زن در اسلام جایگاه بلندى دارد و در قرآن کریم توجه ویژه‌اى به او شده‌است؛ از آن‌جا که این موضوع وسعت زیادی دارد، بحث را در این زمینه بر موضوعات ذیل متمرکز می‌کنیم:
یک) حضور مشترک زن و مرد در هستی.
دو) کرامت زن در قرآن.
سه) کرامت و شخصیت اجتماعی.
چهار) بهره‌مندي زنان و مردان به‌طور يكسان در كسب كمالات و پيمودن مسير رشد.
پنج) بهره‌مندی بانوان از دعای خیر پیامبران.
شش) دفاع از حقوق زنان.
هفت) حفظ کرامت زن در ازدواج.
هشت) زن در جایگاه مادری.
همه‌ی این موارد را به صورت مختصر در قرآن مورد بررسى قرار خواهیم داد.
حضور مشترک زن و مرد در هستی
در آیات شریفه‌ی قرآن هنگام سخن از نخستین زن و مرد، تکیه کلام بر زن و مرد يكسان است.
«و گفتيم اى آدم خود و همسرت در اين باغ سكونت گيريد... »[1]
همان‌طور كه مشاهده مي‌شود، آدم و حوا به یک میزان مورد خطاب خداوند هستند. لذا رجحاني در اين قضيه بین زن و مرد وجود ندارد.
«و اى آدم تو با جفت خويش در آن باغ سكونت گير و از هر جا كه خواهيد بخوريد و[لى] به اين درخت نزديك مشويد، كه از ستمكاران خواهيد شد. »[2]
این موارد و موارد مشابه دیگری در قرآن وجود دارد كه زن و مرد بطور يكسان مخاطب كلام حق واقع شده‌اند، و مواردي نيز به چشم مي‌خورد، كه زن به‌طور جداگانه مورد تكريم حضرت حق قرار گرفته است. در ادامه بحث به ذكر چند نمونه كوتاه مي‌پردازيم:
کرامت زن در قرآن
در امر بیعت که نخستین گام در تشرف به اسلام بود زنان همدوش مردان به محضر پیامبر (ص) می‌رسیدند و با اعلام پذیرش ولایت نبوی، ایمان خود را ابراز می‌کردند .
«اى پيامبر چون زنان باايمان نزد تو آيند كه [با اين شرط] با تو بيعت كنند كه چيزى را با خدا شريك نسازند... با آنان بيعت كن، از خدا براى آنان آمرزش بخواه؛ زيرا خداوند آمرزنده‌ی مهربان است.»[3]
کرامت و شخصیت اجتماعی
خداوند آزار رساندن به زنان را مانند مردان گناهی آشکار معرفی می‌کند.
«و كسانى كه مردان و زنان مؤمن را بىآنكه مرتكب [عمل ناشايستي] شده باشند آزار می‌رسانند، قطعا تهمت و گناهى آشكار به گردن گرفتهاند.»[4]
بهره‌مندي زنان و مردان به‌طور يكسان در كسب كمالات و پيمودن مسير رشد
روزي أسماء از رسول خدا پرسيد: « آیا برای زنان نصیب و بهره‌ای در قرآن وجود دارد؟»
در پاسخ أسماء، آيه « مردان و زنان مسلمان و مردان و زنان با ايمان و مردان و زنان عبادتپيشه و مردان و زنان راستگو و مردان و زنان شكيبا و مردان و زنان فروتن و مردان و زنان صدقهدهنده و مردان و زنان روزهدار و مردان و زنان پاكدامن و مردان و زنانى كه خدا را فراوان ياد می‌كنند، خدا براى [همه] آنان آمرزشى و پاداشى بزرگ فراهم ساخته‌است.»[5] نازل گرديد كه پيامبر آن را قرائت فرمودند.
همان‌گونه كه مشخص است در این آیه 10 صفت به صورت مذکر و مونث آمده است. يعني در بهره‌مندی از این صفات، زن و مرد هيچ تفاوتی ندارند.
بهره‌مندی بانوان از دعای خیر پیامبران
حضرت نوح در طلب مغفرت برای خود و والدینش، برای زنان مومن و مردان مومن طلب مغفرت می‌نماید.
«نوح براى خودش و كسانى كه به او ايمان آورده‌بودند، چنين دعا مىكند: پروردگارا! مرا و پدر و مادرم، و تمام كسانى را كه با ايمان وارد خانه من شدند و جميع مردان و زنان با ايمان را بيامرز.»[6]
دفاع از حقوق زنان
قرآن با کسانی که اتهامات ناشایست به زنان وارد می‌کنند، تند برخورد می‌کند؛ چون هیچ کس حق تعدی به آبروی مسلمان زن یا مرد را ندارد و خداوند برای منزلت بخشیدن به زنان آیاتی را جداگانه به این بحث اختصاص می‌دهد.
« کسانی که به زنان مسلمان تهمت می‌زنند، برای اثبات ادعای خود باید چهارشاهد عادل بیاورند؛ در غیر این صورت هشتاد ضربه تازیانه می‌خورند.»[7]
حفظ کرامت زن در ازدواج
زن مسلمان نمی‌تواند با مرد مشرک یا منافق ازدواج کند زیرا، در شأن زن مسلمان نیست که زیر بار چنین تعهدی برود. اين حكم از آيه 141 سوره نساء استخراج گرديده‌است. با توجه به اینکه ازدواج، پذیرفتن تعهد نسبت به مرد است، لذا زن مسلمان نباید با مردی ازدواج کند که مسلکان نبوده و در شأن او نباشد.
«و خداوند هرگز بر [زيان] مؤمنان براى كافران راه [تسلطى] قرار نداده‌است.»[8]
· زن در جایگاه مادر
خداوند رسالتی سنگین بر دوش مادر نهاده است. یک دسته از آیات قرآن متوجه عنوان والدین می‌باشد که حقوق مساوی با یکدیگر دارند و دسته‌ای دیگر، مقام رفیع مادر را به تنهایی نشان می‌دهد.
«و انسان را درباره‌ی پدر و مادرش سفارش كرديم؛ مادرش به او باردار شد، سستى بر روى سستى و از شير باز گرفتنش در دو سال است. [آرى به او سفارش كرديم] كه شكرگزار من و پدر و مادرت باش كه بازگشت [همه] به سوى من است.»[9]
در این آیه ابتدا مقام رفیع پدر و مارد به صورت مشترک ذکر می‌گردد، سپس خداوند مادر را از میان این دو برمی‌گزیند و منزلت او را بالاتر می‌برد؛ و یا در آیه دیگری تاکید بر احسان به مادر را می‌بینیم.
«و مرا نسبت به مادرم نيكوكار كرده و زورگو و نافرمانم نگردانيده‌است. » [10]
موارد ذکر شده تنها بخش اندکی از آیات قرآن در ارتباط با کرامت بانوان است.
منابع:
کتاب زن از منظر قرآن کریم، دکتر محمد علی انصاری
[1] آیه 35 سوره بقره
[2] آیه 19 سوره اعراف
[3] آیه 12سوره ممتحنه
[4] آیه 58 سوره احزاب
[5] آیه 35 احزاب
[6] آیه 28 سوره نوح
[7] آیه 4 سوره نور
[8] آیه 141 سوره نساء
[9] آیه 14 سوره لقمان
[10] آیه 32 سوره مریم
نویسنده: مطهره فرحمند؛ ورودی 97 مهندسی دریا
