یکی از اصطلاحات بسیار مهم و تعیین کننده در بیمه‌های مسئولیت، اصطلاح «ضریب نیروی کار» است. در این مقاله قصد داریم بیشتر با این مفهوم و دلیل اهمیت آن -به خصوص در زمان دریافت خسارت- آشنا شویم. در ابتدا به دلیل پیوستگی ۲ مبحث ضریب نیروی کار و اصل حسن نیت اشاره‌ی مختصری می‌کنیم به ماهیت «اصل حسن نیت» و سپس به ادامه موضوع این مقاله می‌پردازیم.
یک اصل بسیار مهم در سند بیمه نامه، اصل حسن نیت یا اصل صداقت می‌باشد. طبق این اصلِ دوطرفه، از یک سو بیمه گذار موظف است تمامی اطلاعات مورد نیاز شرکت بیمه یا موارد تشدید خطر در رابطه با مورد بیمه شده را در کمال صحت و صداقت تسلیم بیمه‌گر نماید و از سوی دیگر، بیمه‌گر موظف است تمامی تعهدات خود را -چه از لحاظ کیفی و چه از لحاظ کمی- در کمال صحت و صداقت به بیمه گذار اعلام کند. میزان اهمیت اصل حسن نیت تا اندازه‌ای است که اساس پرداخت خسارت از سوی شرکت بیمه قرار می‌گیرد؛ بنابراین در صورت اثبات خلاف واقع و سوء نیت، فسخ و ابطال قرارداد از سوی طرفین قرارداد (بیمه‌گر یا بیمه گذار) امکان پذیر خواهد بود.
اما چرا پیش از شروع مبحث ضریب نیروی کار، از اهمیت اصل حسن نیت گفتیم؟
اگر شما یک کارفرما هستید -چه در حوزه‌های ساختمانی و چه در حوزه‌های غیر ساختمای- حتما تا کنون درباره‌ی بیمه‌های مسئولیت کارفرما در قبال کارکنان، به خصوص مربوط به حوزه‌ی فعالیت خودتان، مطالب زیادی شنیده‌اید. بیمه‌های مسئولیت به طور کل در شاخه‌های متعددی تعریف می‌شوند. به عنوان مثال: تور و گردشگری، آتش سوزی تجاری و صنعتی، باربری، آسانسور و... اما در تمامی این حوزه‌ها یک نکته مشترک و فوق العاده حائز اهمیت است و آن «اصل حسن نیت» می‌باشد؛ چراکه اگر اطلاعات جامع و کافی در اختیار بیمه‌گر و بیمه گذار قرار نگیرد، چالش‌های بسیار دردسر آفرینی در هنگام حادثه پیش روی طرفین خواهد بود. بنابراین بایستی شرح تمامی مفاد، بندها و مشخصات بیمه شده یا بیمه شدگان در کمال صحت و شفافیت در بیمه نامه عنوان شود. متاسفانه بعضا شاهد هستیم که بیمه گذاران بیمه مسئولیت، برای پرداخت حق بیمه کمتر، با تغییر چند آیتم از مشخصات مورد نیاز، به اصل حسن نیت در بیمه نامه پشت کرده و با آینده، حیثیت، جان و مال خود و گاها بستگان درجه یک خود بازی می‌کنند! اما واقعیت این است که هزینه‌ای که شما بابت بیمه نامه خود پرداخت می‌کنید، هزینه‌ی پرداخت خسارت چند ۱۰۰ میلیونی یا میلیاردی حادثه‌ی احتمالی در محیط کار شما خواهد بود. بنابراین جا دارد در این سوال تامل بیشتری داشته باشیم:
آیا چند ۱۰۰ هزارتومان تفاوت در حق بیمه‌ی من(کارفرما)، به پرداخت چند ۱۰۰ میلیون تومانی که باید از سفره‌ی خانواده یا از تمام دارایی و زحمات چندین ساله‌ام بگذرم، می‌ارزد؟!
یکی از آیتم‌هایی که متاسفانه از روی ناآگاهی یا بعضا با سوء نیت، خلاف واقع اعلام می‌شود ضریب نیروی کار است.
فرض کنید در یک کارگاه ۲۰ نفر مشغول به کار هستند و نوع فعالیت به گونه‌ای است که احتمال وقوع حادثه کم یا احتمال آسیب دیدن تعداد زیادی از کارگران در یک حادثه پایین باشد. کارفرمای این مجموعه تصمیم به تهیه‌ی بیمه مسئولیت کارفرما در قبال کارکنان می‌گیرد و با توجه به ریسک پایین کارگاه، به اشتباه تصور می‌کند اگر ضریب نیروی کار خود را کمتر از مقدار واقعی اعلام کند، نه تنها در صورت بروز حادثه شرکت بیمه خسارت را تمام و کمال پرداخت خواهد کرد بلکه در طول مدت بیمه نامه، حق بیمه‌ی کمتری نیز پرداخت شده است؛ بنابراین کارفرما ضریب نیروی کار را در سند بیمه نامه به جای ۲۰ نفر، ۱۰ نفر اعلام می‌کند. پس از مدتی حادثه‌ای رخ می‌دهد و میزان خسارت فرد آسیب دیده، ۱۰۰ میلیون تومان برآورد می‌شود. کارشناسان بیمه تعداد پرسنل را بر اساس سوابق بیمه، لیست تامین اجتماعی و فیش حقوقی بررسی کرده و اثبات می‌شود که کارفرما تعداد کارکنان خود را خلاف واقع و نصف مقدار واقعی اعلام نموده است؛ بنابراین میزان تعهد شرکت بیمه به پرداخت خسارت نیز به نسبت تعداد کارکنان (طبق مفهوم قاعده‌ی نسبی)، یعنی یک دوم میزان خسارت کلی اعلام شده (معادل ۵۰ میلیون تومان) خواهد بود و این بدان معنا است که پرداخت خسارت باقی مانده به کارگر حادثه دیده، به عهده‌ِی کارفرما می‌باشد.
یکی دیگر از اشتباهات رایج در خصوص تعیین ضریب نیروی کار، مربوط به کسب و کارهایی است که در چند شیفت کاری مشغول فعالیت هستند. به عنوان مثال: یک کارخانه در سه شیفت هشت ساعته مشغول به کار است و کارکنان هر شیفت به طور مستقل و متفاوت از شیفت دیگر می‌باشد. تصور اشتباه کارفرما یا بیمه گذار از جایی شروع می‌شود که برای تعیین ضریب نیروی کار، میانگین کارکنان هر۳ شیفت را در نظر می‌گیرد؛ در حالی که در چنین شرایطی، قانون بیمه جمع تعداد نفرات تمام شیفت‌ها را به عنوان ضریب نیروی کار مد نظر خواهد داشت و کارفرما بایستی مجموع همه افراد حاضر در سه شیفت را به بیمه‌گر اطلاع دهد.
در پروژه‌های ساختمانی ضریب نیروی کار طبق روالی که در ۲ مورد قبل به آن اشاره کردیم تعیین نمی‌شود. چرا که در پروژه‌های ساختمانی کارگران به طور منظم در کارگاه حضور ندارند و بنا بر مراحل ساخت، ممکن است در ۱ روز ۱۰۰ کارگر مشغول به کار بوده و در روزی دیگر کسی در کارگاه حضور نداشته باشد؛ بنابراین برای تعیین ضریب نیروی کار در فعالیت‌های ساختمانی، لازم است کارفرما متراژ و زیربنای دقیق کارگاه را -طبق اصل حسن نیت- به بیمه‌گر اعلام نماید. در مواردی که ممکن است متراژ قید شده در پروانه ساخت با متراژ درحال ساخت متفاوت باشد، کارفرما بایستی متراژ واقعی در حال ساخت را به بیمه‌گر اعلام کند تا در صورت بروز حادثه احتمالی، مشکلی برای دریافت خسارت به وجود نیاید.
یکی از دغدغه‌های کارفرمایان در هنگام خرید بیمه مسئولیت، تعیین ضریب نیروی کار در شرایطی است که تعدادی نیروی ثابت در طول سال در کارگاه مشغول فعالیت هستند و تعدادی نیروی متغیر به صورت فصلی به کارگاه اضافه می‌شوند. با یک مثال راه حل را توضیح می‌دهیم:
یک کارگاه خیاطی را در نظر بگیرید. این کارگاه به طور ثابت ۲۰ نیروی مشغول به کار دارد اما نزدیک اعیاد مختلف به دلیل حجم بالای کار، بین ۱ تا ۱۰ نیروی جدید به کارگاه اضافه می‌شود. اگر کارفرما برای تمام طول سال با ضریب نیروی ۳۰ بیمه مسئولیت کارفرما در قبال کارکنان را تهیه کند، مبلغ زیادی به شرکت بیمه پرداخته است، چراکه ۱۰ نیروی متغیر در تمام فصول حضور ندارند؛ از طرفی اگر بیمه نامه برای ۲۰ نفر نیروی ثابت خریداری شود و در مواقعی که کارکنان فصلی مشغول به کار هستند حادثه‌ای رخ دهد، شرکت بیمه هیچ مسئولیتی را تقبل نمی‌کند. راه حل این مشکل به این ترتیب است که شما به عنوان کارفرما به شرکت بیمه اعلام کنید که کارگاه خیاطی در مناسبات مختلف بین ۱ تا حداکثر ۱۰ نیروی متغیر خواهد داشت. در نتیجه ضریب نیروی کار کارگاه به شرح زیر محاسبه می‌شود:
۱۱ = ۱۰ + ۱ >>> ۵.۵ = ۲ ÷ ۱۱ >>> ۲۵.۵ = ۵.۵ + ۲۰
ضریب نیروی کار: ۲۵.۵
(۱: حداقل نیروی متغیر،۱۰: حداکثر نیروی متغیر،۲۰: تعداد نیروهای ثابت)
بدین ترتیب شما به عنوان کارفرما برای ۲۵.۵ نفر نیروی کارگاه بیمه نامه تهیه کرده‌اید و معادل ۳۰ نفر نیروی کل در تمام فصول کارگاه، خدمات از شرکت بیمه دریافت می‌کنید.
در آخر لازم است مجددا تاکید کنیم که بیمه‌های مسئولیت یکی از کاربردی‌ترین و پیچیده‌ترین انواع سبدهای بیمه‌ای هستند. اشتباه در تنظیم سند این بیمه نامه، ممکن است خسارات جبران ناپذیری را به همراه داشته باشد؛ بنابراین همراهی یک مشاور یا کارشناس خبره در زمان خریداری بیمه مسئولیت برای کارفرمایان عزیز، بدون شک یکی از حیاتی‌ترین فاکتورهای تنظیم یک بیمه نامه‌ی کارآمد خواهد بود. بیمچه مفتخر است که به پشتوانه‌ی مشاوران و نمایندگان/کارگزاران با سابقه و مجرب خود، قدم به قدم در کنار شما باشد. مشاوره‌ی بیمچه به صورت کاملا رایگان در اختیار شما قرار خواهد گرفت تا شما به عنوان یک کارفرمای دغدغه‌مند بتوانید یک انتخاب درست در پیش داشته باشید. روی بیمچه حساب کنید...
