با یکی از دوستان درحال بررسی پروژه ای بودیم که هزینه و زمان زیادی براش تا حالا شده بود و پیچیدگی های زیادی داره و اصطلاحی که این دوست استفاده کرد، اصطلاح "فیل سفید" بود، که برای خودم خیلی جالب بود، این موارد بررسی های بیشترم راجع به این مفهوم و استفاده ازش خواهد بود:
یک فیل سفید به پروژه یا وضعیت ای تلقی می شود که هزینه نگهداری آن هم به صرفه نیست در عین حالی ارزشی هم برای فروش ندارد. از منظر اقتصادی، این عنوان به یک دارایی، سرمایه و یا کسب و کاری تلقی می شود که هزینه عملیات بالایی داشته و نگهداری آن هم به شدت سخت است، در عین حال درآمدی که باید را هم ایجاد نمی کند.
یک فیل سفید یک مالکیت کمرشکن است. در عین حال این مفهوم زمانی به سرمایه گذاری ای تلقی می شود، که در هر صورتی هزینه نگهداری بالا، بدون سود و یا غیرقابل فروش باشد. به بیان دیگر، فیل های سفید نامی است که به سرمایه گذاری های بی ارزشی گفته می شود که بیشتر دردسر دارند تا ارزش.
مفهوم فیل سفید نشات گرفته از آسیا است. فیل سفید نماد است که ریشه در فرهنگ مردم "سیام" داشته که اکنون به عنوان کشور تایلند شناخته می شود. این حیوان از گونه ای نادر است که در دوران باستان مقدس شمرده می شده و در صورت وجود به عنوان هدیه به امپراطور حاکم اهدا می شدند.
قصه اصلی اینجاست که خود پادشاه هم این فیل ها را به عنوان هدیه خوب یا بد به زیردستان می داد. اگر پادشاه از خدمتکار راضی بود، در کنار فیل به عنوان هدیه، زمینی را هم به خدمتکار اهدا می کرد که باعث می شد به تامین هزینه های فیل کمک کند. اگر هم پادشاه راضی نبود، فیل را بدون زمین اهدا می کرد، که در این حالت هدیه تبدیل به یک هزینه دائمی می شد.
فیل های سفید در خصوص پروژه های ساختمانی خیلی شایع هستند، به این مثال ها دقت کنید:
ساختمان امپایراستیت، تا انتهای دهه 1950یعنی چیزی حدود 20 سال بعد از پایان یافتن ساختمان سودده نبود. با وجود اینکه این ساختمان در دوران رکود اقتصادی آمریکا ساخته شد که سمبل ترقی باشد، هیچ وقت به عنوان یک ساختمان اداری استفاده نشد.
در سال 2006 اجاره این ساختمان فوت مربعی 37$ معامله می شد، خیلی کمتر از میانگین اجاره در مرکز نیویورک که 48$ برای هر فوت مربع بود. با این وجود هنوز حدود 18% ساختمان خالی است.
هتل ریوگیوگ با در اختیار داشتن پنج رستوران متنوع، بیش از 3.000 اتاق و 105 طبقه به شکل یک آسمان خراش هرمی شکل در پیونگ یانگ کره شمالی ساخته شد.
ساخت این هتل که به عنوان بلندترین آسمان خراش تلقی می شد، در سال 1987 شروع شد. برنامه ساخت در سال 1992 بازنگری مجدد شد و با کسری بودجه سنگین متوقف شد. در سال 2008 ساخت پروژه دوباره از سر گرفته شد و در سال 2012 در سالروز تولد رهبر کره بازگشایی شد.
با وجود اینکه در سال 2020 هستیم ولی ساختمان در عمل ناتمام بوده و عنوان "هتل نفرین شده" را دارد و به عنوان بلندترین ساختمان ناتمام در جهان شناخته شده است.
طی سالها، اصطلاح فیل سفید عمدتا به املاک و زمین ها گفته می شد. در عصر حاضر، بعضا به مدل اقتصادی رشد آسیایی هم گفته می شود. چین، با کمی تغییرات ریز، با کمی یادگیری از تجربیات ژاپن، یک مدل اقتصادی سرعتی را تعریف کرد که منطق آن تزریف پول و منابع مالی خیلی زیاد ساختارهای سرمایه گذاری تحت کنترل دولت و صادرات این توسعه بود. کارخانه های تولیدی کوچک سازی شده، نرخ سود بانکی همیشه پایین نگهداشته شد، نرخ تبدیل ارز هم به شکل مصنوعی پایین بود تا بتوان کالاهای داخلی ارزان قیمت تولید کرد، راحتتر صادر کرده و گرانتر وارد شود.
سیاست های تجاری هزینه بر باعث ایجاد یک انفجار اقتصادی شده که همچنان وابسته به سرمایه گذاری و تزریق منابع بسیار بود. در طول زمان افزایش این هزینه ها باعث که تزریق های بالای سرمایه، حباب های قیمتی گوناگونی رو ایجاد کند.
نشریه اکونومیست، پیش بینی کرده که حدود 45% تولید ناخالص ملی GDP چین برپایه سرمایه گذاری است، بسیار بزرگتر از مدل های اقتصادی کشورهای توسعه یافته، لذا پیش بینی می شود که حداقل نیمی از سرمایه گذاری های انجام شده روی پروژه های فیل سفید بوده باشد که در نهایت به شهر ارواح رسیده برگشت سرمایه صفر را ایجاد می کند.
بعضا در تحلیل های سازمانی با پروژه ها و یا مواردی روبرو می شویم که فیل های سفید سازمان هستند، کافی است که نمودار ماتریس Risk Reward هر پروژه را تعریف کنیم، مواردی که در قسمت عدم مشارکت و بدون نتجیه هستند و با چالش و ریسک بالا هم همراه هستند فیل های سفید شما هستند.
