نخستين رگه‌هاي روشنگري را مي‌توان در دوران رنسانس يافت كه در آن اولين مقولات روشنفكري شكل مي‌گيرد؛ خردگرايي، رهايي از سنت فكري و مرجعيت كليسا، تكيه بر عقل و تجربه‌ی بشري، نقد انديشه، علم‌گرايي، شكاكيت و پشت كردن به ماوراءالطبيعه همه از ويژگي‌هاي اين دوران است.
با پيشرفت‌هايي كه در علوم و صنايع پديد آمد انسان را بيش از گذشته باور كردند. اين تحولات در قرن 18 كه به عصر خرد نيز مشهور شد بحث‌هاي تازه‌اي پيرامون آزادي و طبيعت، جامعه و قانون، حقوق انساني وحكومت، مالكيت و... را رواج داد. بدين‌سان قرن 18 به نام «عصر روشنگري» شناخته شد و «روسو» به عنوان «فرزند عصر روشنگری» مطرح شد.
او معتقد است که تمام توانایی‌های مشترک برای زن و مرد به طور مساوی تقسیم نشده‌است ولی به گونه‌ای است که تکمیل‌کننده‌ی یکدیگر است. زنان به دلیل احساسات قوی‌تر به اندازه‌ی مردان نمی‌توانند به خردورزی دست‌یابند و از آنجایی که حقوق طبیعی برخواسته از خردورزی است و در میزان خردورزی زنان نیز تردید وجود دارد، پس آن‌ها را واجد حقوق نمی‌شمارند. روسو در جزوه‌ی آموزشی خود تحت عنوان «امیل» به دلیل تفاوت‌هایی که بین دو جنس قائل است، معتقد است پسران باید تعلیم ببینند تا افرادی عقلانی، معنوی و حاکم بر خویش بار بیایند در حالی که دختران باید با صفاتی همچون بردباری، اطاعت و گذشت فراوان بار بیایند. همه‌ی این‌ها به خاطر این است که زنان باید منحصراً برای مردان پرورش یابند. از دیگر اندیشمندان هم عصر او، کانت، گروه‌های جامعه را به دو دسته‌ی فعال و منفعل تقسیم می‌کند؛ در نگاه او گروه منفعل تنها نیروی کمکی کشور به حساب می‌آیند و چون فاقد استقلال مدنی هستند باید تحت اوامر سایر گروه‌ها قرار بگیرند. به عقیده‌ی وی از بُعد اجتماعی، زن شهروندی منفعل است؛ یعنی در ساختار حکومتی، حق انتخاب شدن و انتخاب کردن ندارد. بر پایه‌ی این دیدگاه، زن همیشه فاقد استقلال است و به عنوان شهروند منفعل مجبور است نابرابری با مردان را بپذیرد. اگرچه وی اظهار می‌دارد که تساوی طبیعی اقتضا می‌کند که هر شهروند قادر باشد از مرتبه‌ی انفعال به مرتبه‌ی فعال ارتقا یابد ولی در نگاه او از آنجایی که زنان قابلیت کسب مواضع اجتماعی خاصی را ندارند تنها جایگاهی را که می‌توانند به دست آورند موقعیت زن است؛ پس برای همیشه از احتمال پیشرفت و ارتقا محروم می‌شوند.
جهت مطالعه بیشتر، می‌توانید به کتب زیر مراجعه کنید:
1- مشیرزاده، حمیرا، «از جنبش تا نظریه اجتماعی(تاریخ دو قرن فمینیسم)»
2- محمودی، علی، «زنان، شهروندان منفعل»
3- روسو، ژان ژاک، «امیل، آموزش و پرورش»
نویسنده: زینب بینات؛ ورودی 97 رشتۀ شیمی
