دیدم ویرگول یه کمپین گذاشته در مورد یلدا و برای همین تصمیم گرفتم در موردش یه چیزی بنویسم و خب چون که من یه چیزایی در موردش میدونم گفتم که اون‌چیزایی که الان به ذهنم میرسه رو بگم
میخوام یسری توضیحاتی در مورد یلدا بدم که شاید جالب باشه.
همین اول بگم که یلدا یه کلمه سُریانی هست و هیچ ربطی به زبان فارسی نداره و معنی اون هم یعنی تولد و تو عربی هم که هم خانواده با سُریانی از زبان آرامی هست معنی اون همین هست یعنی تولد که در مورد خدا گفته شده که خدا نه زاده میشود و نه میزاید(یم یلد و لم یولد). این از این نکته.
اما خب تولد کی؟ در اصل یک رویداد نجومی‌ست یعنی انقلاب زمستانی که مردم باستان اون رو به خورشید نسبت میدادن و یا بهتره گفت خدای خورشید. الان اونو به میترا نسبت میدهند که خب غلطه در اصل ربطی به میثره نداشته بلکه در اصل خورشید خودش یه خدای جدایی بوده در عقیده آریان‌های باستانی و میثره ستاره شمالی بوده. یعنی ستاره قطبی بوده و بعدها به خورشید تبدیل میشه(در این مورد میتوانید به مقاله جشن میتراکانا مرحوم غیاث‌آبادی رجوع کنید)
مردمان باستانی باور داشتن که در شب یلدا یا انقلاب زمستانی خورشید متولد میشه یا خدای خورشیدی اونها متولد میشه. عید نوروز هم در اصل ارتباط با خورشید داره چون در اعتدال بهاری هست که اون هم یک رویداد نجومی مربوط به خورشید است و جشن مهرگان(میثرکانا) هم جشن خورشیدی هست که در اعتدال پاییزی است و جشن تیرگان هم برای انقلاب تابستانی است که اینها همه مربوط به خورشید هست. خورشید در زمان باستان بسیار مقدس بوده و نمادی بوده از خدا چون نور مطلق بوده از نظرشون و البته اینکه آتش هم نماد خدایان است چون که نور است و آتش عنصر خدایی و آسمانی بوده برای همین چون نورانی بوده و تاریکی شب رو میشکافته.
میثره توی روم به نام میتراس شناخته میشده که در اصل از طریق یونانی‌ها از آسیای صغیر وارد روم میشود و بین سربازان رومی بسیار بسیار رایج بوده و باور عمیقی بهش داشتن ولی ارتباطی با ایرانی‌ها نداره چون میثره بین ایرانی‌ها یکی از زیردستان اهورمزدا است با اینکه البته در بین پارت‌ها خدای مهمی بوده ولی از زمان هخامنشی اهورمزدا نقش بسیار پررنگی داشته. میترا برای حِتی‌ها که قوم هندواروپایی ساکن در ترکیه بوده بسیار مقدس بوده و خدای بزرگ اونها بوده. در بین رومی‌ها میتراس علاوه بر اینکه خدای خورشید و نور و روشنایی بوده، منجی هم بوده.
رُک بگم. چیزی که تو روم به نام میترائیسم بوده ارتباطی به ایران و باورهای ایرانی نداشته با این حال ریشه اون در باورهای هندواروپایی بوده و میترا خدای مهمی بوده بین مردمان هندواروپایی ولی چیزی که در بین رومی‌ها قبل از مسیحیت دیده میشه کلا فرق زیادی با اون چیزی داره که در بین مردم ایرانی و هندی بوده و یا شاید حِتی‌ها.
در اصل میترائیسم و گنوسیسم تفسیر فلسفی یونانی از ادیان شرقی بوده از دیدگاه‌های ثنوی که در مزدیسنا وجود داشته و خدای نور و روشنایی اونها میثره و بیشتر عناصر رومی و یونانی در خودش داره تا شرقی. و این ویژگی عصر هلنی بوده که در اون یکی از جریان‌های مهم فکری همین تلفیق و التقاط خدایان و ادیان مختلف یونانی و مصری و شرقی در هم و تفسیر فلسفی اونها بوده و عجیب نیست که مثلا میتراس بین رومی‌ها محبوب میشه(البته بیشتر برای نظامیان رومی و نه مردم عادی).
این از این مورد. در هر صورت این جشن یلدا مربوط به تولد خورشید هست که در اصل هم میثره نبوده بلکه خورشید خودش یه خدای جداگانه‌ای بوده و میثره در اصل ستاره قطبی بوده و خدایان دیگه ایرانی هم موجودات آسمانی بودن و مثلا آناهیتا سیاره پرنور زهره هست(زهره در عربی یعنی نورانی که اسم زهرا از همین میاد یعنی نورانی) و یا وارونا(=اهورمزدا) خود آسمان بوده یعنی گنبد آسمانی که آدم‌ها بالای سر خودشون میدیدن.
در بین رومی‌ها جشن‌های خورشیدی مربوط به میتراس رو ما میبینیم که در 25 دسامبر روز تولد خورشید یا میتراس بوده یا اون چیزی که رومیان بهش میگفتن یعنی سُل اینویکتوس(خورشید قاهر(شکست‌ناپذیر)) که بعدها مسیحیت برای اینکه در بین رومی‌ها مقبول باشه این روز 25 دسامبر رو تولد مسیح نامید(مسیح طبق اناجیل و قرآن در زمانی بدنیا آمده که درختان میوه میدادن یعنی تابستون)
جشن کریسمس هم در اصل جشن خورشیدی هست که البته رومیان بهش نمیگفتم کریسمس یا تولد خورشید بلکه بهش میگفتن ساتورنولیا به نام پدرخدایان رومی یعنی ساتُرن(خرونوس یونانی) که در اون روزها جشن‌های مفصلی داشتن. خلاصه که همین جشن‌های کریسمس ارتباطی به مسیحیت نداره و حتی ارتباط چندانی به میتراس هم نداره بلکه در اصل ارتباط به جشن‌های رومی‌ها داشته که بعدها در مسیحیت جذب میشه.
پارسال من یه کلیپ ساختم در این مورد(دوتا ساختم در مورد جشن خورشید) در این مورد اونجا توضیح بیشتر دادم(دیدم کسی توجه نمیکنه کلا رها کردم این کار رو).
https://www.aparat.com/v/e12127o
https://www.aparat.com/v/i374w14
#یلدای_دوست_داشتنی
