نه مثل آب خوردن، نه مثل سنگ بزرگ! هدفت رو ويرايش كن (كنكوري‌ها بخوانند!)

در این ياداشت به این می‌پردازیم که چطور با بهره‌گیری از مکانیزم بازخورد اهداف روزانه و كوتاه مدتمان را به شكلي بهینه کنیم كه هم دست‌یافتنی باشند و هم بيش از حد سهل‌الوصول نباشند.

در سالي كه پشت كنكور كارشناسي بودم بيشتر از هر نتيجه‌اي، تجربه برنامه‌ريزي و هدف‌گذاري كسب كردم، انواع روش‌هاي ماهانه، هفتگي، روزانه، اما نقطه مشترك همه‌شان در عدم موفقيت بود. در ابتدا براي روزي 10 ساعت برنامه‌ريزي مي‌كردم، روز اول شايد 10 ساعت عملي مي‌شد، اما فردا 6 يا 7 ساعت، روز بعد 3 تا 4 ساعت و همينجور كم و كمتر مي‌شد تا اينكه عذاب وجدان و نا‌اميدي چند روزي مجال درس خواندن را به كل از من می‌گرفت تا شنبه‌اي ديگر كه از راه مي‌رسيد تا با یک برنامه‌ريزي و هدف‌گذاري دوباره باز از نو شروع كنم.

در مورد آفت‌هاي اين نوع نگرش و نحوه صحيح هدف‌گذاري تو اين سالها مطالب زيادي خوندم، اما در اين يادداشت قصد دارم تحت تاثير درس‌هاي تفكر سيستمي (تعریف سیستم چیست؟ تفکر سیستمی چیست؟ (نقشه راه درس)) از منظر جديدي به اين موضوع نگاه كنم:

ما می‌دانیم که اهداف باید شامل یک سری خصوصیات کلی یا اصطلاحا SMART باشند، راجع به مشخصه‌هاي هدف SMART، صحبتي نمي‌كنيم اگر تمايل داشتيد مي‌تونيد به يادداشت يكي از دوستان تحت عنوان "هدف گذاری به روش اسمارت (SMART)" مراجعه كنيد.

بحث ما امروز راجع ‌به مشخصه حرف A در SMART به معني دست‌يافتني بودن اهداف انتخاب شده (Achievable , Attainable) می‌باشد و می‌خواهیم در این‌باره بحث کنیم که چرا هدف‌‌هاي ما در طول زمان تعديل مي‌شوند، مثلا ما براي خودمان هدف تعيين مي‌كنيم كه روزي يك ساعت ورزش كنيم، چند روز مي‌گذرد و مي‌بينيم موفق نشديم به طور منظم 1 ساعت ورزش كنيم و مثلا به طور ميانگين در هفته گذشته روزانه 30 دقيقه ورزش كرده‌ايم، اين مي‌شود كه به جاي تلاش بيشتر هدفمان را به روزي 30 دقيقه كاهش مي‌دهيم (براي مطالعه بيشتر اين موضوع به درس آرکتایپ‌های سیستمی | فرسایش تدریجی اهداف و استانداردها متمم مراجعه كنيد)

براي تحليل اين موضوع دو حالت زير قابل تصور مي‌باشد:

هدف دست‌يافتنی است:

هدفي كه انتخاب كرديم با توجه به تجربيات گذشته‌مان دست‌يافتني، درست و منطقی انتخاب شده است، در اين شرايط شاید به دليل تنبلی و بی اراده بودن یا تسلیم شدن ماست که براي روزهاي متوالي،‌ دستيابي به هدف به طور كامل محقق نمي‌شود و در نهايت با فرسایش تدریجی اهداف و استانداردها تخفیفی در هدفمان قائل مي‌شويم و بدون جنگ و خونریزی با وجدانمان يك جور عقب نشینی مي‌كنيم.

به طور حتم نبايد هميشه اجازه دهيم كه اهدافمانتعديل شود، چون در صورت ادامه، اين مي‌تواند به رويه‌اي تبديل شود كه مانع سخت‌كوشي ما گردد.در مورد اهداف كسب و كار نيز براي مثال شما يك هدف فروش براي خودتان در نظر مي‌گيريد ولي اين هدف محقق نمي‌شود، اگر كه مي‌دانيد هدف شما واقعي و دست‌يافتني است، نبايد هدف مالي در نظر گرفته شده را تغيير بدهيد و صورت مسئله رو پاك كنيد، بهتر است دنبال ريشه بگرديد و با حل کردن آن، حلقه بهره‌وري مجموعه‌تان را نيز اصلاح كنيد.

هدف دست‌یافتنی نیست:

هدف دست‌يافتني نيست يا شما مطمئن نيستيد هدفتان به شكل منطقي انتخاب شده است، در حقیقت موضوع اين يادداشت اين است كه چطور با مكانيزم كنترل حلقه بسته و فیدبک، هدف‌هايمان را به نحوي اصلاح كنيم كه دست‌يافتي و واقعي شوند:

كنترل حلقه بسته اهداف با ضريب اصلاح جاه‌طلبی (Ambition)

برای تعریف کنترل حلقه بسته به یک تعریف از یکی از درسهای فرادرس تحت عنوان "سیستم کنترل حلقه بسته به زبان ساده" اكتفا می‌کنیم و در صورت تمایل مي‌توانيد این درس را به طور کامل مطالعه فرمایید:

سیستم حلقه‌بسته: با پایش خروجی فرایند و فرستادن یا به‌عبارتی پس‌خوراندن آن به ورودی برای مقایسه با خروجی مطلوب، می‌توان خطا را کاهش داد و اغتشاشات را حذف کرد. بدین ترتیب، سیستم کنترل عملکرد دقیقی دارد و به پاسخ مطلوب دست خواهیم یافت. مقدار خروجی که اندازه‌گیری می‌شود، «سیگنال فیدبک» (Feedback Signal) نام دارد و سیستم‌های کنترلی که از سیگنال‌های فیدبک استفاده می‌کنند، سیستم حلقه‌بسته نام دارند.

چطور با استفاده از مكانيزم كنترل حلقه بسته اهدافمان را بهينه انتخاب كنيم؟

در اين روش در ابتدا شما هدف كوتاه مدت معقولي را براي خود تعيين مي‌كنيد با علم به اینکه این هدف ذهنی است و مطمئن نیستید دست‌یافتنی است، سپس شروع به كار در مسير هدف مي‌كنيد و در اين حين خروجی‌ها و دست‌آوردهايتان را در مقاطع مختلف بسته به نوع هدف اندازه‌‌گیری (سيگنال فيدبك) مي‌كنيد و بعد از چند بار تلاش با تحليل خروجي‌ها عمل تعدیل هدف (مكانيزم اصلاح) را انجام مي‌دهيد.

اجازه بدهيد اين مفهوم را با ذكر دو مثال براي حوزه كسب و كار و كنكور تشرح كنيم:

• فرض كنيد شما به عنوان يك داوطلب كنكور مي‌خواهيد در جهت قبولي در رشته دلخواه (اهداف بلند مدت) براي روزهاي خود برنامه مطالعه (اهداف كوتاه مدت) داشته باشيد، اين روش مي‌گويد در ابتدا براي روزي مثلا 5 ساعت برنامه‌ريزي كنيد، بعد از شروع اجراي برنامه‌ريزي هر روز ساعت‌هاي مطالعه‌تان را يادداشت كنيد، اگر طبق اطلاعات ثبت شده بعد از چند روز به اين نتيجه رسيديد كه اين زمان بي‌زحمت زياد قابل دستيابي است از خودتان تقدير كنيد و با تزريق انگيزه هدف 5 ساعت را به مرور افزايش دهيد، مثلا هفته بعد را با 6 ساعت در روز امتحان كنيد. اما اگر اطلاعات ثبت شده نشان داد كه 5 ساعت دست‌نيافتني انتخاب شده با يك مقاومتي از جهت تحريك سخت‌كوشي به كندي اين عدد را به پايين تعديل كنيد. به ياد داشته باشيد اين تغييرات براي هفته‌هاي متوالي ادامه خواهد داشت، با اين روش بدون بار رواني منفي مي‌توانيد بضاعت مطالعه روزانه خود را پيدا كنيد و بر اساس بضاعتتان از خود انتظار داشته باشيد.
• به عنوان مثال ديگر فرض كنيد به عنوان مدير يك كسب و كار در جهت نيل به هدف رهبر بازار شدن (اهداف بلند مدت)، هدف فروش 500 میلیون در ماه (اهداف كوتاه مدت) را براي مجموعه خود در نظر گرفته‌ايد. در دو ماه تلاش متوجه مي‌شويد كه بهترين خروجي 300 ميليون در ماه بوده است، اگر علت‌يابي كرديد و دليلي براي عدم نيل به اين هدف پيدا نكرديد، برای فاز اول 500 ميليون را به 400 ميليون تعديل كنيد، با اين تغيير نه دست از تلاش مي‌كشيد چون هنوز 100 ميليون با هدف جديد فاصله داريد و هم با كاهش اختلاف، بار منفي فاصله تا هدف نصف مي‌شود. توجه كنيد كه اين تعديل بارها و بارها تا رسيدن به هدف منطقي كسب و كارتان مي‌تواند ادامه پيدا كند. برعکس اين حالت نيز مصداق دارد اگه شما به راحتی به هدف 500 ميليون در ماه دست پيدا كرديد، پس بايد به اين نتيجه برسيد كه تمام هدف‌هايتان باید با یك ضریبی جمع شود، چون در هدف گذاری جاه طلبی (Ambition ) لازم را نداشته‌ايد پس ضریب تعديل هدف‌گذاري را ضريب Ambition مي‌ناميم، اين ضريب در حالتي كه بايد هدف‌هايتان را به پايين تعديل كنيد منفي است و در حالتي كه هدف را بزرگتر مي‌كنيم مثبت خواهد بود.
  

با كار كردن و تمركز روي اين ضريب جاه‌طلبي مي‌توانيد شناخت خوبي از مكانيزم تصميم‌گيري‌هاي آتي خود بدست بياوريد و به اين شهود دست پيدا كنيد اصولا آدمي هستيد كه هدف‌هاي بزرگ و دست‌نيافتني انتخاب مي‌كنيد يا كوچك و سهل‌الوصول.

در پايان

چند جمله الهام بخش هديه من به شما، مي‌تونيد اينها را روي صفحه موبايل يا لپ‌تاپ‌تان يا حتي روي ديوار اتاقتان داشته باشيد، به ياد داشته باشيد كه باور شما از خودتان، مهمترين منبع انرژي ماشين رسيدن به آرزوهايتان است.

"هدفی براي خودت انتخاب كن كه باعث شه صبح‌ها از رختخواب بپريي."

"اگر كه فكر مي‌كني مي‌توني يا اگر كه فكر مي‌كني نمي‌توني در هر دو صورت داري
درست مي‌گي!!! (چون هموني كه تو مي‌گي ميشه در نهايت!)"

"براي هر دليلي كه ميگه اين راه امكان‌ناپذيره، صدها نفر وجود دارند که با همان شرایط روبرو شده و موفق شده اند."

"دستاوردهای امروز غیرممکن دیروز بود."