راه‌اندازی محیط دسکتاپ KDE Plasma: قسمت اول

مقدمه

وقتی بحث به مقایسه محیط‌های دسکتاپ لینوکس می‌رسه، در خصوص KDE Plasma به ذهن اکثر ما یه سری موارد مشترک می‌رسه، مواردی مثل:

• داشتن ظاهری شبیه به ویندوز
• پیچیدگی
• به شدت قابل شخصی‌سازی

اینجا می‌خوام یکمی در خصوص مورد سوم با هم بحث کنیم، جایی که شاید از دید خیلی از افراد یه نقطه قوت به حساب بیاد، اما افرادی که KDE رو تجربه کردن، یا از این ویژگی حسابی لذت بردن یا ازش فرار کردن. این قابلیت شخصی‌سازی بالا، بعضی وقتا کار ما رو به جای ساده‌تر کردن سخت‌تر می‌کنه.

به همین دلیل می‌خوام توی این مجموعه مطالب، در خصوص راه‌های شخصی‌سازی KDE Plasma برای نفع کاربر بگم. از جایی شروع می‌کنم که معمولا توی شخصی‌سازی ازش شروع نمی‌کنیم: مدیریت وظایف.

دورنما

اگر تا قبل از این فکر می‌کردین راه‌اندازی Plasma یک سر و کله زدن با تم‌ها هست، ظاهرا به قدرت واقعی Plasma پی‌نبردین. ما در Plasma می‌تونیم از یک پنجره شروع کنیم و دست به شخصی‌سازی اون بزنیم و تا سطح Activityها و تنظیمات عمومی پیش بریم.

در ادامه از Activity شروع می‌کنیم و ضمن معرفی کاربرد اون، به ایجاد Activityهای مختلف و تنظیمات مربوط به اون‌ها می‌پردازیم. البته برای اینکه از بحث اصلی دور نشیم زیاد به تنظیمات ظاهری نمی‌پردازیم.

بالاترین سطح: Activityها

یک Activity، همون‌طور که از اسمش پیدا هست، یک (دسته) فعالیت رو مشخص می‌کنه. شما از Activityها می‌تونین برای نظم دادن به کارای روزمره خودتون استفاده کنین. مثلا یه Activity (بیاین بهش بگیم فعالیت) برای کارهای روزمره، یکی برای کارهای دانشگاه، یکی برای کار روی پروژه و برنامه‌نویسی و ... .

کاربرد انجام این کار چیه؟ من مواردی که خودم تجربه کردم رو میگم:

• تمرکز: هر برنامه (یا دقیق‌تر، پنجره) متعلق به یه فعالیت هست. با این کار، وقتی توی یه فعالیت هستم حواسم به پنجره‌هایی که روی فعالیت‌های دیگه هستن پرت نمیشه. مثلا تلگرام و مدیاپلیر رو روی فعالیت مربوط به کارهای روزمره باز می‌کنم و وقتی به کارهای دانشگاه می‌رسم، به این راحتیا نمی‌تونم سمتشون برم.
• نظم: خیلی تنظیمات هستن که مربوط به فعالیت هستن، و این باعث نظم دادن میشه. یکیشون میتونه نرم‌افزارهای Favorite منحصر به فرد برای هر فعالیت باشه. همینطور بخش فایل‌ها و نرم‌افزارهای اخیر که بسته به فعالیت نمایش داده میشه.

برای ایجاد فعالیت‌ها، خیلی راحت به تنظیمات Plasma برید و در بخش Workspace Behavior به دسته‌ی Activities وارد شین. اینجا می‌تونین فعالیت جدید بسازین. موقع ساخت یک فعالیت، براش یه اسم و آیکون می‌تونین وارد کنین، و یه shortcut خاص برای اینکه سریع به این فعالیت برید. همچنین در قسمت Privacy می‌تونین تیک Do not track... رو بذارین که با این کار، فعالیت‌هاتون (فایل‌ها و اپ‌هایی که باز می‌کنین) ردیابی نمیشه و به خاطر سپرده نمیشه.

در تب Switching هم می‌تونین کلید مربوط به جابه‌جایی بین فعالیت‌ها رو تعیین کنین. مثل Alt + Tab که برای پنجره‌ها هست، این برای فعالیت‌ها عمل می‌کنه. پیش‌فرض Meta + Tab هست که من به شخصه ازش راضیم.

یکی از تنظیماتی که به فعالیت اعمال میشه (و نه به صورت عمومی)، تصویر زمینه هست که اگر تعویض کنید برای فعالیت جاری عوض میشه. من از این کار برای اعمال حس و حال اون فعالیت و همینطور تشخیص اینکه توی کدومشون هستم استفاده می‌کنم.

سطح بعدی: دسکتاپ‌های مجازی (Virtual Desktops)

احتمال زیاد با دسکتاپ‌های مجازی کار کردین. به طور پیش‌فرض توی اکثر محیط‌های دسکتاپ لینوکس (مثل همین پلاسما) دو تا دسکتاپ مجازی دارین و میشه بیشترش هم کرد. قابلیتی که سال‌هاست توی لینوکس و مک وجود داره و اخیرا به ویندوز هم اضافه شده. مطمئنم حالا که با فعالیت‌ها آشنا شدین می‌تونین حدس بزنین قراره از اینا چه استفاده‌ای بکنیم.

ما از دسکتاپ‌های مجازی برای منظم‌کردن پنجره‌ها استفاده می‌کنیم. بعضی وقتا اونقدر استفاده ازشون راحته که ترجیح میدیم روی هر دسکتاپ حداکثر دو تا پنجره باز کنیم و پنجره‌ها رو بین دسکتاپ‌ها تقسیم کنیم. و به جای سوییچ کردن بین پنجره‌ها (که سخته، مثلا بین ۸ تا پنجره) بین ۴ تا دسکتاپ سوییچ کنیم. مثلا خودم، روی هر دسکتاپ دو تا پنجره باز می‌کنم و یکیشو روی مانیتورِ لپ‌تاپ و یکیشو روی مانیتور دوم میندازم. به علت اینکه میدونم هر دسکتاپ مربوط به چه کاری هست، به جای اینکه بین چندین پنجره با Alt + Tab بگردم، راحت به دسکتاپ مورد نظرم سوییچ می‌کنم.

یه نکته که نمیدونم مثبته یا منفی در خصوص دسکتاپ‌های پلاسما اینه که، تعداد دسکتاپ‌ها ثابته و نمیشه برای هر فعالیت تعداد مشخصی در نظر گرفت. اگر این تعداد رو ۴ بذارین، روی تمام فعالیت‌ها ۴ تا هستن (و اسم و ترتیبشون هم یکیه).

حالا با در نظر گرفتن این نکات، برای ایجاد دسکتاپ‌های مجازیتون روی هر فعالیتی که دوست داشتین وارد تنظیمات، Workspace behavior شین و Virtual Desktops رو انتخاب کنین. پلاسما برای دسکتاپ‌ها یه ساختار جدولی در نظر می‌گیره، که تعدادی ردیف و در هر ردیف تعدادی دسکتاپ داره. نکته جالب اینه که این جدول کامل نیست (مستطیلی نیست) و ردیف‌های مختلف می‌تونن تعداد دسکتاپ‌های متفاوتی داشته باشن.

فکر کنم تنظیمات این بخش به اندازه کافی ساده هست و نیازی به توضیح نداره. شما میتونین به هر دسکتاپ هم اسم بدین (البته این اسم بین فعالیت‌ها مشترکه). فراموش نکنین انیمیشن رو تست کنین (من Slide رو خیلی می‌پسندم) و اینکه میانبر جابه‌جایی بین دسکتاپ‌ها، Ctrl + Fx هست. مثلا برای رفتن به دسکتاپ اول Ctrl + F1.

سطح تقریبا آخر: پنجره‌ها

پنجره‌ها آشناترین قطعات این محیط هستن. هر برنامه‌ای که اجرا می‌کنین ممکنه باعث تولد یه پنجره (یا بیشتر) بشه. این پنجره‌ها تنظیماتی دارن که بعضیا ظاهری اما بعضیا رفتاری هستن. از تنظیمات ظاهری (که توی قسمت‌های بعد بهشون می‌پردازیم) می‌گذریم.

اما تنظیمات رفتاری خیلی ساده هستن. شما با راست‌کلیک روی نوار عنوان (Title Bar) اولین گزینه‌ای که دارید Move to desktop هست، که مشخص می‌کنه این پنجره روی کدوم دسکتاپ نمایش داده شه. گزینه دیگه‌ای که دارین Move to screen هست که اگر چند تا صفحه نمایش داشته باشین به کارتون میاد. در ضمن، اگر پنجره‌ای هست که خیلی باهاش سر و کار دارین و میخواین روی همه دسکتاپ‌ها باشه، در Move to desktop گزینه‌ی All Desktops رو هم دارین که به اصطلاح این پنجره رو Pin می‌کنه. بسته به تنظیمات ظاهری، توی نوار عنوان ممکنه دکمه‌ای براش در نظر گرفته باشن.

و اما یکی دیگه از تنظیمات رفتاریِ کاربردی، Show in Activities هست، که مشخص می‌کنه این پنجره توی کدوم فعالیت‌ها نشون داده بشه. این جا میشه مثلا تعیین کرد که تلگرام فقط روی فعالیت روزمره باشه، یا مدیاپلیر روی همه باشه تا بتونین آهنگ (یا پلی‌لیستی که برای یه فعالیت ساختین) رو عوض کنین.

تنظیمات جانبی

اون گوشه و کنارها، مواردی هستن که به این دسته‌بندی ربط دارن. مثلا توی Application Launcher (منوی استارت!) اگر برنامه‌ای رو به Favoriteها اضافه کنین، می‌بینین که میشه مشخص کرد توی لیست برنامه‌های مورد علاقه کدوم فعالیت‌ها نشون داده بشه.

حتما در Application Launcher قسمت History رو دیدین، که فایل‌ها و نرم‌افزارهای اخیر رو نشون میده. اگر کمی با سیستم کار کنین می‌بینین که این فایل‌ها و برنامه‌ها روی هر فعالیت فرق دارن!

برای سوییچ کردن بین دسکتاپ‌ها، به جز میانبری که گفتم، میشه روی دسکتاپ Scroll کرد. همینطور می‌تونین مثل عکس قبل از ویجتِ Virtual Desktops استفاده کنین. برای سوییچ کردن بین پنجره‌ها هم میشه روی Task Manager (ویجتی روی پنل که پنجره‌های باز رو نشون میده) Scroll کنین.

و برای ترفند آخر، می‌تونین از گوشه‌های صفحه هم استفاده کنین. مثلا یک گوشه رو برای نشون دادن پنجره‌های باز (Present Windows)، یه گوشه برای دسکتاپ‌ها (Desktop grid) و یه گوشه رو برای فعالیت‌ها (Activity Manager) استفاده کنین. این تنظیمات در مسیر زیر پیدا میشن:

System settings -> Workspace Behavior -> Screen Edges

جلسات (Sessions)

جلسات در واقع چینش پنجره‌ها در دسکتاپ‌ها و فعالیت‌ها هستن. شما می‌تونین Session رو ذخیره کنین تا دفعه بعدی که کامپیوتر رو روشن می‌کنین/لاگین می‌کنین، برگردونده بشن. برای این کار:

• به System settings برید
• وارد بخش Startup & Shutdown شید
• وارد دسته‌ی Desktop Sessions شین
• و یکی از گزینه‌های Restore previous session یا Restore manually saved session رو انتخاب کنین.

اگر Restore manually saved session رو انتخاب کنین، از Application launcher قسمت Leave می‌تونین گزینه Save session رو انتخاب کنین.

سخن آخر

در یک کلام، لپ‌تاپ/کامپیوتر شما شاید یه وسیله ثابت باشه، اما جاهای مختلف و برای کارای مختلف ازش استفاده می‌کنین. مطمئنم الان شما هم موافقین که داشتن این دسته‌بندی خیلی بهتر از داشتن بیست تا پنجره باز و زدن Alt + Tab بین اون‌هاست! البته این کمترین فایده این روش دسته‌بندی هست و اگر بهش عادت کنین با بقیه مزایای اون هم آشنا میشین.

اگه می‌خواین ستاپ خودم رو بدونین، من سه تا فعالیت دارم:

• Regular, everyday, normal guy
• Developer life
• University Tasks

و ۴ تا دسکتاپ، که روی یکی معمولا فایل‌ها رو مدیریت می‌کنم و ترمینالم بازه، روی یکی به مرور وب می‌پردازم، و اون دو تا بسته به کاری که دارم پر میشن.

در قسمت‌های بعدی سعی می‌کنم که روی تنظیمات گرافیکی مانور بدم و از پس اون غول هم بر بیایم.