آزمایشگاه
از دیرباز تاکنون خاک به عنوان یک عنصر طبیعی با رفتار پیچیده موضوع شناخت و پژوهش بشر قرارگرفته و انسان همواره سعی داشته قوانین حاکم بر آن را توصیف و تدوین کند.
تفاوت آزمایشگاه خاکشناسی با مکانیک خاک
همه ویژگیهای خاک در اصل میتواند در آزمایشگاه خاکشناسی مورد سنجش قرار گیرد اما در عرف فعلی کشور، خصوصیاتی از خاک که بر رشد گیاهان موثرند و عامل حاصلخیزی خاک هستند در آزمایشگاه‌های موسوم به خاکشناسی سنجیده میشوند و خصوصیاتی از خاک که بر استحکام خاک موثرند در آزمایشگاه‌های مکانیک خاک تعیین میشوند. نتایج آزمایش خاکشناسی را مهندسان کشاورزی، باغداران و کشاورزان مورد استفاده قرار می‌دهند و نتایج آزمایش مکانیک خاک را مهندسان عمران و متخصصین خاک و پی. همچنین آزمایشگاه آب و خاک یا خاکشناسی از وزارت کشاورزی و سازمان حفاظت محیط زیست مجوز فعالیت میگیرد و آزمایشگاه مکانیک خاک از وزارت مسکن و شهرسازی.
در آزمایشگاه خاکشناسی به چه مواردی توجه میشود؟
کیفیت خاک تاثیر غیر قابل انکاری بر رشد و سلامت گیاهان دارد. اگر می‌خواهیم در مورد کیفیت خاک قضاوت کنیم یا پیشنهادی برای بهبود رشد گیاهان بدهیم لازم است اطلاعات دقیقی از کیفیت خاک مزرعه یا باغ داشته باشیم. به همین منظور لازم است از خاک باغ یا مزرعه طبق اصول پذیرفته شده نمونه برداری کرده و به آزمایشگاه خاک ارسال نماییم. در آزمایشگاه پارامترهای خاک مورد سنجش قرار میگیرد.
پمپ وکیوم آزمایشگاهی، هیتر، همزن مغناطیسی، کوره الکتریکی، اوگر، شیکر الک، عصاره گیر گل اشباع، شیکر، حمام آبی ، آون، ترازوی دیجیتال، اسپکتروفتومتر، مولتی متر از دستگاههای رایج در آزمایشگاه خاک میباشد.
آزمایشهای خاکشناسی معمولا از دو جنبه دارای اهمیت هستند:
۱) حاصلخیزی خاک ۲) آلودگی خاک
در مورد اول گزارش آزمایش خاک باید در اختیار یک کارشناس یا مشاور زراعت قرار گیرد تا تفسیر شود. کارشناس مذکور مطابق با نتیجه آزمایش، پیشنهادهایی به
کشاورز یا باغدار ارایه می‌نماید. این توصیه ها میتواند در مورد نوع و گونه گیاهی باشد که قرار است در مزرعه یا باغ کاشته شود یا میتواند در مورد اضافه کردن مواد مغذی به خاک مزرعه یا باغ باشد که اصطلاحا به آن توصیه کودی گفته میشود.
در مورد دوم معمولا اگر نتیجه آزمایش، آلودگی خاک را نشان دهد لازم است در درجه اول عامل آلودگی خاک شناسایی و مهار شود ( پساب و پسماندهای صنعتی، زهاب کشاورزی و آلودگیهای ناشی از حمل و نقل بیشترین نقش را در آلودگیهای ناشی از فعالیتهای انسان دارند) و در درجه دوم رفع آلودگی خاک مورد بررسی قرار گیرد. روشهای متنوعی برای رفع آلودگی خاک وجود دارد. متخصصین خاکشناسی و محیط زیست میتوانند با توجه به نوع آلاینده، میزان آلودگی، وسعت زمینهای آلوده، پیشنهادهای اقتصادی مناسبی به مالکان اراضی ارائه دهند. یادآوری میشود در زمینهایی که خاک آلوده دارند هر گیاهی را نمی‌توان کاشت. چراکه برای مثال فلزات سنگین میتوانند از طریق میوه، صیفی جات و سبزیجات وارد بدن انسان شوند.
لطفا جهت ارسال نمونه خاک یا دریافت مشاوره در مورد نمونه برداری خاک باغ و مزرعه با آزمایشگاه تماس حاصل فرمایید.
شناخت رابطه بین آب ، خاک و گیاه و مطالعه مکانیزمهای مختلف جذب وانتقال آب نیز دارای اهمیت می باشد. براساس رابطه بین آب ، خاک و گیاه، میزان نفوذ آب در گیاه، میزان نفوذ آب در خاک، زهکشی، میزان رطوبت خاک و نقطه پژمردگی گیاه و ... که می‌توان مطالعات و تحقیقات آزمایشگاهی بیشتر در مورد خاک انجام داد. واین کار مستلزم وجود وسایل و تجهیزاتی است که در این آزمایشگاه موجود است.
دراین آزمایشگاه رابطه بین آب، خاک و گیاه ومسائل بین این سه بررسی می شود.
پتانسیل آزمایشگاه
نمونه برداری از خاک، آماده سازی نمونه های خاک و گياه، تعیین رطوبت خاک و گیاه، تعيين پتانسيل ماتريک با استفاده از تانسيومتر، تعیین بافت خاک، اندازه گیری جرم مخصوص ظاهری و حقیقی خاک، دانه بندی خاک به روش الک، اندازه گیری هدايت الکتريکی (شوری)، اندازه گیری pH، اندازه گیری ظرفیت تبادل کاتيونی خاک، تعیین ميزان کربن آلی خاک، اندازه گيری ميزان آهک، اندازه گيری برخی از عناصر با استفاده از فلیم فتومتر، خاکستر نمودن نمونه های گیاهی، اندازه گیری کلروفیل و آنزیمهای گياهی، ضريب آبگذری با روش بار ثابت و افتان، اندازه گيری بده جريان با استفاده از مقاطع سرريز متفاوت و روزنه به کمک ميز هيدروليکی، تعيين افت فشار در مسير جريان به کمک ميز هيدروليکی، عدد رينولدز و تعيين منحنی مشخصه پمپ.
نمونه برداری از گیاه برای تعیین کمبودهای غذایی گیاهان
روش نمونه برداری از گیاه
نظر به اینکه در پاره ای از موارد نمونه برداری از خاک و تعیین میزان مواد غذائی آن به تنهائی نمی تواند مقدار مواد غذائی جذب شده و مورد استفاده قرار گرفته در گیاه را نشان دهد، برای پی بردن به نتیجه حاصلخیزی خاک در رشد و نمو گیاه، بهترین و دقیقترین راه ، آن است که قسمتی از اندامهای گیاه بویژه برگ و دمبرگ آن مورد تجزیه قرار گیرد تا روشن شود چه مقدار از مواد غذائی توسط گیاه از خاک جذب شده است. لذا نحوه صحیح تهیه نمونه برگ با توجه به سن ـ زمان ـ قسمت مورد نظر و … بویژه در مورد محصولات گلخانه ای و درختان میوه می تواند راهنمای ارزنده ای در جهت رفع کمبودها و ازدیاد محصول محسوب شود
? نحوه نمونه برداری ازبرگ محصولات گلخانه ای
معمولا در محصولات گلخانه ای آنالیز برگ میبایست بر روی برگهای کامل گیاه (برگهای مربوط به یک سوم میانی ساقه) انجام گردد و برگهای جوان و تازه تشکیل شده در انتهای فوقانی گیاه و یا برگهای پیر و مسن پایین گیاه جهت این منظور مناسب نیست ضمن اینکه در تمام محصولات گلخانه ای زمان تشکیل گل و شروع میوه دهی بهترین زمان جهت آنالیز برگ میباشد .
نکته مهم اینکه نمونه برداری از گیاهان موجود در گلخانه میبایست بطور کاملا تصادفی و از نقاط مختلف گلخانه انجام گردد . این نمونه می بایست متشکل از حدود پنجاه برگ نمونه برداری شده از حدود پنجاه بوته از نقاط مختلف گلخانه باشد بطوریکه نمونه ارسالی به آزمایشگاه نماینده واقعی همه جای گلخانه باشد . نمونه باید پس از برداشت داخل پاکت کاغذی یا روزنامه گذاشته شود و هرچه سریعتر به آزمایشگاه ارسال گردد .
1️⃣ محل و زمان نمونه برداری ازبرگ محصولات مختلف گلخانه ای:
? خیار گلخانه ای : زمان تشکیل میوه — پنجمین برگهای کامل از انتهای بوته به نحوی که برگها کمی بزرگتر از کف دست باشد .
? گوجه فرنگی گلخانه ای : زمان میوه دهی — برگهای روبروی میوه
? بادمجان گلخانه ای : زمان قبل از گلدهی — برگهای روبروی میوه
? توت فرنگی : زمان گلدهی — برگهای کامل و جوان بوته
? گل رز : زمان شروع گلدهی — برگهای مربوط به یک سوم میانی طول ساقه گلده
? گلایول : زمان قبل از برداشت — برگهای کامل جوان
? داوودی : زمان شروع جوانه گل — چهارمین برگ از انتهای بوته
? میخک : زمان شروع گلدهی — برگهای کامل و جوان بوته
2️⃣ محل و زمان نمونه برداری از برگ محصولات زراعی
? سیب زمینی : زمان رسیدن ارتفاع بوته ها به سی سانتیمتری — برگهای کامل رشد یافته و جوان
? ذرت : زمان رسیدن ارتفاع بوته به حدود سی سانتیمتری — تمام اندام هوائی
?پیاز : زمان پنج ماهگی بوته ها — برگهای انتهائی و جوان
? چغندر قند : زمان دو ماه پس از کاشت — برگهای کامل و جوان
?? محصولات باغی – درختان میوه
بطـور کلی برای نمـونه برداری از برگ درختان میوه در یک مساحت حداکثر ۲ هکتاری ۲۵ درخت مسئله دار را انتخاب نمائید و از هر درخت ۴ برگ همراه دمبرگ از دورتادور درخت و از ارتفاع کمر تا شانه (از هرشاخه جوان فقط یک برگ) انتخاب نمائید و ۱۰۰ برگ تهیه شده را درون یک پاکت کاغذی قرار داده و پس از ذکر مشخصات کامل (نظیر نام باغدار ـ محل باغ ـ نوع درخت ـ سن درخت ـ آرایش باغ ـ نحوه آبیاری و … ) ، نمونه را هرچه سریعتر به آزمایشگاه ارسال نمائید.
? درهنگام نمونه برداری از برگ رعایت نکات زیر الزامی است ?
۱ ـ از باغاتی که درختان آن به سن کافی برای محصول دهی رسیده باشند یا جائیکه به وجود یک مسئله تغذیه ای گمان می رود ، نمونه برداری انجام شود.
۲ ـ زمان نمونه برداری در اکثر درختان ۱۲ ـ ۸ هفته پس از شکوفائی کامل یا حدود یکماه قبل از برداشت اعلام شده است .
۳ ـ نمونه برداری از برگهائی که عاری از بیماریها و آفات هستند و صدمه ندیده اند ، انجام شود.
