بعد از جنگی که به همه جنگ ها پایان داد، ظاهرا در پاريس به صلحی دست یافتند که همه صلح ها را بر باد داد.» آرچیبالد ویول
دو بازیگر اصلی این کتاب، انگلیس و عثمانی هستند اما حضور عثمانی ها در کتاب، غالبا نه به واسطه دولت عثمانی بلکه به سبب قلمروی این امپراتوری است. سرزمینی که پس از جنگ جهانی اول توسط متفقین و طی سیاست ها و تصمیماتشان پاره پاره شد. کتاب با بررسی حکومت عثمانی و دولت جدید و جوانش، حزب اتحاد و ترقی، کمی پیش از شروع نخستین جنگ جهانی، آغاز می شود و قسمت میانی کتاب در خلال جنگ سپری می شود. این کتاب وقایع جنگ جهانی اول را تنها در همان قسمت خاورمیانه بررسی کرده و اصلا به جبهه های اروپا نمی پردازد. به همین خاطر آلمانی ها و متحدین حضور کمرنگی دارند و صرفا در قامت مشاورانِ سردمداران عثمانی ظاهر می شوند. متفقین بسیار قبل از پیروزی در جنگ برای تجزیه امپراتوری عثمانی و تقسیم بندی غنایم بر سر میز مذاکره می نشینند و هرکدام به دنبال منافع و اهداف خود، قسمتی از امپراتوری را به نام خود می زنند. در قسمت پایانی کتاب و پس از به پایان رسیدن جنگ، انگلستان و فرانسه که راهشان از روسیه، به خاطر روی کار آمدن بلشویک ها، جدا شده، به دنبال اجرایی کردن نقشه هایشان برای خاورمیانه می روند و در این مسیر با چالش های تازه ای، هم در خاورمیانه و هم درون کشورهای خودشان، روبرو می شوند.
در سال های 1914 تا 1922، تنها کسانی که دور میز می نشستند و تصمیم می گرفتند، اروپایی ها و آمریکایی ها بودند. در این دوره کشور ها و مرزهای خاورمیانه را در اروپا پدید می آوردند. مثلا عراق و کشوری را که اکنون اردن نام دارد انگلیسی ها اختراع کردند؛ مرز ها را سیاستمداران انگلیسی، بعد از جنگ جهانی اول، در نقشه ای خالی کشیدند. حدود عربستان و کویت و عراق را یک کارمند دولت انگلیس در سال 1922 تعیین کرد و مرزهای میان مسلمانان و مسیحیان را فرانسه بین سوریه و لبنان، و روسیه بین ارمنستان و آذربایجان شوروی، کشید. ص11
تقریبا ریشه تمام اتفاقاتی که اکنون در خاورمیانه رخ می دهد و باعث التهاب بيش از حد این قسمت از جهان شده است، به آن زمان و مرزکشی هایی که صورت گرفت، بر می گردد. دقیقا مهمترین دلیل خواندن تاریخِ این برهه زمانی و آشنا شدن با روند ماجراها از همین رو اهمیت دارد که آن دوره از تاریخ، ریشه درخت است و وقایع کنونی، شاخه و برگ آن.
ترتیبات سال 1922 تماماً و حتی اکثرأ در گذشته نمانده اند و تا امروز در کانون جنگ ها و اختلافات و سیاست های خاورمیانه ای بر جای مانده اند. مسائلی که کیچِنر و لوید جورج و چرچیل به وجود آورند اکنون در خیابان های ویران بیروت و کناره های دجله و فرات و سواحل رود اردن با اسلحه محک می خورند. ص548
خوشبختانه این کتاب با اینکه به خوبی به جزئیات پرداخته اما اصلا خشک و سخت خوان نیست و می توان آن را به راحتیِ یک داستان خواند و سرگرم شد. این، واقعا هنر نویسنده است که در کنار تلاش برای یافتن حقایق تاریخی از میان منابع راست و دروغ، توانسته یک متن روان و خوش خوان به مخاطب تحویل دهد. ترجمه هم بسیار عالی و مناسب است. با این حال طبیعتا خواندن این مدل کتاب ها نیاز به کمی صبر هم دارد و اینگونه نیست که بشود به سرعت کتاب را، مثلا با خواندن روزانه صد صفحه، به پایان برد. برای کسی که به تاریخ علاقه مند است و تحولات خاورمیانه هم برایش مهم است، بهانه ای برای نخواندن کتاب وجود ندارد؛ ولو اینکه مثل من خواننده عامی محسوب شود و اطلاعات کمی از تاریخ داشته باشد.
در پایان بخشی از فصل پایانی کتاب را می آورم. حتما بخوانید. تکان‌دهنده است.
شاید روزی چالش‌های ترتیبات سال ۱۹۲۲_ مثلاً چالش موجودیت اردن، اسرائیل، عراق و لبنان، یا چالش نفس حکومت‌های ملی سکولار در خاورمیانه_ مرتفع شود. اما اگر نشود و با همه توان ادامه یابد، خاورمیانه سرانجام به وضعیتی مشابه وضع اروپای قرن پنجم دچار خواهد شد که سقوط مرجعیت امپراطوری روم در غرب، اتباعش را در بحران تمدنی افکند که وادارشان کرد نظام سیاسی تازه ای برای خود پیدا کنند. تجربه اروپا نشان می‌دهد که این بحران بنیادین در تمدن سیاسی ممکن است چه ابعادی بیابد.
هزار و پانصد سال طول کشید تا اروپا توانست بحران هویت اجتماعی و سیاسی بعد از سقوط روم را رفع کند: قریب هزار سال گذشت تا به صورت بندی دولت-ملت در سازمان بندی سیاسی رسید و حدود پانصد سال دیگر زمان برد تا بتواند تعیین کند کدام ملت‌ها صلاحیت تشکیل دولت را دارند. اینکه آیا تمدن از یورش ها و کشمکش‌های گروه‌های جنگاور و رقیب جان به در می‌بُرد یا نه، آیا کلیسا حکومت می‌کرد یا دولت و پاپ حکومت می‌کرد یا امپراطور، مسیحیت را کاتولیک‌ها قبض می‌کردند یا پروتستان‌ها، امپراطوری موروثی نظام حاکم می شد یا دولت ملی یا دولتشهر، و آیا مثلاً اهالی دیژون از ملت بورگوندی به شمار می رفتند یا ملت فرانسه، همه و همه مسائل دردناکی بود که پس از قرن‌ها کند و کاو حل شد و در این بین بازندگان، مثلاً فرقه آلبیگایی در جنوب فرانسه، اغلب از میان رفتند. تازه در پایان قرن نوزدهم و پس از تاسیس کشورهای آلمان و ایتالیا بود که سرانجام نقشه مقبولی از اروپای غربی پدید آمد؛ حدود هزار و پانصد سال بعد از اینکه نقشه روم قدیم کم‌کم منسوخ شده بود.
بحران مستمر خاورمیانه در روزگار ما شاید هرگز به آن اندازه دامنه دار و دیرپا از کار در نیاید. ولی صورت مسئله همان است: اقوامی گوناگون، پس از فروپاشی نظام امپراطوری کهنی که بدان خو کرده بودند، چگونه باید گروه بندی های تازه ای تشکیل دهند و هویت های سیاسی جدیدی برای خود پدید آورند؟ متفقین، در اوایل دهه ۱۹۲۰، طرحی برای خاورمیانه ی بعد از عثمانی‌ها اندیشیدند. پرسشی که هنوز پاسخی نگرفته این است که آیا خلق های منطقه آن را خواهند پذیرفت؟ ص 547 و 548
طاقچه اپلیکیشنی است برای لذت بردن از خواندن و شنیدن کتاب. در این اپلیکیشن به هزاران کتاب الکترونیکی، کتاب صوتی، مجله و روزنامه دسترسی خواهید داشت. طاقچه با صدها ناشر همکاری می‌کند و می‌توانید کتابهای الکترونیکی و کتابهای صوتی را به‌صورت قانونی دانلود کنید. این اپلیکیشن امکانات زیای برای خواندن و شنیدن کتاب‌ها دارد. می‌توانید روی متن‌ها علامت‌‌‌گذاری کنید (هایلایت)، اندازه و نوع قلم (فونت) را تغییر دهید و در هرقسمتی که دوست داشتید یادداشت بنویسید. همچنین با استفاده از «طاقچه بی‌نهایت» می‌توانید در کتابخانه‌ی طاقچه عضو شوید و با هزینه‌ی یک کتاب، بی‌نهایت کتاب بخوانید.
