفاده از روش‌هاي اقتصادي شامل رازداري صنعتي، زمان انتظار، افتراق و توزيع بازار
اهميت اين دو دسته متناسب با فناوري‌ها و صنايع متفاوت است. مطالعه تجربي نشان داده است كه حقوق مالكيت فكري به تنهايي قابليت تضمين بهره برداري كامل از نوآوري را ندارد. پتنت به عنوان مهم‌ترين بخش حقوق مالكيت فكري تنها در صنايع دارويي داراي اهميت زيادي است و البته نقش كمتري هم در صنايع شيميايي دارد. اما پتنت كليد رقابت در صنايع پيشرفته ديگر مانند الكترونيك، ارتباطات، وسايل نقليه موتوري و ماشين محسوب نمي‌شود. در بعضي از صنايع پيشرفته مانند هوافضا و انرژي هسته‌اي ثبت اختراع به دليل محرمانه بودن صنايع كاملاً بي‌اهميت است.
3-3 تحليل مقالات، گزارش‌هاي صنعتي، بروشورهاي شركت ها و ...
با توجه به اين كه تمام فعاليت‌هاي نوآورانه شركت‌ها و سازمانها در قالب پتنت ارائه نمي‌شود به منظور تكميل پايش هوشمندانه مبتني بر تحليل پتنت بايد از منابع ديگري براي پايش هوشمندانه فناوري و نيز پايش هوشمندانه بازار فناوري استفاده شود. برخي از اين منابع عبارتند از:
– اسناد بالادستي و مقالات ارائه شده در مجلات و کنفرانس‌ها
– گزارش‌هاي صنعتي و فني ارائه شده از سوي مراكز تهيه و توليد گزارش‌هاي صنعتي
– اطلاعات افشا شده از سوي شركت‌ها (از طريق بروشورها، سايت‌ها، كنفرانس‌ها و ...)
4- شرح خدمات
بخش اول: شناسايي فناوري، اين بخش حاوي مطالب زير خواهد بود:
بخش دوم: تحليل‌هاي رقابتي و راهبردي، در اين بخش به نتايج زير پرداخت خواهد شد:
بخش سوم: تحليل فني، گزاره‌هاي مورد بررسي در اين بخش عبارتند از:
بخش چهارم: تحليل بازار، در اين بخش به شرح و بررسي موارد زير پرداخته خواهد شد:
5- منابع
– كيارش فرتاش، امير شهبازي، ميلاد همايوني زاده؛ يادگيري از پتنتها: كاربرد هوشمندي فناوري در فناوري نانو، ماهنامه فناوري نانو، 1393 (207: 37-32)
– ندا گرشاسبي‌نيا؛ مروري بر اهميت پياده سازي حقوق مالكيت فكري، بسپارش، 1392 ( 3: 42-35)
– امير ناظمي، علي شماعي، روح الله قديري؛ شناسايي حوزه هاي نوظهور براساس تحليل چرخه عمر فناوري به عنوان نمونه فناوري زيردريايي‌هاي بدون سرنشين، فصلنامه مديريت توسعه فناوري، 1392 ( 3: 47-29)
– الناز پاشايي مرني، سيدكامران باقري، مرتضي رضاپور، مريم رشتچي، مريم توكل مقدم؛ روند پيشرفت فناوري هيدرات گازي: تحليل اسناد ثبت اختراع، نشريه مهندسي شيمي ايران1393 (72: 29-16 )
كيارش جهانپور؛ ديده‌باني فناوري با ابزار فناوري اطلاعات، فصلنامه تخصصي پارك‌ها و مراكز رشد، 1390 (28: 69-61)
– مريم توكل مقدم، مريم رشتچي، الناز پاشايي، مرتضي رضاپور، فلورا شايق؛ تحليل اسناد ثبت اختراع در حوزه فرايندهاي گوگردزدايي از هيدروكربنها، فصلنامه تخصصي فرآيند نو، 1392 (44: 19-5)
– حبيب زارع احمد آبادي، صادق يوسف‌تبار ميري؛ پيش‌بيني فناوري با تحليل محتوي سند ثبت اختراع تحليلي بر آينده فناوري لعاب، فصلنامه مديريت توسعه فناوري، 1392 (2: 85-57)
– احمد موسايي، رضا بندريان، ساسان صدرائي؛ مديريت يكپارچه توسعه فناوري محصولات شيميايي با تأكيد بر تجاري‌سازي: مطالعه موردي پژوهشگاه صنعت نفت، فصلنامه توسعه تكنولوژي صنعتي، 1389(14: 105-68)
– عليرضا صابرفرد؛ رصد، تحليل، برآورد اطلاعات و هوشمندي علم و فناوري، ضرورتي راهبردي در جامعه اطلاعاتي ن.م، فصلنامه پژوهش‌هاي حفاظتي امنيتي دانشگاه جامع امام حسين(عليه السلام)، 1392 (5: 92-69)
