اعدام یکی از مسائلی است که به‌عنوان یک حق، و یک مجازات بازدارنده در کشور و قوانین ما، به آن نگاه می‌شود. اما می‌توان از این مجازات، به غیرانسانی‌ترین قانون حاکم بر بشریت یاد کرد. مجازاتی که بنا به دلایل متعدّدی، نه انسانی، نه عدالت و نه حتی بازدارنده، بهینه و تسکین‌دهندهٔ درد خانوادهٔ قربانی است. مجازاتی که در کشور ما تنها مختصّ به جرم قتل نمی‌شود. این‌دست مجازات و قوانین، مجازاتی نیستند که ترمیمی باشند، بلکه عدالتی کیفری است که تبعات اجتماعی فراوانی از جمله بازتولید چرخهٔ خشونت دارد. این ابزار کنترل و سنگین خشونت که در اختیار دولت‌ها و دادگاه‌هاست باید گرفته‌شود تا بی‌گناهی به‌خاطر دیکتاتوری، اشتباه و سودجویی افراد فاسد، سرش بالای دار نرود و آزادی‌های شهروندی به‌سبب این مسئله، سلب نشود. حال چرا اعدام، محکوم به اعدام است؟
· مجازاتی غیرقابل‌بازگشت
حکم قضات و دادگاه بعد از تأیید‌های نهایی، قطعی است اما آیا دقّت و عدالت انسانی، به‌قدری دقیق است که سر بی‌گناهی را بالای چوبهٔ دار نفرستد؟ خیر، قضات ممکن است مردم را مجبور به پرداختن بهای جرمی کنند که انجام نداده‌اند و تاریخ، گواه این است که انسان‌ها در اشتباهات خویش غرق شده‌اند. آیا مرده را می‌توان زنده کرد و گفت اشتباه شده‌است؟
· جلوگیری از وقوع جرم نمی‌کند
مستندات زیادی توسط فعّالین و دانشمندان علوم اجتماعی و انسانی جمع‌آوری شده‌است که نشان میدهد اعدام از وقوع جرم، جلوگیرینمی‌کند و حتی به‌نسبت جوامعی که در آن مجازات اعدام وجود ندارد، نرخ قتل بالاتریا برابری را دارند. شواهد حاکی از آن است که اعدام، تأثیر سو و برعکس دارد. از زمان برچیده‌شدن قانون اعدام در سال ۱۹۷۶ در کانادا، آمار قتل به‌شدّت کاهش یافته و سال ۲۰۱۶ کمترین نرخ را از سال ۱۹۶۶ تا به آن زمان داشته‌است.[1] [2][3]
· هیچ راه انسانی برای کشتن وجود ندارد
هیچ راهی وجود ندارد که زندگی یک فرد، بدون درد، خاتمه پیدا کند؛ از تزریق سم گرفته تا چوبهٔ دار، هیچ‌کدام انسانی نیستند. اعدام دردی فراتر از گرفته‌شدن زندگی در لحظه دارد و آن، قبل اعدام است. حسّی که شاید قربانی، آن‌را تجربه نکرده‌باشد ولی این حسّ درد و اضطراب، چیزی فراتر از حتی انتقام است. این‌جا می‌بینیم که توازن بین جرم و مجازات به‌هم می‌خورد.
· بازتولید چرخهٔ خشونت
به اعتقاد برخی حقوق‌دانان و فلاسفه و دانشمندان علوم اجتماعی، اعدام، چرخه‌ای به نام خشونت را ایجاد می‌کند و این به‌معنی جرم‌زابودن قوانین است. خشونت و بازتولید آن در جامعه، فضای جامعه را ناآرام و ناامن می‌سازد. [4] [5]
· تسکین درد خانوادهٔ قربانی، پدیده‌ای لحظه‌ای نیست
برخی تحقیقات روان‌شناختی نشان میدهد که حسّ غم و افسردگی خانوادهٔ قربانی با پدیده‌ای لحظه‌ای و انتقام از بین نمی‌رود. با اعدامِ مجرم، مرهمی مؤثر برای التیام دردهای خانوادهٔ قربانی ایجاد نمی‌شود. [7] [6]
· ضدّ دموکراسی
اعدام، پدیده‌ای علیه اقلیت‌های فکر و تکثّر آراست. اعدام، در جهت اهداف و آرمان دموکراسی نیست. مجازات اعدام، یک اقدام تمامیت‌خواهانه است. چراکه اگر جامعه‌ای، دموکراتیک باشد، تک‌تک افراد در مقابل اتّفاقاتی که در آن جامعه می‌افتد مسئول هستند. همه مقصر نیستند ولی مسئول اتفاقات یک جامعه هستند. ممکن است انسانی موجود باشد که نمی‌خواهد خونی به اسم او ریخته‌شود و این رفتار، یعنی نقض حقوق شهروندی این فرد.
· انتقام، عدالت نیست
اگر اندکی تأمّل کنیم، به خلط مبحث انتقام و عدالت پی خواهیم‌برد. ما نمی‌توانیم با کشتن، نکشتن را به انسان‌ها بیاموزیم. گرفتن یک زندگی در مقابل زندگیِ ازدست‌رفته، انتقام است نه عدالت.
· حق حیات و ارادهٔ آزاد یا در بند؟!
برخی از متفکرین مسائل اجتماعی هم‌چون «آرتور کستلر» و «کلارنس دارو» معتقد هستند که تأثیر جامعه و روندی که زندگی یک فرد طی می‌کند، به‌قدری روی فرد تأثیر دارد که ممکن است از آن‌ها هیولا بسازد. این هیولا، جدای از فرد باید مورد قضاوت بگیرد و ترمیم و اصلاح یا کنترل شود. آنان معتقد هستند که حیات انسان‌ها، ارزشمند است ولی جامعه، ارادهٔ آزاد انسان‌ها را در بند خود می‌کشد و دیوی می‌سازد که شاید فکر کنیم ارزش حقّ حیات را ندارند، اما مقصر آن‌ها نیستند، بلکه جامعه‌ای است که خشونت را تولید کرده‌است. [8]
· جهان در حال گذار از اعدام
در سال ۲۰۷ میلادی، دو کشور گینه و مغولستان، اعدام را برای تمامی جرائم لغو کردند. ۱۰۶ کشور تا سال ۲۰۱۹ میلادی، مجازات اعدام را لغو و منسوخ کردند. کشورهایی که مجازات اعدام هنوز اجرا می‌شود در اقلیت و با موج اعتراضات جامعهٔ جهانی و مدنی روبه‌رو هستند. [9]گویی جهان از خواب زمستانی بیدار شده‌است اما در بعضی کشورها، هنوز قوانین و کنش‌های انسانی، در خواب است.
منابع:
[1] [4] [9] : amnesty.org
[5] [2] [8]: http://www.bbc.co.uk/ethics/capitalpunishment/against_1.shtm
[3]: https://www.abc.net.au/news/2015-02-26/fact-check3a-does-the-death-penalty-deter3f/6116030?nw=0
[6] : https://www.pbs.org/newshour/nation/death-penalty-bring-closure-victims-family
[7]: https://deathpenaltyinfo.org/news/studies-death-penalty-adversely-affects-families-of-victims-and-defendants
