مقدمه ای درمورد مسئولیت اجتماعی سازمان شاید اصطلاحی که بیش از هر اصطلاح دیگری در سالهای اخیر در کنار اخلاق کسب و کار تکرار شده باشد مسئولیت اجتماعی سازمان است ، گویی مسئولیت اجتماعی توسط سازمان به معنای اخلاقی بودن سازمان و عدم رعایت آن به معنای بی اخلاقی در سازمان است.
امروزه اکثر سازمانها توصیه نظریه پردازان لیبرال مانند میلتون فریدمن مبنی بر اینکه مسئولیت اجتماعی برای سازمان مهم نیست را رد می کنند و معتقدند حتی برای موفقیت در کسب‌وکار نیز باید مسئولیت جامعه و همه افراد تحت تأثیر سازمان را بر عهده بگیرند.
مسئولیت اجتماعی سازمانCorporate Social Responsibility مسئولیت شرکت در برابر جامعه، انسانها و محیطی است که سازمان در آن فعالیت می کند و این مسئولیت فراتر از ملاحظات اقتصادی است.
مسئولیت اجتماعی شرکت در تعریف ملموس تری به صورت زیر تعریف می شود: مسئولیت اجتماعی سازمانی فعالیتهایی است که منافع اجتماعی را ارتقا می بخشد و فراتر از منافع سازمان و آنچه قانون می طلبد می باشد. بنابراین مسئولیت اجتماعی سازمان به معنای فراتر رفتن از قانون است.
به عنوان مثال ، سازمانی که علیه زنان و سایر اقلیت ها تبعیض قائل می شود ، مسئولیت اجتماعی خود را دنبال نمی کند زیرا عدم تبعیض علیه اقلیت ها چیزی است که طبق قانون شرکت ها ملزم به رعایت آن هستند.
به گفته کارول (1979) ، مسئولیت اجتماعی سازمانی دارای چهار بعد اصلی است:
· مسئولیت اقتصادی برای کسب سود
· مسئولیت قانونی پیروی از قوانین مربوطه
· مسئولیت اخلاقی برای انطباق با سایر انتظارات اجتماعی که در قانون نوشته نشده است
· مسئولیت اختیاری برای انجام رفتارها و فعالیتهای اضافی که جامعه آن را مطلوب می داند. مانند کمک به موسسات خیریه.
یکی از نکات مهم این تقسیم بندی شامل سودآوری به عنوان یکی از مسئولیت های سازمان است که با دیدگاه سنتی درگیری بین مسئولیت اجتماعی سازمانی و سودآوری در سیستم اقتصادی بازار آزاد مغایرت دارد. همان طور که مشاهده می‌شود هر چه پایین می آییم مسئولیت سازمان نسبت به جامعه پیشرفته‌تر شده و سازمان بیشتر درگیر کارهایی است که الزام آن کمتر ولی پذیرش اخلاقی آن بیشتر است.
در بخش بندی دیگری ، که بسیار شبیه به کارول است ، مسئولیت های اجتماعی سازمان بر اساس اجباری یا اختیاری بودن آن و میزان توجه به سازمان و ذینفعان و سهامداران به سه سطح تقسیم می شوند:
- در سطح اول مسئولیت اجتماعی اقتصادی قرار دارد که اندازه اجبار به رعایت آن به قدری بالاست که سازمان با عدم رعایت آن حیات خود را به طور جدی به خطر می اندازد. در این سطح ، درصد کمی از ذینفعان داخلی و خارجی در نظر گرفته می شود. در میان ذینفعان داخلی ، مالکان و سهامداران به دلیل تأمین سرمایه لازم و در میان ذینفعان خارجی توجه ویژه ای به مشتریان دارند.
- در سطح دوم ، سازمان همچنین الزامات قانونی اجتماعی را در نظر می گیرد. در حقیقت، این سازمان تلاش می کند تا الزامات قانونی وضع شده توسط قانونگذار را رعایت كند و آن دسته از ذینفعانی كه رعایت حقوق آن‌ها به وسیله قانون ضروری دانسته شده مورد ملاحظه قرار می‌گیرند. به عنوان مثال ، سازمان هنگام استخدام به حقوق اقلیت ها احترام می گذارد.
- در سطح سوم مسئولیت اجتماعی ، اخلاق ظاهر می شود. در این سطح ، سازمان فراتر از ضرورت های سودآوری و الزامات قانونی می رود و تلاش می کند تا اصول اخلاقی در رابطه با جامعه را رعایت کند.
در این سطح ، حتی اگر فعالیت اخلاقی مخالف سودآوری سازمان باشد ، سازمان این کار را انجام می دهد. همچنین ، سطح وسیع تری از ذینفعان داخلی و خارجی که در قانون پیش بینی نشده اند مشمول مسئولیت اخلاقی و اجتماعی سازمان هستند و سطح اجباری بودن فعالیت های سازمان در این سطح پایین است ، به عبارت دیگر ، سازمان داوطلبانه این فعالیت‌ها را انجام می دهد.
برخلاف رویکرد رایج در نظریه های سنتی مدیریت که تنها وظیفه سازمان های خصوصی کسب درآمد و به حداکثر رساندن سود است ، امروزه رعایت مسئولیت اجتماعی سازمان به یکی از ضروریات هر سازمانی تبدیل شده است. همچنین ، بعضی از صاحبنظران معتقدند با توجه به اینکه مشتریان امروزی نسبت به مسائل اخلاقی بسیار حساس هستند ، مسئولیت اجتماعی شرکت ها یکی از پیش شرط های کسب سود است.
به عبارت دیگر ، مشتریان تمایلی به خرید محصولات و خدمات شرکت هایی ندارند که مسئولیت اجتماعی خود را رعایت نکنند و نگرش منفی شدیدی نسبت به چنین سازمان هایی دارند.
مشاوره مدیریت مایان: تهران، ضلع شمالی دانشگاه صنعتی شریف، پلاک 56، مرکز نوآوری شریف
مشاوره مدیریت: 4215 185 912 (98+)
مشاوره کارآفرینی: 4283 997 991 (98+)
