جنگل خودآگاه

آیا درخت‌ها با یک‌دیگر حرف می‌زنند؟! سوزان سیمارد، استاد بوم‌شناسی دانشگاه British Columbia، برای جواب دادن به این سوال آزمایشی در جنگل British Columbia انجام داد. او تعدادی نهال از گونه‌های متفاوت را در حاشیه‌ی جنگل و در نزدیکی یک‌دیگر کاشت تا با رشد نهال‌ها، ریشه‌های آن‌ها در هم تنیده شوند و امکان برقراری ارتباط در زیر خاک داشته باشند. بعد از اینکه این نهال‌ها رشد کردند، پروفسور سیمارد هر نهال را در محفظه‌ای جدا گذاشت؛ درون بعضی از محفظه‌ها را از دی‌اکسید کربن خالی کرد و درون بقیه‌ی آن‌ها دی‌اکسید کربن رادیواکتیویته قرار داد. بعد از یک ساعت مشاهده کرد درختانی که دی‌اکسید کربنی در محفظه نداشتند، دی‌اکسید کربن رادیواکتیویته دریافت کرده بودند! انگار درختانی که دی‌اکسید کربن داشتند، منبع تغذیه‌ی خودشان را با درختانی که دی‌اکسید کربن نداشتند تقسیم کرده بودند.

چگونه درخت‌ها از نیاز درخت‌های دیگر به دی‌اکسید کربن آگاه شدند؟ اگر ریشه‌های یک درخت را با ذره‌بین نگاه کنیم، متوجه رشته‌های نازک سفیدی می‌شویم که بین درختان مختلف کشیده شده‌اند. این رشته‌های سفید در واقع نوعی قارچ به اسم Mycelium هستند که باعث ارتباط بین درختان می‌شوند و شبکه‌ی زیرزمینی بین درختان ایجاد می‌کنند.

درخت دی‌اکسید کربن را می‌گیرد، اکسیژن آن را به هوا برمی‌گرداند و کربن آن را به شکر تبدیل می‌کند. اما یک درخت به جز دی‌اکسید کربن به مواد معدنی‌ مثل فسفر، نیتروژن، پتاسیم و … احتیاج دارد. درخت می‌تواند با جذب مواد معدنی اطراف ریشه‌اش بخش کمی از نیاز خود را تامین کند.

قارچ‌ها به مواد معدنی و کربن دی‌اکسید احتیاج دارند. Myceliumها برای پیدا کردن مواد آلی مورد نیاز ریشه‌های‌شان را در زمین گسترش می‌دهند. اگر به سنگی برخورد کنند کمی اسید ترشح می‌کنند و با نفوذ به سنگ، مواد معدنی استخراج می‌کنند. اگر به حشرات برسند وانمود می‌کنند خوراکی هستند تا حشره آن‌ها را بخورد و بعد از آن نیتروژن جانور را از درون بدنش جذب می‌کنند.

Myceliumها از لاشه‌ی حیوانات هم نیتروژن استخراج می‌کنند اما Myceliumها نمی‌توانند کربن را شبیه مواد معدنی تامین کنند. برای همین

Myceliumها دور ریشه‌ی درختان می‌پیچند و مواد معدنی خود را با شکر درختان مبادله می‌کنند.

در بعضی از جنگل‌ها مشاهده شده که ۷۵٪ نیتروژن درون درختان از جسد ماهی‌های مرده‌ی نزدیک جنگل به دست آمده که اهمیت این تبادل را برای درخت نشان می‌دهد. هم‌چنین گاهی درخت بیش از ۸۰٪ کربن خودش را به قارچ می‌دهد.

حال چون قارچ‌ها با تعداد بسیار زیادی درخت در ارتباط هستند بعد از مدتی این ارتباط از تبادل دو طرفه به یک شبکه‌ی بزرگ تبدیل می‌شود که همه‌ی درختان جنگل از طریق قارچ‌ها به هم متصل می‌شوند!

پروفسور سیمارد با بررسی مسیر این قارچ در جنگل و ثبت ارتباطات میان‌درختی، نقشه‌ای از کل اتصالات موجود در بین درختان ترسیم کرد.

در بعضی موارد وقتی درختی زیر سایه قرار می‌گرفت و به آن نور نمی‌رسید درختانی که دسترسی بیش‌تری به خورشید داشتند به آن درخت کربن قرض می‌دادند تا از نابودی‌اش جلوگیری کنند!

زمانی که یک انگل به بخشی از جنگل حمله می‌کرد درختان آن منطقه با ترشح ماده‌ای شیمیایی‌ بقیه‌ی درختان را نسبت به مهاجم آگاه می‌کردند. این ماده‌ی شیمیایی از طریق شبکه‌ی قارچی به سرعت در کل جنگل پخش می‌شد و تمام درختان به سرعت مواد لازم برای مقابله با انگل را ترشح می‌کردند.

هر چه سن درخت بیش‌تر شود ارتباطات بیش‌تری در این شبکه خواهد داشت و تاثیرگذاری آن بر روی شبکه بیش‌تر است تا جایی که می‌توان درختان را به دو گروه مادر و فرزند تقسیم کرد. درختان مادر از فرزندان جنگل مراقبت می‌کردند و به آن‌ها مواد غذایی می‌دادند. ریشه‌های خودشان را در نزدیکی ریشه‌های نهال کاهش می‌دادند تا نهال بتواند ریشه‌هایش را گسترش دهد و رشد کند.

اگر درختان مادر آسیبی می‌دیدند و به مرگ نزدیک می‌شدند، تمام ذخایر خود را به درختان کوچک‌تر منتقل می‌کردند تا فرزندان شانس بیش‌تری برای بقا داشته باشند.

اما هیچ درختی به تنهایی در این شبکه تصمیم نمی‌گیرد! مثلاً وقتی درختی از بین می‌رود تمام درختان تصمیم می‌گیرند که ذخایر آن چگونه پخش شود. بقای جنگل اولویت این تصمیم است. گویی که جنگل هوشیاری‌ای بزرگ‌تر از تک درخت دارد!

همان‌طور که قطع شدن چند سرور اصلی، می‌تواند دسترسی به اینترنت را مختل کند؛ قطع درختان کلیدی جنگل نیز کل حیات جنگل را به خطر خواهد انداخت و جنگل را با خطر جدی مواجه می‌کند. پروفسور سیمارد در مطالعاتش مشاهده کرد که با قطع تنها چند درخت کل شبکه‌ی تامین غذای جنگل به هم می‌ریزد، حیات درختان جوان‌تر به خطر می‌افتد، سیستم حفاظتی جنگل تضعیف می‌شود و در زمان کوتاهی کل جنگل از بین می‌رود. این اتفاقی است که در سال‌های اخیر به دلایل متعدد در حال رخ دادن است. گویی که جنگل‌ها در حال انقراض هستند و نابودی جنگل نابودی ماست!

همکاشت پروژه‌ای است که در آن قرار است صد هزار درخت در دانشگاه‌ها کاشته شود. شما می‌توانید به ازای هر ۴ هزار تومان، به کاشت یک نهال کمک کنید. می‌توانید به جای کادو دادن به دوستانتان از طرف آن‌ها درخت بکارید! اگر علاقه دارید به این پروژه کمک کنید از همکاشت بازدید کنید.

منابع: پادکست جنگل خودآگاه استرینگ کست و سایت ecowatch