الان که به این پادکست گوش میدید(در ابتداه قرار بود این متن پادکست بشه که هیچوقت نشد:(. )، احتمالا سریال the last of us رو دیده باشید، یا حداقل اسمش و داستانش به گوشتون خورده، داستانی که زیاد تو فیلم و سریال های مختلف و حتی ویدیو گیم، در موردشون شنیدیم و دیدیم. یک ویروسی از ناکجا آباد پیدا میشه، و انسان ها رو تبدیل به مردگان متحرک میکنه ادم هایی که دیگه نشانی از زندگی تو چشماشون دیده نمیشه و خوراکشون شده انسان های زنده دیگه، این ایده هم توی سریال the last of us یا بهتر بگم تو بازی اون تو سال 2013 پیاده شده بود، یه انگل قارچی انسان رو آلوده و شروع به کنترل کردن ذهن و بدنش میکنه، رفتارهایی رو از خودش نشون میده که تا قبل از اون اصلا بهشون فکر نمیکرده و شروع به کشتن عزیزترین افراد زندگیش میکنه، قارچی که تو بدن رشد میکنه و بعد از چند سال از زیر پوست قربانیش بیرون میاد و سطح چشم ها و سر رو می‌پوشونه اینقد رشد میکنه که دیگه چیزی از بدن فرد باقی نمیمونه و در نهایت تمام بدن تبدیل به قارچ میشه. به طوری که هیچ جوره دیگه نمیشه به اون فرد گفت انسان.
جزئیاتی که وجود داشت تو داستان واقعا جالب بود برام چون کمتر تو داستان ها به این چیز ها اشاره میکنن "صرفا یه ویروسی اومد و دنیا رو تغییر داد" ولی اینجا خیلی سعی کردن تا جزئیات منطقی رو برای این پاندمی و این انگل اجرا کنن که به نوبه خودش جالب بود حقیقتش تو این قسمت قرار نیست در مورد داستان بازی یا سریال the last of us صحبت کنیم نه من منتقد سینمام و نه اینجا جایی برای نقد فیلم و سریال هستش، خب حالا ممکنه این سوال براتون پیش بیاد پس چرا من الان دارم در مورد سریال the last of us صحبت میکنم؟ خب موضوع این قسمت پادکستمون کاملا بی ربط به این سریال نمیشه بلکه یه جورایی بهش ربط داره و اصلا برای همین هم شروع به نوشتن این قسمت پادکست کردم، موضوعی که زمانی که بازیش رو تموم کردم پسر عمم در موردش بهم گفت، اون گفت که ایده ی انگل این بازی از یک انگل واقعی نشات گرفته که مورچه ها رو آلوده میکنه! الان تو سال 2023 هستیم و چند سال پیش بود که با یه پاندمی ویروسی بزرگ روبه روشدیم، آیا ممکنه که پاندمی بعدی که رخ میده یک اخرالزمان زامبی باشه؟، ایا میشه یک انگل یا ویروسی بدنمون رو کنترل کنه؟ ایا زامبی ها میتونن واقعی باشن؟؟
در حالا حاضر این داستان ها تنها تو فیلم ها و بازی ها اتفاق میوفته و جای نگرانی نیست اصلا،،البته کههه ،،نه کاملا! چرا که توی این قسمت میخوایم ویروس ها و انگل هایی رو بررسی کنیم که توانایی این رو دارن بدن میزبان خودشون رو کنترل کنن و اون ها رو تبدیل به زامبی و برده کنن از جمله انگل داستان the last of us .
اولین انگلی که میخوایم به سراغش بریم انگل Gordian worm یا "کرم کور" هستش، انگل باریک و لوله شکلی که میزبانش جیرجیرکه. این انگل برای جفت گیری به محیط آبی نیاز داره در حالی که جیرجیرک محیط خشک رو ترجیح میده، زمانی که انگل وارد جیرجیرک میشه شروع به حرکت کردن به طرف مغز میکنه، و مغز جیرجیرک رو کنترل میکنه تو این زمان جیرجیرک به طور دیوانه واری به اطراف میپره بدون اینکه خودش بخواد، و انگل جیرجیرک رو مجبور میکنه به سمت آب بره و توی آب بپره، محیطی مناسب که انگل بتونه خودش رو تکثیر کنه، وقتی جیرجیرک وارد آب شد انگل از بدن اون خارج میشه و تخم هاش رو تو آب رها میکنه، این تخم ها توسط حشرات کوچیک آب خورده میشن و تخم انگل وارد بدن اون ها میشه، این حشرات بعدا توسط جیرجیرک های دیگه خورده میشن و اینجوریه که چرخه انگل تکرار میشه.
حقیقتی ترسناک، که یه موجود بسیار کوچیک که با چشم دیده نمیشه میتونه میزبان خودش رو که چند 100 برابر بزرگتر از خودشه رو کنترل کنه!، و اینکه دانشمندا هنوز نتونستن متوجه بشن این انگل چطور این کار رو میکنه.و میتونه مغز و بدن جیرجیرک رو کنترل میکنه!
موجود بعدی که میخوایم در موردش صحبت کنیم یه ویروس هستش؛ ویروس هاری، احتمالا اسم این ویروس به گوشتون خورده، ویروسی که پستانداران مخصوصا سگ ها رو آلوده میکنه، وقتی ویروس سگی رو آلوده کنه از طریق عصب به مغز سگ حرکت میکنه که باعث تورم و مرگ سگ میشه، البته که قبل از مرگ باعث تهاجمی تر شدن سگ با ترشح بزاق و تحریک سیستم ایمنی میزبان خودش میشه، به طوری که بلعیدن اون بزاق برای سگ سخت میشه و هر چقدر ببلعدش دوباره ترشح میشه، همین ترشح بزاق باعث تحریک و تهاجمی تر شدن سگ میشه به طوری که به هر موجود دیگه ای اطراف خودش حمله میکنه و اون ها رو گاز مگیره، همون طوری که ویروس نیاز داره. مقدار زیادی ویروس تو بزاق سگ وجود داره که منتظرن با گاز گرفتن وارد بدن میزبان جدیدشون بشن و اینطوریه که ویروس هاری خودش رو پخش میکنه، دقیقا مثل زامبی ها!
انگل بعدی که به سراغش میرویم همون انگل سریال the last of us است قارچ cordyceps fungus که به قارچ زامبی معروفه، این قارچ مورچه های استوایی رو آلوده میکنه و توانایی این رو داره که یک کلونی کامل از مورچه ها رو نابود کنه، مورچه ها تو بحث آلودگی به شدت حساس هستن، چون جامعه شلوغی دارن و آلوده شدن یکیشون باعث میشه به سرعت این آلودگی به بقیه شون سرایت کنه، برای همین هم مورچه های آلوده رو از کلونی اخراج میکنن و وقتی که مورچه آلوده مُرد، جسد اون رو به یه جای دور منتقل میکنن، سخت گیری هایی که برای بقای اون جامعه لازمه!. البته که این سخت گیری ها برای یک موجودی که همون نزدیکی ها زندگی میکنه معنی نداره، یعنی قارچ cordyceps، این مورچه ها معمولا تو ارتفاع بالا زندگی میکنن ولی وقتی که یکی از مورچه ها برای گشت زنی و پیدا کردن غذا به پایین حرکت میکنه در دسترس هاگ های قارچ cordyceps قرار میگیره، این هاگ وقتی روی اسکلت خارجی مورچه قرار بگیره، اسکلت رو سوراخ و وارد بدن مورچه میشه بعد از اون مورچه تا چند روز علائم و واکنش خاصی از خودش نشون نمیده و زندگی معمولی خودش رو ادامه میده .وارد کلونی میشه و کسی متوجه آلوده بودن اون نمیشه، بعد از چند روز یه دفعه شروع به حرکات غیر عادی و نامعمول میکنه، جوری که انگار با چیزی درگیره بعد از اون مورچه از کلونی دور و به سمت پایین درخت حرکت میکنه قارچ اون رو وادار میکنه به نقطه ای بره که دقیقا برای رشدش مناسبه، مورچه به سمت برگ حرکت میکنه و همونجا ثابت میمونه؛ برای اینکه به خاطر باد و لرزش برگ از جای خودش کنده نشه آرواره های خودش رو توی برگ فرو میکنه و چند هفته همونجا ثابت میمونه، مورچه از گرسنگی میمیره ولی قارچی که داخلشه هنوز زنده است و در حال رشده، بعد از 3 هفته لوله ای از گردن مورچه به بیرون رشد میکنه بزرگ بزرگ تر میشه و در انتهای لوله کیسه ای شامل میلیون ها هاگ رشد میکنه، این هاگ ها به بیرون تراوش میکنن و مورچه بعدی رو آلوده میکنن، دوباره این فرایند اتفاق میوفته و مورچه بعدی رو آلودهمیکنه همینطور این چرخه اتفاق میوفته تا اینکه تمام مورچه های اون کلونی، آلوده و تبدیل به زامبی و در نهایت انقراض کلنی.
دانشمندا آزمایشی طراحی کردن با این قارچ و مورچه و در 90 درصد موارد مورچه ها به برگی با ارتفاع 25 سانتی متری در صورتی که بدنشون رو به شمال بود میرفتند، ازمایشی که تصادفی بودن رفتار مورچه ها را رد و تاییدی بر کنترل مورچه ها توسط قارچ یا به عبارتی زامبی شدن مورچه ها کرد، ما هنوز نمیدونیم که این قارچ چطور مورچه رو کنترل میکنه، دانشمندا ابتدا حدس میزدن قارچ با کنترل کردن مغز مورچه و تغییر در اون قارچ رو وادار به این رفتار میکنه به همین دلیل با میکروسکوپ و اسکن کردن بدن مورچه شروع به تشریح مورچه الوده کردن، بدن مورچه از 3 قسمت تشکیل شده سر سینه و شکم، قارچ در تمام این ناحیه ها به خصوص پاها وجود داشت ولی در کمال تعجب اصلا اثری از قارچ در مغز مورچه وجود نداشت، سوالی که پیش میاد اینه که پس چجوری قارچ میتونست بدن مورچه رو کنترل کنه ؟بدون اینکه به مغز جانور وارد بشه!، با تشریح بیشتر و کمک از هوش مصنوعی و ماشین لرنینگ مدلی از نحوه الوده شدن بدن مورچه به قارچ ساخته شد، تو این مدل سلول های قارچ توسط لوله ای به همدیگه مرتبط شده بودن و بعضی از این سلول ها سلول های ماهیچه ای مورچه رو احاطه کردن، این لوله نه تنها به سلول های قارچ متصل بلکه وارد سلول ماهیچه ای مورچه هم شده و در اونجا شروع به رشد کرده ، سلول های قارچ با سیستمی که به تمام سلول های ماهیچه ای مورچه متصل شده بودن شروع به کنترل و تحریک ماهیچه های بدن کرده اونم بدون نیاز به مغز مورچه برای انجام این کار.
این یعنی اینکه مورچه در زندان بدن خودش حبس شده، در صورتی که مغز هنوز سالمه ولی بدن از اون پیروی نمیکنه و مورچه میتونست متوجه بشه که پاهای اون کاری بر خلاف اراده خودش انجام میدن در تمام این مدت مورچه اگاهه و زنده است ولی کاری از دستش بر نمیاد، در حالی که قارچ از منابع بدن مورچه برای رشد و تسخیر بیشتر بدن مورچه استفاده میکنه و شبکه خودش رو قوی تر میکنه، مورچه بعد از چند روز از گرسنگی میمیره ولی ارواره های اون هنوز در برگ فرو رفته و جسد مورچه که الان به طور کامل در اختیار قارچ قرار گرفته ثابت باقی میمونه. این که چه نوع سیگنالی قارچ به سلول های ماهیچه ای میفرسته که اون ها رو کنترل کنه هنوز ناشناخته باقی مونده و ما نمیدونیم چطور قارچ مورچه رو کنترل میکنه، ایا با دستکاری نورو ترنسمیتر ها اینکارو انجام میده یا با ترشح هورمون؟ یا ترکیبی از این دو، جواب این ها هنوز در تاریکی وجود داره.
گونه های مختلفی از این قارچ شناخته شده که حشرات مختلفی رو الوده میکنن، از زنبور، سوسک تا عنکبوت و
بقیه حشرات، همه ی این ها میتونن قربانی قارچ CORDYCEPSیا بهتر بگیم قارچ زامبی بشن.
هنوز لیست انگل های کنترل کننده بدنمون تموم نشده انگل بعدی که میخوام در موردش صحبت کنم اسمش Leukocloridium است.
انگل شماره 4 Leukocloridium هستش میزبان این انگل حلزونه، وقتی این انگل وارد بدن حلزون میشه، خودش رو به سر جاندار میرسونه، رشد میکنه و از اونجا به چشم ها و مغر جرکت میکنه، و حلزون رو وادار میکنه به بخش های مرتفع و باز بره همچنین انگل که در چشم های حلزون قرار داره بدنی رنگا رنگ داره و در چشم تکان میخوره این حرکت رنگ ها باعث میشه حلزون راحت تر در تیررس پرنده های شکارچی قرار بگیره، حلزون توسط پرنده خورده میشه و انگل وارد بدن پرنده میشه، با مدفوع پرنده انگل به محیط بیرون پخش میشه و اگر حلزون دیگری برگی که الوده به مدفوع اون پرنده است رو بخوره، چرخه تکرار میشه.
برای اینکه یک انگل بتونه به بقای خودش ادامه بده و منقرض نشه باید بتونه آلودگی رو پخش کنه، از اونجایی که زندگی انگل به میزبان خودش بستگی داره در صورت مرگ میزبان انگل هم منبع غذاییش از بین میره و در نهایت خودش هم با میزبان میمره، که خب اصلا شرایط ایده آل و دوست داشتنی برای یک انگل نیست، انگل نیاز داره که خودش از بدن یک میزبان به میزبان دیگه برسونه، تو انگل های معمولی این کار توسط مایعات و مدفوع و کل هم ترشحات بیرونی میزبان انجام میشه، چیزی که این انگل leukocloridium رو خاص میکنه اینه که اون میزبان خودش رو قربانی شکارچی میکنه تا از طریق ترشحات اون پرنده یا همون شکارچی ما بتونه خودش رو پخش کنه و ارتش زامبی بیشتری رو تولید کنه، اون به عمد حلزون رو محبور به حرکت به سمت فضاهای باز میکنه همچنین خود انگل وارد چشم حلزون میشه و از اونجایی که پوست حلزون شفافه به راحتی رنگ انگل در چشم ها دیده میشه، اون با حرکت کردن در چشم حلزون و به کمک رنگ های درخشانی که داره به راحتی باعث میشه حلزون توسط گنجشک ها و کلاغ ها دیده بشه مکانیزیمی مرسوم در انگل های زامبی کننده
اینکه چجوری انگل ما متیونه حلزون رو وادار به چنین کاری بکنه هنوز ناشناخته مونده ولی اگر فکر میکنید ما در برابر انگل های زامبی کننده مصون هستیم بهتره که به دو مورد بعدیمون گوش بدید
انگل پلاسمودیوم: این انگل عامل بیماری مالاریا هستش، انگلی که سالانه 100 میلیون نفر رو آلوده میکنه، انگل معروفی هستش و مطمئنن اسمش به گوشتون خورده، این انگل توسط پشه منتقل میشه، وقتی انگل وارد بدن پشه بشه، انزیمی ترشح میکنه که تغذیه پشه دچار اشکال میشه، در نتیجه پشه رو مجبور به نیش زدن های بیشتر و طولانی تر میکنه، انگل با نیش زدن وارد بدن ما میشه و فرد دچار بیماری مالاریا میشه، همچنین تحقیقات نشون داده شده که فرد الوده شده پشه های بیشتری رو به خودش جذب میکنه و باعث میشه پشه های مختلف به سمت فرد الوده حرکت کنن و اون رو نیش بزنن، نیش زدن انسان الوده باعث الوده شدن پشه میشه و اینطوری چرخه پشه تکمیل و انگل پخش میشه. این که انگل پلاسمودیوم چکار تو بدن ما میکنه که باعث میشه پشه های دیگه به سمت اون فرد جذب بشن، رو نمیدونیم و حقیقتش خودم هم تحقیقی در این مورد نکردم ولی تصور اینکه انگل بتونه ارتشی از پشه ها رو در اختیار بگیره و اونا رو مثل برده هایی برای گسترش نسل خودش استفاده کنه به تنهایی کافیه تا پی ببریم این انگل تا چه حد زیرک و ترسناکه.
تاکسوپلاسما (Toxoplasma gondia): میزبان حد واسط اون معمولا گربه ها هستن، این انگل تو مدفوع گربه وجود داره و وقتی میزبان اصلی اون که یک موش است مدفوع گربه الوده رو بخوره باعث میشه موش هم آلوده بشه. انگل باعث کاهش سطح شیمیایی مغز موش میشه و باعث میشه که موش در برابر گربه احتیاط کمتری داشته باشه، یعنی از اون فرار نکنه و حتی در مواردی موش شکارچی خودش رو دوست داره!، و به سمتش جذب میشه، این کار باعث میشه موش لقمه راحتی برای گربه بشه. اینکه انگل چجوری این کار رو میکنه برای ما ناشناخته است. نکته بعدی که در مورد این انگل وجود داره اینه که تعداد زیادی انسان به این انگل الوده هستن، از اونجایی که گربه حیوان خانگی خیلی از خانوداه ها است این انگل راه خودش رو به درون بدن ما پیدا کرده ولی آیا برای انسان خطری ایجاد میکنه؟ تحقیات به طور قطعی تایید نکردن که این انگل باعث میشه ما هم رفتاری مشابه موش ها داشته باشیم، برای اینکه انگل بتونه زنده بمونه و به بقای خودش ادامه بده نیازمند یه چرخه است از اونجایی که گربه های خونگی نمیتونن ما رو بخورن این چرخه عملا در بدن ما وجود نداره، پس انگل تو بدن ما چکار میکنه؟ تحقیقات بیشتر در رابطه با این انگل نشون داده که کسایی که دچار این انگل هستن ری اکشن تایمشون یا زمان واکنشون کمتر از افراد عادی شده، البته تو این گزارش گفته شد باعث افزایش احتمال اسکیزوفرنی هم تا 50 درصد ممکنه بشه و خب این سوال رو به وجود میاره ایا واقعا این انگل میتونه روی ما تاثیر بذاره؟ از لحاظ ژنتیکی ژنتیک ما با موش ها بسیار به هم نزدیکه به همین دلیل موش یه نمونه ازمایشکاهیی خوب برای بررسی دارو ها به حساب میاد، برخی از دانشمندان معتقد اند از اونجایی که گربه های اهلی تنها چند هزار ساله به وجود اومدن ممکنه این انگل در گذشته روی ما اثر داشته، البته که انسان خوراک گربه های اهلی نمیشد ولی خب در گذشته گربه سانان بزرگتری وجود داشتن، همینطور که الانم وجود دارن و یکی از دشمنای مهم انسان به شمار میرفتند، مثل پلنگ و شیر و ببر، دانشمندان معتقدن که در گذشته این انگل باعث میشد ما به راحتی توسط پلنگ ها شکار بشیم یعنی دقیقا کاری که با موش های امروزی میکنه. هیمنطور که الان با میمون ها میکنه شاید فقط یک جهش کوچیک توی این انگل کافی باشه تا داستان اخرالزمانی ما رقم بخوره!؟
اینا تعدادی از بیشمار انگل کشف نشده بودن که میتونن بدن میزبان خودشون رو کنترل کنن سوالی که پیش میاد اینه که آیا واقعا آخرالزمان زامبی اتفاق میوفته؟ آیا واقعا ممکنه روزی پاندمی مثل پاندمی سریال the last of usاتفاق بیوفته ؟ هر چند خودم امیدوارم که تمام این داستان ها تنها تو فیلم و سریال ها اتفاق بیوفته ولی با تحقیقاتی که اخیرا انجام شده و تکنولوژی که روز به روز در حال پیشرفته مخصوصا علم مهندسی ژنتیک که میتونه محتوای ژنتیکی یه جاندار رو تغییر بده و از اونجایی که طبیعت جنگلی تاریکه که تو اون گونه ها و موجوداتی وجود داره که ما هنوز از خیلی از اون ها بی خبریم . درسته جواب به این سوال ها نمیتونه آره باشه ولی قطعا نه هم نمیتونه باشه.
شایدم همین الان یه کشوری توی آزمایشگاه های سری خودش مشغول کار بر روی یکی از این ویروس ها و انگل ها باشه تا اون جوری که میخوان اون انگل رو مهندسی کن تا به عنوان سلاح بیولوژی موثر در جنگ ها ازش استفاده کنن کاری که نمونه هاش رو تو تاریخ بشر به وفور ببینیم، از ازمایشگاه مخوف ژاپنی ها در جنگ جهانی دوم تا آزمایشگاه های سری آمریکا و چین و روسیه که امروزه وجود دارند.
برای نکته اخر باید بگم اگر پس از شنیدن این پادکست نگران قارچ زامبی یا همون کوردیسپز ما شدید باید بگم این قارچ تو چین به عنوان یه قارچ دارویی خوراکی شناخته میشه و این قارچ برای سیستم ایمنی و کلیه ها مناسبه و خب تو فروشگاه ها و عطاری هاشون به فروش میرسه.:) قربان شما و خدافظ
