نکته حقوقی را بعد از شرح موقعیت بخوانید.
یک روز پاییزی. درست مانند همه روز های دیگر. تا آن ساعت که به غروب آفتاب نزدیک می شد، هیچ اتفاق خاصی نیفتاده بود تا وجه تمایزی با دیروز داشته باشد، روی تقویم هم یکی از روزهای قبل از روزهای مهم نبود تا انتظار کشیدن برای اتفاق خاصی معنا داشته باشد. همه چیز کاملا معمولی بود.
اما تمامی این شرایط فراگیر، برای یک نفر جاری نبود.
وقتی اتاق مشاوره رسید، برای روغنی بودن لباس هایش عذرخواهی کرد، اما منتظر پاسخ نشد، نشست و همزمان با تکیه دادن، نفس عمیقی کشید و به این طریق شروع انتظارش را برای دریافت مشاوره اعلام نمود.
قدی کوتاه، سَری بزرگ، بالا تنه ای عریض، شانه های پهن، شکمی بر آمده، ران هایی بر حجیم و در مجموع انسانی عریض که از دو جهت کار یدی و ژنتیک به این شمایل در آمده بود.
هنگامی که مکالمه شروع شد، همزمان با سلام و جملات اولیه، انگشتان ورزیده اش را به داخل موهای پُر پشت و سپیدش کشید. سعی داشت مقدمه چینی خوبی داشته باشد اما بنظر از جملاتی که به زبان می آورد رضایت کامل نداشت، گویی که دغدغه داشت آنها نتوانند منظورش را تمام و کمال برسانند. از طرفی مطمئن نبود که هدفش از لحاظ قانونی امکان پذیر هست یا نه.
بالاخره در حالیکه فنجان چای را تا مرز شکستن در کف دستانش نگه داشته بود، گفت: راستیتش آقای وکیل، ما اینجه آمدُم خدمت شما برای یک فقط یگ مسله. ایکه آیا مشه همه اَموالوم، دار و نِدارُم برسه به حاچ خانوم؟ ای زن برا ما زحمت زیاد کیشیده، خون جیگر خورده، با بدی های ما ساخته، حقشه، کس دیگه رم جزء ای خانم ندارُم، همه چیز مایه...
جهت تنظیم وقت: ۰۹۳۹۰۲۵۰۶۰۲
امیرعلی بشارتی؛ مشاوره حقوقی در مشهد
در قانون، با توجه به منابع شرعی، میزان ارث بری هر یک از بازماندگان متوفی مشخص شده است.
و مهم نکته اساسی در این باره این است که نمی توان با اراده شخصی از این مقادیر تجاوز نمود. یعنی ممکن نیست برخی ها را کلا از ارث محروم، یا تاکید کرد که به برخی کمتر و به برخی دیگر ارث بیشتری برسد.
در نتیجه در میان قوانین مرتبط با ارث، میزان سهم الارث همسر (زن) نیز مشخص است.
قانون در این باره می گوید : زوجه (خانم) در صورت فرزنددار بودن زوج یک هشتم از عین اموال منقول و یک هشتم از قیمت اموال غیر منقول اعم از عرصه و اعیان ارث می برد. در صورتی که زوج هیچ فرزندی نداشته باشد. سهم زوجه (خانم) یک چهارم از کلیه اموال به ترتیب فوق می باشد.
بنابراین، اگر یک خانم تنها همسر آقا باشد، و آقا فرزندی نداشته باشد، و همچنین هیچ ورثه دیگری نیز موجود نباشند، یک چهارم از اموالی از مرد بعد از فوت او باقی می ماند، به او خواهد رسید.
و مجدد یادآوری می شود که این مقدار (یک چهارم) ثابت است و نمی توان بر خلاف آن توافق کرد.
حال سوال این است که: تکلیف مابقی اموال (به غیر از یک چهارمی که به خانم می رسد) چه خواهد شد؟
قانون در مقام پاسخ، اینگونه بیان می دارد: بقیه تَرَکه شوهر (اموال باقی مانده) در حکم مال بلاوارث است.
حال، مال بلاوارث چه مالی است؟
منظور این است که متوفی وارثی ندارد تا اموال باقیمانده از او به آنها برسد.
اموال بلاوارث، مطابق قانون، در اختیار حاکم قرار می گیرند تا با طی کردن مسیرهای مشخص، در جهت بیت المال مصرف گردند.
با این اوصاف، مطابق نص قانون، اگر مردی فوت کند و تنها ورثه او یک همسر باشد، یک چهارم به زن می رسد و مابقی در اختیار حاکم قرار می گیرد.
نکته مهم دیگر این است که حاکم نسبت به مازاد ارث خانم (یعنی همان یک چهارم) وارث محسوب نمی شود. پس اگر به هر نحو مانند تنظیم وصیت نامه معلوم شود که نیت آقا بر این بوده تا تمامی اموالش بعد فوت به همسرش برسد، این مسئله قابل توجیه و دفاع خواهد بود.
در انتها، نباید فراموش کرد که هرکس تا قبل از فوت، نسبت به دارایی خود مختار است. اگر هر فرد در زمان حیات، پیرامون اموال متعلق به خود اراده ای واضح داشته باشد، برای تعیین تکلیف وضیعت اموال بعد از فوت، نیاز به طی شدن رویه های طولانی قضایی حفظ، و از هرگونه چالش حقوقی جلوگیری می شود.
به عنوان مثال اگر آقا می داند که تنها وارثش همسرش است و میخواهد بعد از فوت هر آنچه که متعلق به خودش است به او برسد، می تواند از یک عمل حقوقی مانند صلح یا هبه استفاده نماید.
