قبل از شروع بحث نیاز داریم که بدونیم که اصلا چرا این اکوسیستم شکل گرفته و هدفش چیه و چرا اصلا بهش میگیم اکوسیستم؟
برای اینکه بفهمیم چرا بهش میگیم اکوسیستم یه مثال میزنم. یه زمین کشاورزی رو در برابر یه جنگل بارانی در نظر بگیرید. در زمین کشاورزی هرچیزی به جز محصولی که داریم علف هرز حساب میشه ولی در جنگل بارانی هرچیزی جدید که مثل بقیه نیست یعنی نوآوری. محیط نوآوری یه محیط زندست و مثل یه جنگل بارانی میمونه و اصلا علف هرز داخلش معنی نداره و باید به هرچیز جدیدی که میبینیم بها بدیم و نکته اینجاست که داخل این جنگل هر موجودی که بتونه خودش رو سریع تر با تغییرات وفق بده زنده میمونه.
این اکوسیستم برای این شکل گرفته که به کسب و کارها (از زمان تولد ایده تا زمانی که به بلوغ میرسند) کمک کنه تا بتونن در مسیر درست حرکت کنند و بتونن زنده بمونن.
اما یه سوال. این کسب و کارهایی که گفتیم شامل همه کسب و کارها میشه؟
نه، این اکوسیستم برای استارت آپ ها شکل گرفته.
الان یه سوال جدید پیش میاد که اصلا استارت آپ چیه؟
استارت آپ تعاریف مختلفی داره. از دید مرکز کسب و کارهای کوچک آمریکا (SBA) کسب و کاری که عموما حول محور تکنولوژی شکل گرفته و پتانسیل رشد بالایی داره یه استارت آپه. از دید استیو بلنک سازمانی که در جستجوی یک مدل کسب و کار قابل تکرار و مقیاس پذیر باشه یه استارت آپه و از دید اریک ریس استارت آپ یه نهاد انسانیه که برای ارائه یه محصول یا خدمت جدید در شرایطی که ابهام زیادی وجود داره شکل گرفته.
حالا که مقدمات بحث رو گفتیم بریم سراغ سوال اصلی خودمون.
اکوسیستم نوآوری و کارآفرینی از چی تشکیل شده؟
اجزای این اکوسیستم روابط متقابل و درهم تنیده ای دارند و هر کدوم نقش به خصوصی رو ایفا میکنن.
1- شتابدهنده ها:
اولین عضو این اکوسیستم شتابدهنده ها هستن.
شتابدهنده ها:
-برای ایده ها تامین مالی میکنن (بذر مایه یا Seed Money)
-منتورشیپ و آموزش تیم ها رو انجام میدن.
-فضای کار اشتراکی فراهم میکنن.
-اگر نیاز بود سرمایه گذار خطرپذیر رو تامین میکنن تا از تیم ها حمایت کنه.
مهمترین وظیفه ای که شتابدهنده ها برعهده دارند منتورشیپ و آموزشه و منتورها حتما باید کارنامه خوبی داشته باشند و قبلا در این زمینه فعالیت کرده باشند.
البته شتبادهنده در قبال کاری که انجام میدن حدود 10 تا 20 درصد از تیم ها سهام میگیرند.
یه مدل شتبادهنده هم داریم به اسم استارت آپ استودیو که ایده رو خودش ارائه میده و فقط به دنبال یه تیم میگرده تا این ایده رو عملی کنند و برای همین هم حدود 80 درصد از سهام رو برمیداره.
2-فضای کار اشتراکی:
فضای کار اشتراکی خلاصه شده یه شتابده هست و تعداد خدمات کمتری رو ارائه میکنه.
این فضا ها:
-شبکه سازی رو فراهم میکنن.
-یه فضا رو طراحی و ایجاد میکنن برای استقرار تیم های نوپا.
-تجهیزات اداری و کاری رو فراهم میکنن برای تیم ها.
تیم ها با استفاده از این فضا ها هزینه های سربار خودشون رو کم میکنن و یکی از خوبی های این فضا ها طبق آیین نامه حمایت از شرکت های نوپا اینه که میشه به ازای هر میز یه کد پستی گرفت. یعنی میشه به راحتی با یه میز شرکت رو ثبت کرد و کارهای اداری رو انجام داد.
3-مرکز نوآوری:
مراکز نوآوری سعی میکنن تا فناوری رو به صنعت وارد کنند. خدماتی که این مراکز ارائه میدن:
-پژوهشگران و فناوران رو شناسایی میکنه و گروه های پژوهشی تشکیل میده.
-خدمات پرورش ایده، توسعه محصول جدید و مربی گری رو ارائه میده.
-منابع مالی و فیزیکی لازم رو به تیم ها ارائه میکنه.
-پیشرفت تیم های نوآوری رو رصد میکنه.
-محصول نهایی تیم ها رو تجاری سازی میکنه و به بازار معرفی میکنه.
مراکز نوآوری رو میشه در دانشگاه ها پیدا کرد همچنین سازمان های بزرگی هم هستند که براساس نیاز خودشون این مراکز رو ایجاد کردند مثل مرکز تحقیق و توسعه همراه اول.
4-هاب نوآوری:
وقتی مهمترین مراکز نوآوری مثل مراکز نوآوری، شتابدهنده ها، استارت آپ ها، فضای کار اشتراکی و سرمایه گذارهای خطرپذیر در یک فضای بزرگ جمع میشن یه مرکز جدید تشکیل میدن به اسم هاب نوآوری. در ایران این مراکز با کارخانه نوآوری هم شناخته میشن.
5-مرکز رشد:
مراکز رشد یا انکوباتور ها مراکز دیگری هستند که در این اکوسیستم فعالیت میکنند. خدماتی که مراکز رشد ارائه میدن:
-برای استقرار واحدهای فناور خدمات ارائه میکنن (ارائه دفتر کار).
-مشاوره های تخصصی مورد نیاز رو ارائه میده.
-بر روند رشد واحدها نظارت میکنه (چون مدت محدودی میتونن از مرکز رشد استفاده کنند و باید به اهدافشون برسند).
-اعتبار خدماتی و فناوری ارائه میده.
بیشتر این مراکز دولتی هستند و بین سه تا پنج سال به تیم ها خدمات ارائه میکنند.
6-پارک علم و فناوری:
پارک های علم و فناوری مراکز بزرگی هستند که خدمات خاصی رو ارائه میکنند:
-فضای لازم رو برای حضور شرکت های رشدیافته فناور تخصیص میدن.
-خدمات موثر تجاری سازی رو ارائه میکنن.
-خدمات قانونی خاصی رو ارائه میکنند (مثل 15 سال معافیت های مالیاتی خاص، معافیت مالیاتی از حقوق پرسنل و ...)
-فراهم کردن فضای شبکه سازی.
خروجی های شتابدهنده ها اگر نیاز باشه به مراکز رشد و بعد از مراکز رشد به پارک ها مراجعه میکنند.
این مراکز بر اساس قانون بیشترین خدمات رو ارائه میکنند (قانون برنامه چهارم توسعه)
7-سرمایه گذار:
مسلما هر کاری برای اینکه بتونه ادامه پیدا کنه نیاز به پول داره و این کار رو سرمایه گذارها انجام میدن.
سرمایه گذارها:
-به طرح های کارآفرینانه ورود میکنن (اول غربالگری طرح ها رو انجام میدن و بعد مذاکرات سرمایه گذاری و در نهایت آغاز سرمایه گذاری).
-تیم ها رو توانمند میکنند (فعالیت تیم ها رو رصد میکنن، در توسعه تجاری همکاری میکنن و در هیئت مدیره حضور دارن).
-و در آخر با فروش سهام خودشون از کسب و کار خارج میشن یا اینکه اون کسب و کار رو تصاحب میکنن.
سرمایه گذار ها به چهار گروه تقسیم میشن:
-دسته اول سرمایه گذار های خطرپذیر یا VC ها. این گروه شرکت های خصوصی هستند که روی کسب و کار ها سرمایه گذاری میکنند.
-دسه دوم صندوق های پژوهش و فناوری.این گروه صندوق هایی هستند که حدود 49 درصد از سهامشون برای دولته و روی کسب و کارها سرمایه گذاری میکنند.
-دسته سوم سرمایه گذارهای خطرپذیر شرکتی.این گروه شرکت هایی هستند که زیر نظر یه شرکت بزرگ دیگه و بر اساس اهداف همون شرکت سرمایه گذاری میکنند.
-دسته چهارم سرمایه گذاران فرشته (Angel Investor). این گروه افراد حقیقی هستند که خودشون در گذشته در همین شرایط بودند و خیلی خوب شرایط کسب و کار رو درک میکنند.
البته هر کدوم از این گروه ها در زمان خاصی وارد کسب و کار میشن که عکس زیر به خوبی این مراحل رو نشون داده.
8-گروه های دیگر.
نهاد های دیگه ای که توی این اکوسیستم فعالیت میکنن تامین کننده خدمات هستند که خدمات مشاوره ای، حقوقی و خدمات متفرقه دیگه رو ارائه میکنند، در کنار این نهادها رسانه ها و رویدادهایی هم هستند که در این زمینه فعالیت میکنند. البته باید نقش دانشگاه ها رو هم در نظر داشته باشیم و در آخر حاکمیت که با قانون گذاری، حمایت های مادی و معنوی و نظارت در این اکوسیستم حضور داره. همچنین شرکت های بزرگ هم میتونن با سرمایه گذاری، خرید، مشارکت، ادغام و نهادینه سازی نوآورانه در این اکوسیستم فعالیت کنند.
