شمع فقط نور نیست؛ بازتابی از تاریخ و سنت است. پارافین که از دل نفت، زغال و چوب بهدست آمده در قرن نوزدهم صنعت شمع سازی را متحول کرد. در ۱۸۰۷ میلادی آبراهام گزنر با استخراج هیدروکربن از نفت خام مادهای سفید و سخت بهدست آورد. این ماده بعدها «پارافین» نام گرفت و با پالایش نفت به شکل صنعتی در آمد. پارافین بر اساس مقدار روغن باقیمانده به سه دسته تقسیم میشود: کاملاً تصفیهشده (با کمتر از ۰٫۵ درصد روغن)، نیمه‑تصفیهشده و خام پارافین کریستالی نوعی نیمه‑تصفیهشده با دانههای عدسی است که بهدلیل نظم مولکولی و روش سردسازی، شفافیت و درخشش خاصی دارد.
دلیل استفاده از پارافین کریستالی و سویا وکس برای شمع معطر چیست؟
وقتی از شمع معطر صحبت میکنیم، کیفیت واکس مهمتر از هر چیز است. پارافین به خاطر زنجیرههای بلند هیدروکربنی و ساختار متراکم، رایحه را بهخوبی نگه میدارد و بهصورت یکنواخت آزاد میکند. در مقایسه با واکسهای گیاهی، پارافین رایحهای قویتر و ماندگارتر ارائه میدهد. اما این تنها گزینه نیست؛ سویا وکس که از روغن هیدروژنهٔ دانهٔ سویا تولید میشود، رایحه را بهخوبی در خود حل میکند و بهآرامی آزاد میسازد.به همین دلیل بسیاری از شمعسازان از ترکیب پارافین کریستالی و سویا وکس بهره میبرند تا شمعی شفاف، معطر و با سوخت تمیز بسازند.
انتخاب جام شمع
«جام شمع» ظرفی است که واکس در آن ریخته میشود و شکل نهایی شمع را مشخص میکند. برای شمعهای کریستالی بهتر است از جامهای شیشهای مقاوم در برابر حرارت استفاده شود تا شفافیت واکس بهخوبی دیده شود. شیشه نور را عبور میدهد، به شمع اجازه میدهد جلوهٔ بلوری خود را حفظ کند و در برابر انقباض و انبساط مقاوم است. میتوان از جامهای بتنی یا سرامیکی هم استفاده کرد، ولی آنها نور را عبور نمیدهند و بیشتر برای شمعهای مات یا روستیک مناسباند.
فتیله؛ قلب شمع
دو نوع فتیله برای این مدل شمع پیشنهاد میشود: فتیلهٔ نخی و فتیلهٔ چوبی.
فتیلهٔ نخی
فتیلهٔ نخی از چند رشته نخ پنبهای ساخته میشود و به دلیل طبیعی بودن، شعلهای آرام و بدون دوده دارد. برای آمادهسازی:
1. بافتن نخ: چند رشته نخ پنبهای را بتابانید یا ببافید.
2. آمادهسازی شیمیایی: رشتهٔ آماده را در محلول آب، نمک و اسید بوریک (بوره) بخیسانید؛ این محلول در حین سوختن شعله را پایدار میکند.
3. خشک کردن: رشته را آویزان کنید تا کاملاً خشک شود.
4. پوشاندن با واکس: سپس فتیله خشک را در پارافین ذوب شده فرو ببرید و دوباره خشک کنید. این کار را میتوان تکرار کرد تا پوشش ضخیمتری شکل بگیرد.
فتیلهٔ چوبی
فتیلهٔ چوبی از ورق نازک چوب (معمولاً توسکا یا سپیدار) ساخته میشود. این فتیله هنگام سوختن صدای آرام شکستن چوب میدهد و شعلهای یکنواخت ایجاد میکند. ویژگیهای آن:
• سوزش طولانی و یکنواخت: شمع با فتیلهٔ چوبی مدت بیشتری میسوزد و کمتر دود میکند.
• دوستدار محیط زیست و مدرن: استفاده از چوب حس طبیعی ایجاد میکند.
• آمادهسازی: نوار چوبی را در پارافین ذوبشده فرو برید تا اشباع شود؛ سپس آن را در گیرهٔ فلزی قرار دهید و اجازه دهید خشک شود
ابزار و مواد لازم
برای ساخت شمع کریستالی معطر بدون حباب به این وسایل نیاز دارید:
• پارافین کریستالی عدسی شکل (و در صورت تمایل، سویا وکس).
• اسانس یا روغن معطر (۳ تا ۵ درصد وزن واکس).
• فتیلهٔ نخی یا چوبی آماده.
• جام شیشهای مقاوم در برابر حرارت یا قالب عدسی Bloomon.
• دیگ دو جداره (بنماری) برای ذوب واکس.
• دماسنج شمعسازی.
• چسب یا پایه برای ثابت کردن فتیله.
• قاشق چوبی یا فلزی برای هم زدن.
• ماسک و دستکش ایمنی.
مراحل ساخت
1. ذوب واکس: پارافین کریستالی را با روش بنماری تا دمای تقریباً ۸۰ درجه سانتیگراد ذوب کنید. مراقب باشید که حرارت مستقیم به واکس ندهید تا نسوزد.
2. اضافه کردن سویا وکس (اختیاری): اگر میخواهید شمع نرمتر و سوخت تمیزتری داشته باشد، به ازای هر صد گرم پارافین، حدود سی گرم سویا وکس اضافه کنید و مخلوط را هم بزنید تا یکنواخت شود.
3. کاهش دما و افزودن اسانس: اجازه دهید دمای واکس به ۶۵–۷۰ درجه برسد؛ سپس اسانس را افزوده و آرام هم بزنید تا بهطور کامل حل شود. افزودن اسانس در دمای بالا موجب تبخیر سریع و کاهش بوی نهایی میشود.
4. آمادهسازی جام: جام شیشهای را با حرارت ملایم گرم کنید تا اختلاف دما باعث ایجاد ترک یا حباب نشود. فتیله را در مرکز جام با چسب یا گیره ثابت کنید.
5. ریختن واکس: واکس معطر را بهآرامی و از ارتفاع کم داخل جام بریزید تا هوا وارد نشود. برای جلوگیری از حباب، میتوانید ظرف را چند بار بهآرامی روی سطح بکوبید یا از سوزن برای ترکاندن حبابهای سطحی استفاده کنید.
6. خنک شدن: اجازه دهید شمع در دمای اتاق و دور از جریان هوا سرد شود. سرد شدن سریع (مثلاً قرار دادن در یخچال) موجب کدری، ترک و حباب میشود.
7. برش فتیله: پس از سفت شدن کامل، فتیله را به طول حدود نیم سانتیمتر بالاتر از سطح شمع کوتاه کنید تا شعلهای آرام و زیبا داشته باشد.
8. استراحت (Cure): شمع را ۲۴ تا ۴۸ ساعت بدون درپوش نگه دارید تا اسانس کاملاً جذب واکس شود و بوی بهتری داشته باشد.
خطاهای رایج و تذکرات ایمنی
1. اضافه کردن اسانس در دمای نامناسب: افزودن اسانس در دمای بالاتر از ۷۰ درجه باعث تبخیر و کاهش بوی نهایی میشود.
2. عدم گرم کردن جام: ریختن واکس داغ در ظرف سرد موجب ترک خوردن یا ایجاد حباب میشود.
3. سرد کردن سریع: قرار دادن شمع در یخچال یا محیط سرد باعث ایجاد موج و کدری روی سطح میشود.
4. استفاده از فتیله نامناسب: فتیلهٔ خیلی نازک شمع را خاموش میکند و فتیلهٔ خیلی ضخیم باعث دود و شعلهٔ بزرگ میشود.
5. عدم تهویه: ذوب پارافین و افزودن اسانس میتواند بخارهای سنگین تولید کند؛ همیشه در فضای دارای تهویه مناسب کار کنید و ماسک استفاده کنید.
6. تماس مستقیم با شعله: پارافین داغ بسیار قابل اشتعال است؛ از شعلهٔ باز دوری کنید و در صورت آتشسوزی، هرگز روی واکس داغ آب نریزید.
7. عدم استفاده از دستکش: واکس داغ میتواند سوختگی ایجاد کند؛ دستکش ایمنی بپوشید.
جمعبندی
شمع کریستالی معطر حاصل پیوند هنر و علم است. پارافین کریستالی که زادهٔ نوآوریهای قرن نوزدهم است، با ساختاری شفاف و توانایی بالای نگهداری رایحه، بهترین انتخاب برای شمعهای تزئینی محسوب میشود. ترکیب آن با سویا وکس میتواند سوختی تمیز و عطری دلپذیر فراهم کند با انتخاب جام مناسب، آمادهسازی دقیق فتیله و رعایت اصول دما و ایمنی، میتوانید شمعی بدون حباب، معطر و زیبا بسازید که هر بار روشن شدنش، ترکیبی از نور و بو را به فضای شما هدیه کند.
