صندوق های سرمایه گذاری یکی از نهادهای مالی مهم است که بیشینه آن نشان از گذراندن مراحل و قوانینی بوده است که کمک کرده فعالیت آنها ادامه پیدا کند. در واقع تاریخچه فعالیت نهادهای مالی می تواند بیانگر این باشد که چه تغییراتی در قوانین و پروتکل‌ها اتفاق افتاده و اکنون در چه وضعیتی قرار دارد. ما در این مطلب به بررسی تاریخچه صندوق‌های بورسی در ایران می‌پردازیم. با ما همراه باشید.
قبل از اینکه در مورد پیدایش صندوق های سرمایه گذاری صحبت کنیم باید بدانیم صندوق سرمایه گذاری چیست؟ صندوق های سرمایه گذاری نهادهای مالی هستند که کمک می کنند افرادی که سرمایه دارند اما اطلاعاتی از نحوه سرمایه گذاری در بورس ندارند، بتوانند به راحتی از این بازار بهره ببرند. سرمایه گذاران با در اختیار قرار دادن دارایی خود به این صندوق‌های مالی معتبر (که از سوی سازمان بورس و اوراق بهادار داری مجوز هستند)، اختیار معاملات را به این صندوق ها داده و بدون دخالت مستقیم می توانند در بازار بورسی مشارکت داشته باشند. صندوق های سرمایه گذاری واسطه ای هستند که وجوه مختلف مردم را در دارایی های مالی مختلف مثل اوراق بهادار، سهام، اوراق قرضه و غیره مصرف کرده و تلاش می کنند بازدهی مناسبی را به دست آورند. هر صندوق دارای ارکان مشخصی است که در قبال وظایف انجام شده کارمزد دریافت می کنند.
صندوق‌های سرمایه گذاری از اواخر سال ۱۳۸۶ به مردم معرفی شدند و در اوایل سال ۱۳۸۷ مقدمات آغاز فعالیت رسمی خود را آماده کردند. چندین کارگزاری در ابتدای شروع به فعالیت اقدام به ایجاد صندوق کرده بودند که شامل صندوق های پویا، حافظ، بانک ملی و بانک صادرات، خبرگان سهام، سهم آشنا و پیشتاز هستند.
این رکن جدید بازار سرمایه ایران تا اواخر سال ۸۷ به ۱۴ صندوق رسید. همه این صندوق های سرمایه گذاری در اندازه کوچک بودند که در نهایت صندوق سرمایه گذاری یکم ایرانیان آغاز به فعالیت کرد.
در ابتدای فعالیت صندوق ها اشخاص حقیقی و حقوقی زیادی شروع به سرمایه گذاری کردند که مجموع دارایی های این صندوق ها به مبلغ ۵۲۹ میلیارد ریال می رسید. ۶۹۴ سرمایه گذار حقیقی و ۵۵ سرمایه گذار حقوقی(شرکتی) به این نهاد مالی پیوستند.
بازده این صندوق های نوپا به نسبت خوب بود و تا پایان سال ۴ تا از صندوق ها به میانگین بازده ۱۲ونیم درصد رسیده بودند.
با توجه به فراز و نشیب های مالی در این سال این رقم برای سرمایه گذاران این صندوق ها مطلوب بود. چراکه بازار بورس ایران تحت تاثیر عوامل بین المللی قرار گرفته بود و بحران مالی باعث افت شاخص بورس و در نتیجه افت قیمت سهام شده بود. با توجه به این شرایط رشد ۱۲ درصدی این صندوق ها نشان از عملکرد خوب آنها بود.
برعکس سال ۸۷ که بازار بورس دارای افت و خیزهای زیادی بود سال ۸۸ سال پر رونقی محسوب میشد و صندوق ها یک روند رو به رشد را طی کردند. به تعداد صندوق ها افزوده شد و صندوق های سهامی کوچک و ۳ صندوق سهامی بزرگ و ۲ صندوق از نوع صندوق با درآمد ثابت بودند. سرمایه گذاران در این سال استقبال بهتری داشتند و شرکت های بزرگی مثل شرکتهای بیمه، بانک صادرات و بانک تجارت به بازار بورس پیوستند. همچنین فرابورس هم در ایران آغاز به کار کرد و باعث رونق بازار شد. سرمایه گذاران به بازدهی حدود ۵۷ درصدی رسیدند. بازدهی صندوق ها به ۸۶ درصد رسید اما همه صندوق ها نتوانستند به خوبی رشد کنند. با این حال مجموع ارزش خالص دارایی‌های ۳۳ صندوق فعال در سال ۱۳۸۸ به بیش از ۲۹۷۳ میلیارد ریال رسید و سهم سرمایه‌گذاران حقیقی به میزان ۴۰ درصد افزایش یافت.
پس از گذشت این دوسال بازار سرمایه گذاری صندوق های ایران روند رو به رشد بسیار خوبی داشت و تعداد صندوق ها در سال ۸۹ به ۵۳ صندوق رسید. هر سال انواع جدیدی از صندوق‌های سرمایه گذاری مثل صندوق شاخصی کارآفرین به بازار بورس افزوده شد. در سال ۱۳۹۰ دو صندوق با عنوان های صندوق نیکوکاری و صندوق با پیش بینی سود ایجاد شد و همچنین ۲۶ صندوق به مجموع صندوق‌ها اضافه شد. به طور کلی سال ۹۰ سال بلوغ صندوق های سرمایه گذاری بود.
سال ۱۳۹۲ یکی از پربارترین سال های بازار سرمایه در ایران بود و از این سال به بعد صندوق ها بزرگ و بزرگتر شدند و در مجموع روند اقتصادی پرباری در بازار سرمایه ایران شکل گرفت.
یکی از عوامل رونق اقتصادی در سال ۱۳۹۲ شناخت بیشتر بازار سرمایه بورس توسط مردم و ورود مردم به این بازار بود. صندوق قابل معامله ETF آغاز به کار کرد و و با فعالیت صندوق های مبتنی بر معامله های قابل معامله، سرمایه ای در حدود ۲ هزار میلیارد جذب بازار سرمایه شد. سرمایه گذاران حقیقی به بازار بورسی پیوستند و باعث شدند ۵ صندوق مبتنی بر معامله و ۲۶ صندوق دیگر به جمع صندوق های موجود اضافه شود و در کل ۱۱۹ صندوق فعال در این سال وجود داشت. در نهایت ۴۰ هزار میلیارد ریال ارزش سرمایه بازار بورس ایران بود که ۷۰ درصد آن متعلق به افراد حقیقی بود.
صندوق های سرمایه گذاری مطابق با بازار سرمایه جلو رفتند سال ۹۳ بازدهی بورس منفی بود و مطابقا صندوق ها نیز از سوددهی بازماندند. اما همچنان صندوق های جدید مثل صندوق سرمایه گذاری نوین پیشرو به وجود آمد. سال بعدی یعنی سال ۹۴ هم افت و خیز در بازار بورس وجود داشت اما نهایتا در روزهای پایانی سال و همزمان با مذاکرات هسته ای، روند رو به رشد اتفاق افتاد و شاخص بورس به بازدهی ۲۸ درصد رسید.
صندوق‌های سرمایه گذاری هم در پایان سال ۹۴ هرکدام به سوددهی مطلوبی رسیند.
• بازدهی صندوق های سهامی ۳۰ درصد
• بازدهی صندوق های مختلط ۲۴.۷ درصد
• بازدهی صندوق های درآمد ثابت ۲۲.۸ درصد
در سال ۹۵ بازار روند نزولی در پیش گرفت. مشکلاتی مثل تعدیل نسبت قیمت به درآمد در صنعت خودرو و حاشیه های بعضی از نمادها و مشکلات بنیادی صنعت بانکداری باعث شد شاخص کل بازار بورس به منفی ۳.۷۳ درصد برسد. اما در این شرایط صندوق های سرمایه گذاری روال بازدهی مثبت خود را حفظ کردند. یک جهش بی سابقه اتفاق افتاد و مردم به سمت بازار بورس سرازیر شدند. صندوق های سرمایه گذاری در این سال ۱۹ درصد بازدهی مثبت داشتند.
۲ صندوق مهم در سال ۹۵ به وجود آمد. اولین صندوق سرمایه گذاری جسورانه و همچنین اولین صندوق سرمایه گذاری طلا.
در سال ۱۳۹۵:
• مجموع صندوق های فعال در بازار ۱۷۴صندوق
• ارزش دارایی بیش از ۱۳۰ هزار میلیارد تومان
• سرمایه ۱۲۸ هزار میلیاردی متعلق به صندوق های با درآمد ثابت
در سال ۱۳۹۶:
• تعداد صندوق های سرمایه گذاری ۱۷۲ صندوق
• ارزش دارایی صندوق ها بیش از ۱۴۵هزار میلیارد تومان
• ۳۲۵۰ میلیارد واحد سرمایه گذاری
در سال ۱۳۹۷:
• تعداد صندوق های سرمایه گذاری ۱۶۳ صندوق
• ۷۵صندوق با درآمد ثابت
• ۲۰ صندوق مختلط
• ۶۸صندوق سهامی
• ۱۵۱هزار میلیارد تومان ارزش دارایی همه صندوق ها
در سال ۱۳۹۸:
• ۲۰۲ صندوق سرمایه گذاری در بورس
• ارزش دارایی خالص بیش از ۱۹۹هزار میلیارد تومان
• ۱۸۱هزارمیلیارد تومان متعلق به صندوق با درآمد ثابت
• ۱۱۴درصد میانگین بازدهی همه صندوق ها
• بیشترین بازدهی مربوط به صندوق های سهامی با بیش از ۱۶۱.۵ درصد
