بسم الله رحمان رحیم
عرض سلام و خیر مقدم خدمت حضار محترم، به ویژه وزیر محترم امور اقتصادی و دارایی. جناب آقای مدنیزاده. از اینکه با قبول دعوت دانشجویان، در نخستین ماههای آغاز مسئولیت خود، دوباره در دانشگاه حاضر شدید، سپاسگزاریم.
در ابتدای این نطق بهتر است پیش از هر سخن تصویر اقتصاد ایران در 6 ماه اخیر را در ذهن خود مرور کنیم. در فضای عمومی اقتصاد چه میبینیم؟ قیمت ارز 50 درصد رشد داشته است، یک سوم افراد جامعه زیر خط فقر قرار دارند، نرخ تورم و همچنین بحران ناترزی انرژی به مسئلهی روزمره مردم تبدیل شده است به طوری که بیش از یک سوم از سال صنایع در تامین برق خود با قطعی برق روبه رو هستند
از آن سو در درون وزات اقتصاد چه می بینیم؟ در یک کلام، رکود محض در لایهی حکمرانی. هدفگذاری مشخصِ کوتاه مدتی از سوی وزارتخانه ذکر نشده. بروز رسانهای اعضای اصلی وزارت خانه تخاطب آنها با عموم مردم حداقلی بوده. شاکله ی اصلی تیم وزارت خانه تغییرات جدی نکرده و در لایه ی مدیران بانک ها حتی یک انتصاب جدید هم دیده نشدهاست. به طوری که گویا همچنان در وزارت اقتصاد آقای همتی به سر میبریم.
اما فارغ از کموبیش تصویر ذکر شده، پرسش اصلی این است که چه مسائلی منشاء اصلی پیدایش این تصویر هستند آیا صرف تعدیل نرخ ارز یا تک نرخی کردن آن، یا مثلا کنترل رشد نقدینگی و تنظیم نرخ بهره منجر به تغییرات بنیادین در صحنهی اقتصادی می شود یا باید در نگاه خود به صحنهی اقتصاد تجدید نظر کنیم؟ شاید بتوان امالمصائب حکمرانی اقتصادی ایران را در دو مسئله خلاصه نمود: اول فقدان اراده برای اتخاذ تصمیمات اساسی و اصلاحات اقتصادی و دوم فقدان طرح جامع اقتصادی متناسب با شرایط کنونی کشور
دربارهی مسئلهی اول
فارغ از اختلاف نظرهای ریز و درشت کارشناسی، چیزی که در چند سال اخیر و در دولت های مختلف شاهد آن هستیم، این است که متولیان امر به دلایل مختلف از جمله ترس از عدم همراهی عمومی یا برای حفظ اعتبار و وجهه ی سیاسی خود در بازه ی کوتاه مدت، ترجیح می دادند حل مسائل کلیدی را به فردا موکول کرده و خود را پشت دعواهای مرسوم سیاسی قایم کنند یا از عدم اختیارات لازم گله کنند و مسئولیت وضعیت را بر عهده نگیرند.
و اما مسئلهی دوم
در این باره ابتدا باید ذهنیت خود را از مفهوم طرح، تصحیح کنیم. طرح اقتصادی صرفا مجموعهای از دستورالعملهای خرد یا صرفا تعدادی سند و مصوبهی پولی – بانکیِ برآمده از گزارههای دانشی اقتصاد نیست. بلکه طرح جامع اقتصادی یک برنامهی نظام مند با روح واحد و دارای 3 بعد اقتصادی، سیاسی و فرهنگی است که در این سه بعد متناسب با شرایط کنونی کشور دارای راهبرد و تجویزست و هم در تعیین نقطهی مطلوب هر سه بعد کردهاست. خب سوال اینجاست که چه چیزی در شرایط کنونی میتواند دال مرکزی طرح اقتصادی قرار بگیرد؟ برای پاسخ به این سوال شاید بهتر باشد به جای جستجو در لابهلای متون تخصصی اقتصادی و طرح های سیاستی شرق و غرب عالم، به یک حرف آشنا ولی مغفول در فضای کشور در یک دهه ی اخیر رجوع کنیم. و آن چیزی نیست جز تولید و پشتیبانی از آن
پشتیبانی از تولید، به معنای اعطای رانت و بهای بیشتر به گروهی اندکی از ابرسرمایهدارها و باندهای انحصاری اقتصاد نیست بلکه حساب کردن روی مردمی است که از ابتدای انقلاب تا امروز، همواره آمادگی خود را برای ساخت ایران قوی نشان دادهاند. پیگیری تولید با این مختصات، هم ظرف اقتصاد کشور را به صورت حقیقی بزرگ می کند و هم به دلیل اینکه عموم مردم بازیگر آن هستند رشدی توام باعدالت پدید می آورد. از طرف دیگر عدم اعتماد مردم نسبت به حاکمیت و تصمیمات آن، ناشی از تصور نادیده گرفته شدن و بیگانگی با دولت است. تولید اتفاقا در برداشته شدن دیوار بین مردم و حاکمیت و افزایش سرمایهی اجتماعی راه گشاست و این موضوع، خود امکان اصلاحات جدی اقتصادی را نیز فراهم میکند. نکتهی دیگر وجه سیاسی پدیده است. جنگ 12 روزه به ما نشان داد هر طرح اقتصادیای که واقعیت نظم فعلی جهان را نبیند و کلید گشایش اقتصادی را در آمریکا و غرب ببیند، احمقانه و غیرواقعی است. تولید دقیقا موضوعی است که قدرت سیاسی را در کنار رشد پایدار محقق می کند.
برای پیگیری و تحقق این موضوع میتوان موارد مختلفی را ذکر کرد. از جمله هدایت تسهیلات بانکی به کسب و کارهای خرد، کاهش فشار مالیاتی بر تولید و جبران آن از دیگر طُرُق مانند حذف معافیتهای بیفایده و مالیات بر سرمایههای راکد، فعال سازی دیپلماسی اقتصادی از طریق گسترش رایزنهای اقتصادی در کشورهای همسو و در کنار این موارد و از همه مهمتر، اعتماد به مردم و نخبگان و سپردن بار تولید بر دوش آنها.
در چهارچوب این طرح نقطهی مرکزی باید تمرکز بر اقتصاد دانش بنیان باشد. تولید دانش بنیان به شرطی که حقیقتا برآمده از دانش باشد، هم به نحو محسوسی میتواند خلق ثروت کرده و بر تولید ناخالص ملی بیفزاید و هم با افزایش قدرت درونزا بر پایه ی فناوری، توازن سیاسی نظم جهانی را به سود ایران تغییر می دهد. از سوی دیگر دقیقا همان نقطهای است که خط مقدم آن نخبگان و دانشجویان خواهند بود و امکان اثربخشی در کشور را به آنها میدهد.
کلام پایانی
آقای مدنی زاده. شما فردی هستید که خارج از زندوبندهای سیاسی قدرت طلبانه، برخاسته از میان نخبگان و نهاد علم و با دغدغهی حقیقی حل مشکلات کشور در این منصب نشستید. پس به خود جرئت پیگیری مسائل کلیدی کشور بدهید و در این راه از موانعی من جمله دشواری تخاطب با عموم و یا تصفیه حساب های سیاسی نترسید و هیاهو های گروه های فشار برای مذاکره شمارا نترساند اگر چنین باشد، بسیج دانشجویی حاضر است تمامقد پشت شما بایستد.
والسلام علیکم و رحمه الله
