این سوالی هست که همه دنبالش هستن. این که کتاب بخونیم بسیار مهمه اما این که چه کتابی بخونیم موضوع مهم‌تریه.
تو این مقاله میخوایم ببینیم چه کتابهایی ارزش خوندن دارن و چه کتابهایی بدرد نمیخورن و خوندنشون وقت تلف کردنه.
کتاب خوب کتابیه که وقتی میخونید، به شما یه چیز جدید یاد بده. مثلا دوستی میگفت به دنبال مطالعه یه کتاب درمورد تصوف و تاریخ تصوف بود. این بود که رفت سراغ سرچ کردن و دید ده ها کتاب در این زمینه موجوده.
برای این که بدونه کدوم کتاب بهتره، یه سری شاخص واسه خودش در نظر گرفت. مثل این که چه کتابی میتونه اطلاعاتش در زمینه تصوف رو تکمیل کنه، چه کتابی میتونه برای شناخت تاریخ تصوف بهش کمک کنه و...
نهایتا بعد از کلی سبک سنگین کردن، متوجه شده بود که کتاب خلیفه عباسی و آیین فتوت بهترین کتاب در این زمینه هست. رفته بود از آمازون اصل کتاب رو خریده بود و کلی چیز جدید یاد گرفته بود.
یا یادمه یکبار یکی از رفقا پرسید برای شناخت بزرگترین شاه ساسانی یعنی خسرو انوشیروان، چه کتابی مناسب مطالعه است؟
طبیعتا اولین چیزی که به ذهن میرسه، کتابهای تاریخ ایران باستان هست. کتابهایی که به وفور نوشته شده و در همه جا پیدا میشه. اما من بهش پیشنهاد دادم کتاب خسرو انوشیروان در ادب فارسی رو بخونه. چرا؟ چون در خلال این کتاب میتونه با کمک اشعار و متونی که توسط ادبای پارسی زبان نوشته شده، با شخصیت اخلاقی و خصوصیات فکری او آشنا بشه. این یعنی یک انتخاب متفاوت و خوب!
آخرین مثال رو می‌خوام در مورد کتابهای پژوهشی بزنم.رفیقی میگفت به دنبال این بوده که سفرنامه‌های تاریخی رو بخونه و متوجه بشه در ایران چه خبر بوده. برای همین دست به کار میشه و شروع میکنه به گردآوری آثار موجود. در کمال تعجب میبینه بیشتر از هزار کتاب در این زمینه وجود داره!
برای این که بتونه یه طبقه بندی خوب داشته باشه، شروع میکنه به مطالعه کتاب فرهنگ خاورشناسان. چرا این کتاب رو انتخاب کرد؟ چون ین اثر دربردارنده ی زندگی نامه و آثار مستشرقین و جهانگردانی بود که به ایران سفر کرده یا درمورد ایران تحقیق کرده بودند. بعد از مطالعه این کتاب، کاملا متوجه شد که چه کتابهایی از چه نویسنده هایی رو باید بخونه تا به موضوع مورد علاقش برسه.
فرض بگیریم شما از آن دسته افرادی هستید که خوره‌ی تاریخ هستید! به شدت به این دانش اهمیت میدید و میخواید مطالعاتتون در زمینه تاریخ و علوم تاریخی رو گسترش بدید.
پیدا کردن کتاب هایی که بتونه شما رو سیراب کنه کار سختی نیست. هزاران کتاب تاریخ موجوده که میشه مطالعه کرد. ولی کتاب خوبی که شما را راضی کنه چطور کتابی میتونه باشه؟
اول باید نقطه هدف رو مشخص کنید. یعنی چی؟ یعنی تاریخ چند ده هزار ساله ایران رو که نمیتونید یه جا بخونید! اول باید ببینید میخواید تاریخ کدوم دوره رو مطالعه کنید. مثلا تصمیم میگیرید تاریخ هخامنشیان و ساسانیان رو بخونید.
پس میرید و یه سرچ ساده می‌کنید. میبینید بهترین ساسانی‌شناس در بین پژوهشگران، کریستن سن بوده. و بهترین اثر کریستنسن کتاب ایران در زمان ساسانیان هست. خب تکلیف روشن شد! می‌تونید از این کتاب استفاده کنید.
بعد میرید سراغ هخامنشیان. متوجه میشید که هزاران کتاب در این مورد موجوده. ولی بعد از کمی جستجو میبینید که تاریخ هرودوت بهترین کتابه. چرا؟ چون نویسنده این کتاب یعنی آقای هرودوت، دقیقا در دوره هخامنشیان زندگی میکرده. پس چی بهتر از این که کتابی رو بخونیم که نویسنده‌ش خودش اون دوره بوده و وقایع رو دیده؟
یا مثلا یه دوستی میگفت بهترین کتاب درمورد تاریخ مشروطه کدوم کتابه؟ احتمالا همه میگن تاریخ مشروطه از احمد کسروی! ولی من چون میدونستم که اون فرد علاقه ای به خوندن کتابهای حجیم نداره و حوصله‌ش نمیگیره بخونه، کتاب دو مبارز مشروطه رو پیشنهاد کردم. هم کوتاهه و هم جذاب!
پس میبینید که برای این که ببینیم چه کتابی خوبه برای خوندن، یکی از راه های تشخیصش اینه که ببینیم مخاطب روحیاتش چطوریه و به چه سبک از کتابها علاقه داره.
یه خانوم دانشجویی رو میشناختم که به شدت فمنیست بود! یه بار وقتی در مورد این که چه کتابی درباره فمنیسم میتونه حق مطلب رو ادا کنه ازش سوال کردم، گفت کتاب زندگانی زن. گفتم چرا؟ گفت چون نویسندش در زمانی زندگی میکرده که فمنیسم هنوز به ابتذال کشیده نشده بود! کتابهایی که در دهه‌های بعدی نوشته شده دوزار نمی‌ارزه! اینم یه راه جالب برای تشخصی کتاب خوب بود!
گفتنی‌ها رو با ذکر مثال‌های مختلف گفتم. بد نیست به عنوان سخن پایانی، بازم با یکی دو تا مثال، مطالب رو جمع بندی کنم.
شعر و ادبیات بین ما ایرانی ها بسیار با اهمیته. حالا خود مقوله شعر (اینجا منظورمون شعر معاصر هست) از دو بخش شعر کلاسیک و شعر پست مدرن تشکیل شده .
شما طرفدار غزل پست مدرن هستید. چه کتاب شعری در زمینه غزل پست مدرن بخونیم؟ طبیعتا کتابی که شاعرش این سبک جدید رو بشناسه و درموردش مطالبی نوشته باشه. میبینیم کتابی مثل کتاب کرگدنیسم یه مقدمه عریض و طویل داره درمورد غزل پست مدرن و بعد از این مقدمه، اشعارش شروع میشه. پس این نشون میده این شاعر میتونه نیاز شما به خوندن یه شعر مناسب در زمینه غزل پست مدرن رو برطرف کنه.
یا درمورد شعر کلاسیک، میبینید بین صدها شاعر معاصر، کسی مثل منوچهر آتشی در کتاب آهنگ دیگر اول اومده و اصول شعرنویسی رو واکاوی کرده. خب این نشون میده این شاعر کاملا بر شعر مسلطه و میتونیم از اشعارش لذت ببریم.
این مسئله درمورد کتابهای شعرشناسی و ادبیات هم صدق میکنه. مثلا کتاب شعر فارسی در بلوچستان با این که در ظاهر برای یک منطقه جغرافیایی خاص هست، اما اثریه که به توضیح و تشریح اصول شعرنویسی در زبان پارسی پرداخته. پس بین کتابهای هم رسته میتونه اثری منحصر به فرد و یه انتخاب خوب باشه.
لذا برای پیدا کردن یه کتاب خوب برای مطالعه، اول باید نیازتون رو مشخص کنید. ببینید دنبال چه چیزی هستید. بعد روحیاتتون رو در نظر بگیرید. ببینید چه سبک از کتاب میتونه روح شما را ارضا کنه. حتی صبر و حوصلتون رو هم در نظر بگیرید! خیلی بده یه کتابی رو شروع کنیم به خوندن ولی بخاطر صفحات زیادش نصفه رهاش کنیم!
و بعد از همه اینها که به نوعی خودشناسی هست، باید بریم سراغ کتاب‌شناسی. نویسنده مورد نظر رو سبک سنگین کنیم، چنتا نقد درمورد کتاب بخونیم و اگر دیدیم مناسب مطالعه است، با خیال راحت بریم سراغش و مطالعه کنیمش.
امیدوارم از این مقاله لذت برده باشید.
با مهر
