انقلاب تصور ناپذیر در ایران

تا وقتی انقلاب «تصور ناپذیر» بماند ناممکن خواهد بود. چنین قیامی تنها وقتی می‌تواند آغاز شود که شمار انبوهی از مردم شروع کنند به «تصورِ تصور ناپذیر». صفحه 288

انقلاب تصور ناپذیر در ایران، درواقع تلفیقی از جامعه شناسی و تاریخ است. متنی که صرفا به آوردن داده های تاریخی بسنده نکرده بلکه تحلیل می کند و از آن مهم‌تر تحلیل های رایجی که از انقلاب 57 می‌شود را به نقد می کشد. قالب کتاب هم به همین صورت است. در 5 بخش تبیین هایی (تحلیل هایی) سیاسی، نهادی، فرهنگی، اقتصادی، نظامی که از انقلاب مرسوم است را به چالش می کشد. مثلا در تبیین سیاسی گفته می شود که آزادسازی هایی که شاه در اواخر حکومتش به خاطر پویش حقوق بشری جیمی کارتر، انجام داد، وقوع انقلاب را میشد پيش بينی کرد اما نویسنده با ارجاعاتی به تاریخ این تبیین را به چالش می کشد یا در فصل مربوط به تبیین اقتصادی، کورزمن، در مقابل حرف کسانی که می گویند انقلاب به خاطرِ وضعیت بد اقتصادی، رخ داد، می ایستد و مثلا می گوید رکود سال 57 آشکارا از رکود 54 وخیم تر نبود.

اهالی علوم اجتماعی رویداد های نامنتظره را برمی‌دارند و تلاش می‌کنند تا بعد از وقوع آنها نشان دهند که آنقدر ها هم غیر منتظره نبوده اند. تبیین یک جور پیش‌بینی عطف به ماسبق است: ما عوامل الف، ب و ج را از قبل می‌دانستیم، پس می شد پیش‌بینی کرد که اتفاق در راه است. توجه کنید که این کار با پیش بینی های واقعی متفاوت است: الف، ب و ج را معمولاً پیش از وقوع نمی دانیم و فقط بعد از رخداد است که متوجه شان می شویم. و این به معنای آن نیست که بگوییم تاریخ دستگاهی است که در آن علت ها به طور خودکار نتایج را رقم می‌زنند. کنش های انسانی همیشه رگه ای شایان توجهی از پیش بینی ناپذیری دارند. صفحه 24

استدلال من آن بوده است که تبیین هایی که از انقلاب ایران انجام شده است، همگی فقط تا اندازه ای درست است. شواهدی به نفع هرکدام از آن وجود دارد، اما شواهدی هم وجود دارد که با آنها سازگار نیست. و هر چه ما رویدادهای انقلاب را با دقت بیشتری مطالعه کنیم_ و هر چه با دقت بیشتری به مردمی که این انقلاب را به راه انداخته اند گوش می سپاریم_ بی‌نظمی‌های بیشتری را کشف می‌کنیم. صفحه 273

روشی که نویسنده برای تحلیل انقلاب پیش می گیرد و نتیجه گیری خود را با توجه به آن انجام می دهد، درواقع یک ضد تبیین است.

ضد تبیین کوششی است برای فهم انقلاب با همه تنوع و آشفتگی هایش، و شیوه‌ای است برای خلاصی از سرابِ پیش‌بینیِ عطف به ماسبق. ضد تبیین کارش را با مقایسه تجربه ی زیسته از واقعه و تبیین‌های عمده‌ای که مطالعات انقلاب ارائه داده‌اند آغاز می‌کند. صفحه 26

و در پایان تحلیلی که از انقلاب ارائه می دهد همان است که در ابتدای این متن آوردم. در عرض حدودا یک سال، مردمی که هیچ تصوری از فروپاشی نظام شاهنشاهی نداشتند، به این باور رسیدند و این، آغازی بر یک پایان بود.

پی نوشت 1. برای من که در رابطه با تاریخ معاصر مطالعه کمی داشتم و بیشتر با تاریخ به صورت شفاهی برخورد داشتم، این کتاب، بسیار عالی بود و واقعا آموختم.
پی نوشت 2. کتاب علاوه بر محتوایش دو نقطه قوت خیلی مهم داشت. یکی اینکه تعصب و جهت گیری خیلی از این کتاب، دور بود و از این لحاظ یک متنِ آکادمیک معتبری بود به نظرم، چون در نقل قول ها، آمارها، و مصاحبه هایی که خود نویسنده انجام داده بود، بی طرفی را می شد حس کرد. و قوت دیگر اینکه در پایان کتاب لیست بلند بالایی از منابع فارسی و انگلیسی آورده بود و در متن، مدام، به این منابع ارجاع داده می‌شد که این ویژگی، اعتبار بالایی به کتاب داده.
پی نوشت 3. ترجمه در جاهایی که متن بیشتر جنبه تاریخی داشت، خوب و روون بود اما وقتی وارد مباحث جامعه شناسی و تحلیل میشد کمی سخت خوان بود. در مجموع از ترجمه راضی بودم.
پی نوشت 4. پیشنهاد میکنم حتی اگر قصد خواندن کل کتاب را ندارید، مقدمه کتاب را حتما، حداقل، مطالعه کنید. از طاقچه میتونید بدون خرید کتاب، با دانلود نمونه، مقدمه را بخوانید.

یادگاری از کتاب :
انقلاب ایران، از نظر تعداد مردمی که در آن شرکت کردند، یکی از عظیم‌ترین خیزش‌های تاریخ جهان است: حداقل ۱۰ درصد از جمعیت ایران در راهپیمایی های اعتراضی و اعتصاب های عمومی که محمدرضا شاه پهلوی را به زیر کشید شرکت کردند. در مقایسه، کمتر از دو درصد از جمعیت در انقلاب فرانسه دخیل بودند و کمتر از یک درصد از مردم در برنداختنِ شوروی کمونیستی شرکت داشتند.

طاقچه اپلیکیشنی است برای لذت بردن از خواندن و شنیدن کتاب. در این اپلیکیشن به هزاران کتاب الکترونیکی، کتاب صوتی، مجله و روزنامه دسترسی خواهید داشت. طاقچه با صدها ناشر همکاری می‌کند و می‌توانید کتاب‌‌‌‌‌‌های الکترونیکی و کتاب‌های صوتی را به‌صورت قانونی دانلود کنید. این اپلیکیشن امکانات زیای برای خواندن و شنیدن کتاب‌ها دارد. می‌توانید روی متن‌ها علامت‌‌‌گذاری کنید (هایلایت)، اندازه و نوع قلم (فونت) را تغییر دهید و در هرقسمتی که دوست داشتید یادداشت بنویسید. همچنین با استفاده از «طاقچه بی‌نهایت» می‌توانید در کتابخانه‌ی طاقچه عضو شوید و با هزینه‌ی یک کتاب، بی‌نهایت کتاب بخوانید.