سلام علیکم
با صلوات بر محمد (ص) و آل پاکش، ضمن عرض قبولی طاعات و عبادات، احتراماً به استحضار می‌رساند با شیوع موج چهارم کرونا، وضعیت مدیریت و مقابله با این بیماري در کشور انتقادات فراوانی را در میان کارشناسان، رسانه‌ها و افکار عمومی برانگیخت. عدم تصویب محدودیت‌هاي لازم در تعطیلات نوروز، عدم اجراي صحیح محدودیت‌هاي موجود، تعدد مراجع رسانه‌اي، متوقف شدن اجراي طرح غربالگري خانه به خانه شهید سلیمانی، اصلاح نشدن دستورالعمل‌هاي درمانی و عدم شفافیت و تخطی از سند ملی واکسیناسیون در توزیع واکسن از جمله مشکلاتی ست که در ماه‌هاي اخیر باعث بروز حوادث تلخی همچون بازگشت ایران به رتبه‌هاي بالاي جدول متوفیان و مبتلایان روزانه در جهان، فشار اقتصادي گسترده به دولت و کسب وکارها و آسیب به اعتماد افکار عمومی شد. بسیج دانشجویی دانشگاه‌هاي تهران بزرگ لازم می‌دانند به حسب وظیفه ذاتی خود، نکاتی را جهت شفاف‌سازي و مطالبه‌گري در خصوص این مسئله عنوان نموده و پیشنهاداتی را جهت بهبود وضعیت موجود ارائه نمایند:
1) عدم اعمال محدودیت‌هاي پیشنهادي:
علی‌رغم هشدار مسئولان متخصصان نظام سلامت نسبت به شیوع موج چهارم کرونا، ستاد ملی مقابله با کرونا اعمال محدودیت‌هاي پیشنهادي کارشناسان را در خصوص ممنوعیت سفرهاي نوروزي و تورهاي مسافرتی خارج از کشور نپذیرفت و در عین حال رئیس جمهور در مقام ریاست ستاد و چند روز پیش از وقوع موج چهارم، اعلام نمود که «از پیک عبور کرونا کردیم» و علت اصلی وقوع موج چهارم، «ورود ویروس انگلیسی از عراق» عنوان شد؛ در حالی که با اعمال محدودیت‌های پیشنهادی، امکان جلوگیري از گسترش سریع ویروس ممکن بود. مواردی که انتظار می‌رود در خصوص جهش هندی ویروس تکرار نشوند.
به علاوه بخشی از بی‌تدبیری‌ها و نواقص اجرای محدودیت‌ها متوجه وزارت بهداشت نیز می‌باشد. وزیر بهداشت پس از گذشت یک ماه از آغاز وضع بحرانی کرونا در کشور ترکیه، نسبت به درخواست اعمال محدودیت‌های تردد بین دو کشور اقدام نمود. جای سؤال است که علت تأخیر وزارت بهداشت نسبت به پیشنهاد اعمال محدودیت‌ها چیست؟
هم چنین لازم است نامه نگاری‌های وزارتخانه مذکور با قرارگاه عملیاتی و کمیته‌های ستاد، شفاف سازی و منتشر گردد تا افکار عمومی نسبت به وضعیت مدنظر وزارتخانه و وضع فعلی قضاوت نماید.
نتایج فاجعه بار چنین روند مدیریتی را می‌توان در شیب صعودی مبتلایان و درگذشتگان کرونا در کشور مشاهده نمود. به گفته کارشناسان اگر محدودیت‌های کامل در طی تعطیلات عید نوروز اعمال می‌گردید، ضرر اقتصادی آن حدود 100 میلیارد تومان کمتر از اعمال محدودیت‌ها در وضعیت فعلی می‌شد. در مجموع به نظر می‌رسد رویه اصلی ستاد، اولویت دادن مسائل اقتصادی، اجتماعی و امنیتی بر سلامت مردم بوده است که این موضوع بر خلاف سخنان رهبر انقلاب در جلسه با اعضای ستاد در آبان ماه 99 است. سؤال این جاست که مقصر وضعیت فعلی، سوء مدیریت و تصمیمات غیرعقلانی ماه های اخیر با کیست و چه افرادی در ستاد ملی مقابله با کرونا باید پاسخگوی وضعیت فعلی باشد؟
2) توقف طرح شهید سلیمانی:
هرچند بارها عنوان شده است که سرعت شیوع و رفتار ویروس در موج چهارم خطرناك‌تر از موج‌های قبلی است، اما برخی راهکارها و الزامات مقابله با ویروس، هم چنان بر روی کاغذ مانده و اجرا نمی‌شود. در حالی که وزارت بهداشت در ابتدا پیشنهاد تشدید طرح بیماریابی خانه به خانه در قالب طرح شهید سلیمانی را داده بود و مسئولان وزارتخانه این طرح را بی‌نظیر در دنیا می‌خواندند؛ اما نه تنها این اتفاق رخ نداد؛ بلکه طرح مذکور با بی‌توجهی دولت و در ادامه خود وزارت بهداشت عملاً متوقف گردید. لازم است با اجرای مجدد این طرح، توان نظام سلامت کشور صرف ردیابی و بیماریابی فعال، جداسازی، پیگیری مستمر موارد تماس و قرنطینه بیماران گردد.
3) عدم اجرا یا پیش‌بینی الزام حقوقی برای مقررات وضع شده و اثر بخش نبودن اعمال محدودیت‌ها به شیوه فعلی:
الزامات حقوقی کافی براي اعمال مجازات‌های مصوب ستاد پیش بینی نشده و نهادهایی که به عنوان مسئول اعمال محدودیت‌ها در نظر گرفته شده‌اند، از زیر بار برخورد با متخلفان شانه خالی می‌کنند. به عنوان مثال در مهر ماه 99 جریمه مالی عدم استفاده از ماسک در ستاد مصوب شد، اما به نظر می‌رسد قابلیت اجرایی شدن ندارد. با توجه به این که وظیفه اجراي مصوبات ستاد با قرارگاه عملیاتی است، لازم است گزارش عملکرد قرارگاه در 5 ماهی که از تشکیل آن می‌گذرد منتشر شده تا میزان موفقیت آن در برپایی مقررات بررسی گردد. بسیاري از کارشناسان معتقدند محدودیت‌های فعلی به هیچ وجه اثربخشی لازم را ندارد و ضروري است تعطیلی ادارات غیرضرور در شهرهای قرمز اجرایی شده و لغو طرح ترافیک ادامه یابد. هم چنین در طول 5 ماه اخیر و پس از اعلام رنگ بندی مشاغل، ستاد برخی از مشاغل را با فشارهای صنفی از گروه هاي 3 به 2 و یا 2 به 1 منتقل نمود که این امر در علمی بودن تصمیمات خدشه وارد می‌نماید.
4) نواقص دستورالعمل‌هاي درمانی موجود:
علاوه بر موارد فوق لازم است در دستورالعمل‌های پیشگیری، مقابله و درمان بیماری نیز بازنگری صورت گیرد. راهنمای تشخیص و درمان بیماری در سطوح ارائه خدمات سرپایی و بستری از آذر ماه 99 اصلاح نشده و هم چنان همچنان مواردی مانند توصیه به استفاده از هیدروکسی کلروکین، که شواهد قابل توجهی مبنی بر عدم کارایی آن وجود دارد، دیده می‌شود.
5) فروش واکسن‌هاي وارداتی:
در روزهای اخیر سخنان رئیس جمهور مبنی بر واکسیناسیون پولی نگرانی های فراوانی را در میان اقشار مختلف جامعه ایجاد کرده است. هرچند مسئولین وزارت بهداشت تأکید دارند که واکسیناسیون از طریق توزیع در شبکه‌های بهداشت و به صورت رایگان و مطابق با سند ملی واکسیناسیون کشور انجام خواهد شد؛ اما تأکید ایشان بر واردات واکسن توسط بخش خصوصی با ارز نیمایی و تزریق آن با پرداخت هزینه توسط افراد مختلف، نگرانی‌های فراوانی را در خصوص ایجاد بازار سیاه و نیز نقض کمینه‌سازی نابرابری‌ها و عدالت در سلامت، که مورد تأکید بندهای 7 و 8 سیاست‌های کلی سلامت نیز می‌باشد، ایجاد کرده است.
6) تعدد مراجع رسانه‌ای:
موضوع دیگري که به شدت افکار عمومی را آزار می‌دهد، تعدد مراجع رسانه‌ای و اظهارات ضدونقیض مسئولان و شخصیت‌های مختلف در خصوص واکسن کرونا است. در حالی که «شنیده شدن صدای واحد» از مسئولان مربوطه، از تأکیدات رهبر انقلاب در دیدار با اعضای ستاد ملی مقابله با کرونا بوده است و وزیر بهداشت در دی ماه 99 نیز تأکید داشتند که مردم خبر واکسن را فقط از وزیر پیگیری نمایند. مسئله‌ای که متأسفانه توجهی به آن نشده است. تعیین یک سخنگو و یک سامانه جامع جهت اطلاع رسانی اخبار مرتبط با واکسیناسیون و منع مسئولین ستاد، وزارت بهداشت، دانشگاه‌های علوم پزشکی، اساتید و متخصصین، افراد مرتبط با شرکت‌های تولیدکننده واکسن و سایر مسئولین سیاسی و اقتصادی از مصاحبه‌های فراوان با رسانه‌های مختلف می‌تواند راه گشا باشد.
7) لزوم توجه و حمایت از تولید واکسن:
هم چنین با توجه به کمبود شدید واکسن در جهان و مشخص نبودن طول دوره اثربخشی واکسن‌ها و احتمال نیاز به تزریق دوزهای اضافه، همان طور که در بیانیه‌های پیشین بسیج دانشجویی ذکر گردیده بود، لازم است مسئولان امر ضمن واردات واکسن، برای تولید داخل و خودکفایی در این زمینه تلاش کنند. دولت نیز حمایت‌های مالی و پشتیبانی لازم را به طور کامل نسبت به تولید داخل ایفا نماید. لازم به ذکر است موارد فوق منکر نقش تحریم‌ها و فشارهای شدید دشمنان نظام در اعمال محدودیت برای واردات واکسن و انتقال پول آن نمی‌باشد؛ بلکه تأکیدی بر تأثیر مدیریت صحیح در غلبه بر تحریم‌های همه جانبه است.
8) شفاف نبودن و بروز تخلفات در وضعیت توزیع واکسن:
در کنار تمام حواشی واردات واکسن، مسئله عدم شفافیت در توزیع، عدم رعایت سند ملی واکسیناسیون و تغییر دستورالعمل‌های تزریق واکسن کرونا خود تبدیل به معضل بزرگی شده است. علی رغم وجود جزئیات کامل تزریق واکسن کرونا در سامانه تیتک به صورت لحظه‌اي (شامل محل، زمان، نوع و کد ملی دریافت کنندگان واکسن)، وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو تاکنون یک گزارش جامع از جزئیات واکسیناسیون ارائه نداده و صرفاً به اعلام آمار روزانه تزریق در کشور اکتفا نموده است. مسئله‌ای که موجب سلب اعتماد عمومی به سلامت نظام توزیع واکسن در کشور شده است. باید توجه داشت که رعایت حقوق شهروندی و محرمانگی اطلاعات افراد در واقع بهانه‌ای برای فرار از شفافیت و پاسخ گویی است؛ زیرا انتشار تعداد، تاریخ و نوع واکسن‌های دریافت شده و تزریق شده به تفکیک مراکز بهداشت و اعلام وضعیت تزریق آن به هر کدام از گروه‌های هدف (اعم از کادر درمان، سالمندان و ...) مصداق افشای اطلاعات شخصی افراد نمی‌باشد.
در کشور ما هیچ بانک اطلاعاتی جامعی در مورد مشاغل افراد وجود ندارد. بنابراین نمی‌توان بر اساس ثبت کد ملی افراد تشخیص داد که آن ها از اعضای کادر درمان، پاکبانان یا سایر مشاغل هستند. سامانه سیب معاونت بهداشت وزارت بهداشت علی رغم اتصال به پایگاه ثبت احوال، فرایند احراز هویت را به صورت سنتی انجام می‌دهد؛ بنابراین امکان وقوع تخلفاتی مانند اظهار کد ملی‌های نامعتبر و یا تزریق واکسن به افراد خارج از اولویت وجود دارد. به طوریکه شاهد تزریق واکسن خارج از ترتیبات مندرج در سند ملی به ساکنین خانه‌های سالمندان (گروه 2 فاز اول) و پاکبانان (فاز سوم) بودیم. بدیهی است بسیج دانشجویی مخالف واکسیناسیون هیچ کدام از اقشار زحمتکش جامعه نیست؛ اما چنین اشتباهاتی زمینه بروز تخلفات بیشتر را در پی خواهد داشت؛ به طوری که سایر سازمان‌ها و تشکل‌های صنفی نیز درخواست سهیمه واکسن داده و خود را در این زمینه محق می‌دانند. شواهد نشان می‌دهد که در مراکز بهداشتی فرایند ثبت اطلاعات در سامانه با تأخیر انجام می‌شود که موجب افزایش ضریب خطا در ثبت داده‌ها می‌گردد. متأسفانه از آنجا که در حال حاضر استعلام کد واکسن از سامانه تیتک توسط پرسنل بهداشتی غالباً پس از تزریق انجام می‌گیرد، عملاً امکان شناسایی واکسن‌های تقلبی وجود نخواهد داشت. به علاوه برخی گزارش‌ها حاکی از جابه‌جایی واکسن‌ها بین مراکز بهداشت است که به نوبه خود احتمال خروج واکسن از زنجیره را در پی خواهد داشت. جهت حل این مشکلات پیشنهاد می‌شود در گام نخست مراکز بهداشتی ملزم به استعلام کدهای اصالت واکسن پیش از تزریق به افراد شوند. ثانیاً استحقاق سنجی بیماران خاص براي دریافت واکسن از طریق اطلاعات بیمه‌های درمانی انجام شود. ثالثاً هویت سنجی افراد از طریق استعلام برخط کد ملی از سازمان ثبت احوال توسط سامانه سیب انجام شود. علاوه بر این می توان با ارسال کد تأیید به تلفن همراه افراد، نسبت به هویت سنجی آنان اطمینان حاصل نمود.
9) اولویت فاصله‌گذاری اجتماعی و اعمال محدودیت با وجود واکسیناسیون:
هرچند در وضعیت فعلی و با توجه به موارد مذکور، اعمال محدودیت‌ها و نظارت بر اجراي دقیق آن‌ها ضروری است، اما ستاد ملی مقابله با کرونا می‌توانست پیش از شیوع موج چهارم، با اعمال محدودیت‌های کمتر و تمرکز بر رویکردهای مبتنی بر پیشگیری، از بروز وضعیت فعلی جلوگیري نموده تا نیازي به اعمال محدودیت‌های سنگین و تعطیلی کسب وکارها و فشار اقتصادي و قرنطینه تمامی جامعه نباشد. با توجه به کندی روند واردات واکسن از کشورهاي مختلف و هم چنین عدم امکان شروع واکسیناسیون گسترده با واکسن داخلی، حداقل تا ابتدای تابستان، ستاد نباید از اهمیت اعمال محدودیت‌ها، فاصله گذاری اجتماعی، بیماریابی فعال و قرنطینه بیماران غافل شود. تجربه موفق کشورهایی مانند استرالیا و نیوزلند که از طریق قرنطینه موفق به کنترل کرونا شدند و یا تایوان و کره جنوبی که با رویکرد فاصله گذاری اجتماعی، تعداد تست بالا و بیماریابی فعال به این موفقیت رسیدند؛ نشان می‌دهد رویکرد مدیریت کرونا نمی‌تواند صرفاً مبتنی بر واکسیناسیون باشد؛ به خصوص که نگرانی‌هایی در ارتباط با عدم پایداري ایمنی زایی واکسن‌ها و عدم اثربخشی در مقابل جهش‌های جدید وجود دارد. تجربه برخی کشورها (مانند شیلی) که پس از واکسیناسیون نسبتاً مناسب، اقدام به لغو ناگهانی محدودیت‌ها نموده و مجدداً دچار شیوع گسترده ویروس شدند، پیش چشم ما قرار دارد. هم چنین کشور چین نیز ماه‌هاست بدون قرنطینه و علی رغم درصد پایین واکسیناسیون، موفق به مهار کرونا شده است که با توجه به روابط نزدیک بین دو کشور انتظار می رود مسئولین مربوطه از تجربیات مدیریتی این کشور نیز استفاده نمایند.
در پایان از تمامی اعضاي ستاد مذکور تقاضاي توجه به موارد فوق تا زمان ریشه کنی ویروس و بازگشت وضعیت سلامت پایدار به جامعه می رود.
و من الله التوفیق
بسیج دانشجویی دانشگاه شریف به همراه 25 بسیج دانشجویی دانشگاه‌های شهر تهران
