عملکرد مطلوب و داشتن ظاهری بسیار زیبا در شمش فولاد دمشقی موجب شده است که امروزه صنعتگران به هدف تهیه محصولات خود، توجه ویژه‌ای به فولاد دمشقی داشته باشند. این نوع از فولاد به دلیل اینکه در ساخت آن از ترکیب یک یا چند فولاد دیگر استفاده می‌شود، با استحکام و مقاومت بالایی همراه است.
در این مقاله قصد داریم درباره فولاد دمشقی و کاربردهای آن برای شما علاقه‌مندان مطالب کاربردی را بیان نماییم. در ادامه نیز درباره استعلام قیمت این محصول نیز اشاره‌ای خواهیم داشت. ما را تا انتهای این مقاله همراهی کنید.
از معروفترین انواع فولاد می‌توان به شمش فولاد دمشقی (Damascuc Steel) اشاره داشت. در این نوع از فولا، ظاهری جذاب به واسطه داشتن الگوهای موج دار وجود دارد. همین موضوع توانسته است توجه صنعتگران را به خود جلب نماید. شمش فولاد دمشقی در حالت لایه لایه از فولادهای دیگر تشکیل شده است. به همین خاطر از شرایط ویژه‌ای برخوردار است که این نکته نیز میتواند دیگر دلیل محبوبیت آن در بین صنعتگران باشد.
به طور معمول، در ساخت فولاد دمشقی از ترکیب فولاد با نیکل و یا ترکیب فولاد با کربن استفاده می‌شود. دلیل وجود سختی بالا در شمش فولاد دمشقی ترکیب آن با کربن است و وجود خاصیت محافظتی و مقاومتی بالا در این فولاد، به دلیل ترکیب این آن با آلیاژ نیکل می‌باشد.
کاربرد مرسوم از شمش فولاد دمشقی در تهیه چاقو و وسائل تزیینی، اسلحه و شمشیر معرفی می‌شود. نکته حائز اهمیتی که در ابزار‌های ساخته شده توسط این نوع از فولاد باید رعایت شود، جلوگیری از مواجهه با رطوبت و رعایت تمیزی در سطح محصولات تهیه شده است. رعایت این موارد موجب می‌شود که طول عمر این نوع از محصولات با دوام بیشتری همراه باشند.
با توجه به ویژگی‌های منحصر به فرد در این فولاد و البته این که تهیه شمش فولاد دمشقی با فرایند پیچیده و سختی همراه است، به همین خاطر نسبت به نوع فولادهای موجود در بازار آهن از قیمت بالاتری برخوردار است. نام این نوع از فولاد برگرفته از منطقه دمشق کشور سوریه است. هرچند که برخی از تاریخ نویسان و محققین، نام فولاد دمشقی را برخاسته از شباهت ظاهریآن با نوعی پارچه وجود در دمشق با نام damask می‌دانند.
به دلیل این که در سیستم ساختار شمش فولاد دمشقی به مقدار معین عنصر کربن وجود دارد، می‌توان این سیستم را آهن کربن نامید. ترکیب آهن کربن به دلیل اینکه بسیار یوتکتوئید است، از مقدار قابل توجهی (سیمانتیک لاملا و فریت) یا همان (دانه‌های مروارید شکل) برخوردار خواهد بود.
این ترکیب از شرایط طبیعی برخوردار نیست و در سطح ورقه‌ها شرایط موج داری را ایجاد می‌نمایند. به همین خاطر است که ظاهر فولاد دمشقی از الگوهای موج دار برخوردار بوده و این شرایط جذابیت ظاهر آن را شامل شده است.
از طرفی دیگر ساختار فولاد دمشقی که به واسطه دانه‌های مروارید موجود شرایط موج دار را ایجاد کرده است، موجبات افزایش مقاومت در آن را نیز شامل شده است.
تهیه فولاد دمشقی از پیچیدگی‌ها و ویژگی‌های خاصی برخوردار است. تا این لحظه هیچ علمی نتوانسته است روشی یکتا برای تهیه شمش فولاد دمشقی معرفی کند تهیه این نوع از فولاد روش‌های متفاوتی انجام می‌شود روشی که در ادامه به آن اشاره خواهد شد روش جوش دادن نام دارد این روش با فرایندهای مشخصی انجام می‌پذیرد امروزه در صنعت آهن جهانی متداول می‌باشد.
به همین منظور، برای اینکه صنعتگران بتوانند در زمینه تهیه فولاد دمشقی فعالیت نمایند، راه آسانی در پیش روی آنها نیست. به همین خاطر لازم است از تجهیزات خاصی استفاده کنند. این فرآیند به طور کلی در مراحل سه گانه زیر اجرا می‌شود.
در ابتدای کار لازم است دیسک‌های فولادی یا ورق‌های فولادی که در دو نوع سخت و نرم می‌باشند را بر روی هم به صورت یکی در میان قرارداد. سخت و نرم بودن ورقه‌های فولادی بر اساس میزان عنصر نیکل و عنصر کربن موجود در آنها، این ورقه‌ها را نسبت به هم متمایز خواهند کرد. بر این اساس ورقه‌هایی که از عنصر کربن بیشتری برخوردارند نسبت به ورقه‌هایی که دارای عنصر نیکل هستند سخت‌تر معرفی می‌شوند.
در این مرحله به دنبال مرحله قبل ورق‌های فولادی که بر روی هم قرار داده شده اند را در کوره قرار می‌دهند تا به شکل یک بلوک تبدیل شوند. به واسطه گرمای موجود در کوره و البته کوبیده شدن بلوک تهیه شده، موجبات نازک شدن ورقه‌ها شامل خواهد شد. این ورقه‌ها به هم متصل خواهند شد و در نهایت به شکل یک بلوک لایه لایه تبدیل می‌شوند.
در مرحله سوم، پس از اعمال حرارت به واسطه حضور ورقه‌ها در کوره، کوبیده شدن و جوش خوردن ورقه‌ها به یکدیگر، مرحله دوم فرایند را تکرار می‌کنند و این شرایط تا به آنجا که به شکل مورد نظر دست پیدا شود ادامه خواهد داشت.
انجام فرایند جوشکاری به دفعات تکرار می‌شود تا بلوک به شکل خواسته شده نزدیک شود. به عنوان مثال اگر بلوکی از پنج لایه تشکیل شده باشد و به تعداد ۶ دفعه نورد شود و برش بخورد، آن را به عنوان شمش فولاد دمشقی با شرایط ۳۲۰ لایه معرفی می‌کند که این فولاد میتواند برای تهیه چاقو بسیار مرغوب باشد.
با توجه به فرایندهای انجام شده برای تهیه فولاد دمشقی، آن را به عنوان یک فولاد بسیار زیبا معروف ساخته است.
میتواند این متریال برای تهیه نوع‌های مختلف ابزار‌های زینتی و یا حتی غیر زینتی استفاده شود.
از آنجایی که فرایند تهیه شمش فولاد دمشقی پیچیده و دشواری انجام می‌شود، به طور کلی قیمت این نوع از فولاد نسبت به دیگر انواع فولاد بیشتر خواهد بود.
همانطور که گفته شد روش ساخت فولاد دمشقی مشخص نیست اما بر اساس روشی که در بین صنعتگران در جهان مرسوم است، شمش فولاد دمشقی را می‌توان در دو نوع زیر معرفی نمود:
1- شمش فولاد دمشقی ریختگی Cast Damascus Steel
2- شمش فولاد دمشقی با الگوی جوش pattern-welded Damascus steel
نوع فولاد دمشقی ریخته گری، از نوع خاصی از فولاد به نام فولاد ووتز (wootz steel) تهیه می‌شود. فولاد ووتز توسط هندی‌‌ها در حدود ۲۰۰۰ سال پیش استفاده می‌شد. آنها فولاد ووتز را برای ساخت فولاد دمشقی استفاده می‌کردند.
از آنجایی که در ادامه این نوع از فولاد کمیاب شد و به فراموشی سپرده شد. صنعتگران تلاش کردند که در زمینه تهیه شمش فولاد دمشقی جایگزینی برای فولاد ووتز انتخاب کنند. اما هیچ موقع این حرکت نتوانست موجبات تهیه فولاد دمشقی از نوع ریخته‌گری را ایجاد نماید.
این فرمول به این صورت است که فولاد ووتز را با ترکیب زغال چوب به علاوه فولاد به همراه آهن، در شرایط اتمسفر احیای و در دمای بالا قرار می‌دهند. در این حالت، کربن موجود در زغال چوب جذب آهن می‌شود. در ادامه کاربید آهن به واسطه سرد شدن آلیاژ تهیه می‌شود.
پس از آن، آلیاژ فولاد ووتز به عنوان ماده اصلی برای تهیه فولاد دمشقی تهیه می‌شود. در ادامه کار با فورج کردن آلیاژ ووتز، فولاد دمشقی در اشکال مختلف مانند خنجر تولید می‌شود و اگر قرار باشد شکل ظاهری محصول تهیه شده موج دار باشد، باید در زمان فورج کردن دما را ثابت نگه داشت.
فولاد دمشقی که امروزه در در بازار محصولات آهنی وجود دارد، فولادی است از موج‌های تیره و روشن به واسطه اجرای فرایند h شدن بر روی سطح آن برخوردار است. این الگوها میتواند به مرور زمان با سایش از بین رود. پس در حقیقت این فولاد همان شمش فولاد دمشقی اصل نمی‌باشد.
محصولات مانند چاقو که در بازار امروز موجود است از pattern-welded Damascus steel ساخته شده اند که البته از خواص زیاد فولاد دمشقی برخوردارند.
بر اساس این روش، فولاد و آهن را بر روی هم قرار می‌دهند و در دمای بالا به واسطه یک چکش آنها را فورج می‌نمایند. بر این اساس، اتصال بین این دو برقرار می‌شود و در ادامه به واسطه استفاده از یک فلاکس، محل اتصال آب بندی می‌شود تا از نفوذ اکسیژن جلوگیری شود.
از آنجایی که به واسطه استفاده از فولاد دمشقی، می‌توان ابزار‌های زینتی و یا غیر زینتی تهیه نمود و البته اجرای آن با روش‌های خاص و پیچیده همراه است، قیمت این نوع از فولاد نسبت به دیگر نوع فولاد‌هاب موجود در بازار آهن زیاد است.
توجه داشته باشید که استعلام قیمت شمش فولاد دمشقی باید توسط کارشناسان انجام شود. به همین دلیل محصولاتی که با این متریال ساخته می‌شوند از قیمت گذاری بر اساس تعداد لایه‌های قرار گرفته شده فولاد محاسبه می‌شود. در کنار آن انتخاب روش ساخت نیز میتواند برای تعیین قیمت برای این محصولات پارامتر مهمی محسوب شود.
از پرکاربرد‌ترین و زیباترین و بادوام‌ترین و اللخصوص مستحکم‌ترین فولاد‌ها می‌توان به شمش فولاد دمشقی اشاره نمود. به همین خاطر از آنجایی که محصولات گران‌بها لازم است که از اثرات سختی و استحکام بالا برخوردار باشند، از این نوع فولاد استفاده می‌شود. نکته حائز اهمیت برای افزایش طول عمر در محصولات تهیه شده به واسطه این نوع از فولاد این است که باید همیشه تمیز نگه داشته شوند و از مواجهه با رطوبت در امان باشند.
