موضوع انواع مالیات در ایران را با توضیحی مجمل از مفهوم و کاربرد مالیات آغاز می‌کنیم. دولت به جهت کار و فعالیت برای مردم، بستر و ابزار‌‌های متعددی را فراهم می‌آورد. پس توقع دارد که مردم بخشی از درآمد‌ها و منافع خود را به دولت پرداختی کنند. دریافت این مبالغ به ازای انجام فعالیت‌های اقتصادی بوده که باید جهت تامین مخارج عمومی کشور، با نام مالیات به دولت پرداخت شود. از این روی مالیات را یکی از مهم ترین منابع درآمدی دولت‌ها مینامند. این درآمد در دولت برای افزایش و بهبود فضای کسب و کار، تامین رفاه اجتماعی، و انجام پروژه‌‌های‌خدمات ملی خرج می‌شود.
بر اساس تعریف سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD)، پرداخت مالیات الزامی و بلاعوض است. سوالی که در این بین مطرح می‌شود این است که، چه کسانی مشمول پرداخت مالیات در ایران هستند؟ در این مقاله هدف ما بررسی چگونه طبقهبندی انواع مالیات در ایران است. البته به سوالات دیگر در این خصوص نیز پرداخته می‌شود. تا انتهای این مقاله آموزشی تخصصی، همراه ما باشید.
قبل از معرفی انواع مالیات، بهتر است با گروه‌هایی که شامل پرداخت مالیات هستند آشنا شویم. این افراد به 5 گروه اشخاص حقیقی ایرانی و غیر ایرانی، اشخاص حقوقی و غیره تقسیم می‌شوند.
این 5 گروه شامل پرداخت مالیات هستند
- اشخاص حقیقی ایرانی و یا مقیم ایران برای کلیه درآمد‌هایی در ایران یا خارج از ایران که به دست می‌آورند
- افراد حقیقی ایرانی که مقیم خارج ایران هستند برای کلیه درآمد‌هایی که در ایران یا خارج از ایران به دست می‌آورند
- اشخاص حقوقی ایرانی برای کلیه درآمد‌هایی که در ایران یا خارج از ایران به دست می‌آورند
- چه افراد حقیقی و چه حقوقی ایرانی برای کلیه اموال و املاکی که مالک آن هستند
- چه افراد حقیقی و چه حقوقی غیر ایرانی برای هرگونه درآمدی که به هر ترتیب در ایران به دست می‌آورند
اما مالیات در ایران به دو دسته کلی تقسیم‌بندی می‌شود.
· الف: مالیاتهای مستقیم
· ب: مالیاتهای غیرمستقیم
مالیات مستقیم مالیاتی است که بدون واسطه از دارایی و به طور مستقیم، از داریی‌ها و درآمدهای اشخاص و یا شرکتها اخذ می‌شود. مالیاتهای مستقیم در ایران به دو گروه تقسیم‌بندی می‌شود،
· مالیات بر دارایی
· مالیات بر درآمد
در جواب این سوال باید گفت که بر اساس دارایی‌ها و ثروت اشخاص تعیین می‌گردد. یکی از مهمترین بخش‌های مالیات بر دارایی را مالیات بر ارث در نظر می‌گیرند. بر همین اساس اموال و دارایی‌هایی که از فرد متوفی بجا مانده در لحظه انتقال به وراث، مشمول پرداخت مالیات می‌شود.
یکی دیگر از انواع مالیات بر دارایی را می‌توان به خانه و یا خانه‌های خالی از سکنه و یا خودرو گران قیمت اختصاص داد. محاسبه این نوع از مالیات به صورت پلکانی محاسبه و دریافت می‌شود.
نوع دیگر از مالیات بر دارایی، به حق تمبر اختصاص پیدا میکند. این مبلغ را برای باطل شدن تمبر اسناد و مدارک مودی اخذ می‌نمایند.
این نوع از مالیات را مهمترین نوع از مالیات در ایران مینامند. تعریف این مالیات بر اساس درآمد حاصل از فعالیت اقتصادی اشخاص و شرکتها است. برای محاسبه این نوع از مالیات دو روش معرفی می‌شود.
روش اول:
درصدی از کل درآمدهای فرد به نام مالیات اخذ می‌شود. این مالیات بر اساس محاسبه کل درآمد فرد در یک سال محاسبه می‌گردد.
روش دوم:
این نوع از مطالبه مالیات به صورت درصدی از تک تک درآمدهای افراد به صورت مجزا دریافت می‌شود. طبعا در این روش میزان نرخ مالیات برای هر بخش متفاوت است. اجرای این روش بیشتر از روش اول در ایران رایج است.
1. مالیات بر درآمد کشاورزی
2. مالیات بر درآمد حقوق
3. مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی
4. مالیات بر درآمد مشاغل
5. مالیات بر درآمد اتفاقی
6. مالیات بر درآمد املاک
بر اساس قانون مالیات، تمامی درآمد‌هایی که بر اساس فعالیت‌های کشاورزی اجرا می‌شوند، از پرداخت مالیات معاف هستند. در این خصوص می‌توان به فعالیت‌هایی از قبیل دامداری، دامپروری، پرورش زنبور عسل، پرورش ماهی صیادی و ماهیگیری اشاره داشت.
معنای حقوق به آنگونه درآمد‌هایی که، شخصی حقیقی به ازای فعالیت و کار برای شخص دیگر حقیقی و یا حقوقی انجام می‌دهد گفته می‌شود. این درآمد نیز مشمول مالیات است. در این خصوص پرداخت مالیات بر عهده شخص کارفرما بوده که از حقوق افراد کسر می‌شود.
تمامی اشخاص حقوقی که دارای شماره ثبت هستند به ازای کلیه درآمدهای کسب کرده، مشمول پرداخت این نوع از مالیات خواهند بود. اعم از موسسات تجاری و انتفاعی و شرکتها.
این نوع از مالیات نیز برای آن دسته از افراد حقیقی مشخص می‌شود که با اشتغال در مشاغل خدماتی، تجاری و یا پزشکی کسب درآمد دارند. قانون مبنای محاسبه مالیات بر درآمد مشاغل، درآمد حاصل از فروش کالا و خدمات پس از کسر هزینه‌‌ها است.
منظور آن دسته از درآمد‌هایی است که به صورت اتفاقی چه نقدی و چه غیر نقدی، از مسیر‌های غیر مستمر به دست می‌آید. مانند جوایز و قرعه کشی. این انواع را درآمدهای اتفاقی مینامند. این نوع از درآمد‌ها نیز مشمول مالیات هستند.
در این خصوص می‌توان دو گروه را مورد نظر قرار داد.
گروه اول:
به درآمد‌هایی گفته می‌شود که بر اساس نقل و انتقال املاک بعد از کسر معافیتها مشمول پرداخت مالیات می‌شود.
گروه دوم:
این گروه به درآمد‌هایی مربوط می‌شود که به ازای اجاره ملک به صاحب ملک اختصاص پیدا میکند. این گروه نیز پس از کسر معافیتها مشمول مالیات خواهند بود.
این دسته از مالیات‌ها به صورت واسطه‌ای پرداخت می‌شود. در این خصوص مالیات بر روی قیمت و خدمات اضافه می‌شود. خریداران به صورت غیر مستقیم با خرید کالا پرداخت می‌نمایند. این نوع از مالیات در ایران به دو دسته تقسیم‌بندی می‌شود.
· مالیات بر صادرات و واردات
· مالیات بر معاملات
این نوع از مالیات به حقوق و عوارض گمرکی مربوط می‌شود. بطور کلی مالیات بر صادرات و واردات در مسیر حمایت از تولید کنندگان داخل کشور در نظر گرفته می‌شود. محاسبه این مالیات برابر با مبلغی است که به ازای ارزش و خصوصیات فیزیکی کالا محاسبه و دریافت خواهد شد. این مالیات‌ها را به اصطلاح تعرفه‌های گمرکی مینامند.
تعریف این نوع از مالیات به کلیه خرید و فروش‌‌ها مربوط است. مسیر پرداخت این نوع از مالیات توسط خریداران به فروشندگان به دولت است. این نوع از مالیات نیز به دو دسته تقسیم می‌شود.
· مالیات بر مصرف
این مالیات را افراد در زمان خرید کالاهایی خاص به فروشنده پرداخت می‌نمایند. کالاهایی اعم از مشروبات غیرالکلی صنعتی، اتومبیل و دخانیات
· مالیات بر ارزش افزوده
در این نوع از مالیات خریداران در هر خرید، مالیات بر ارزش افزوده کالا را به فروشنده پرداخت می‌نمایند. در این مسیر در اصل مصرف کننده آخر مشمول پرداخت مالیات می‌شود.
انواع مالیات شرکتها کدام است و وظایف آنها در قبال آن چیست؟ کلا شرکتها مشمول پرداخت چند نوع مالیات هستند. مهم ترین این مالیات‌ها را می‌توان مالیات بر درآمد، مالیات تکلیفی و مالیات بر ارزش افزوده دانست. نکته حائز اهمیتی که باید اشاره شود این است که، نوع شرکت و نوع فعالیت شرکت نوع مالیات را مشخص می‌نماید. به همین خاطر همه شرکتها از پرداخت یک نوع مالیات مشترک برخوردار نیستند. بر همین اساس در ادامه شما را با نوع مالیات‌هایی که در شرکتها پرداخت می‌شود آشنا می‌‌سازیم.
مالیات بر درآمد
همانطور که گفتیم، هر شخص حقوقی ایرانی بر اساس تعریف نوع مالیاتهای مستقیم، هر درآمدی که در ایران و یا خارج از ایران داشته باشد مشمول پرداخت مالیات می‌شود. در این جا شرکتها را به عنوان اشخاص حقوقی در نظر گرفته می‌شود.
مالیات بر عملکرد
دیگر نوع مالیات‌هایی که شرکتها الزام به پرداخت آن دارند، مالیات بر عملکرد نام دارد. این مالیات به نحوه فعالیت شرکت و میزان سود و زیانی که متقبل و دریافت کرده بستگی دارد. این نوع از مالیات مستقیم بوده و همه شرکتها را بر تعیین و ثبت دقیق درآمدهای یک ساله خود ملزم می‌نماید.
مالیات اموال و املاک
در این خصوص نیز شرکتها در برابر املاک و اموال خود مشمول پرداخت مالیات مربوطه هستند. این قانون در بند 1 ماده 1 قانون مالیات‌ها در نوع مستقیم به وضوح اعلام شده است.
