شیوع جهانیِ کرونا، در کنار معضلات وخیمی که برای بشر و سلامتش به‌بار آورده، چالش‌های عظیمی را نیز پیشِ روی کسب‌کارهای مختلفِ سرتاسرِ دنیا عَلَم کرده است: سقوط تقاضای مشتریان، تغییرات چشم‌گیرِ مقرراتی، اختلال در زنجیره‌ی تأمین، بی‌کاری، رکود اقتصادی، و افزایش بلاتکلیفی. درست مثل جنبه‌ی انسانی و سلامت‌ودرمانِ این بحران، جنبه‌ی تجاری‌اش نیز به راه‌وروش‌هایی برای بهبود و بازسازی نیاز دارد. واکنش‌های فی‌البداهه و موردی کارساز نیست؛ سازمان‌ها باید از همین حالا برای زمینه‌سازیِ بهبودِ وضعیت‌شان دست‌به‌کار شوند.
نظریه‌پردازِ عرصه‌ی مدیریت هنری مینتزبرگ (Henry Mintzberg) این پنج خصوصیت را لازمه‌ی هر راهبردی معرفی کرده است: برنامه، تدبیر، الگو، موقعیت، و چشم‌انداز. ما، با جرح‌وتعدیلی در همین چارچوب، این پنج خصوصیت را این‌گونه بازنویسی کردیم: موقعیت، برنامه، چشم‌انداز، پروژه‌ها، و آمادگی. پرسش‌های زیر می‌توانند چراغ راه‌تان در برون‌رفت از این بحران باشند.
برای اتخاذ تصمیم‌های راهبردیِ هوشمندانه، می‌باید موقعیت سازمانِ خود را در محیطی که در آن هستید دریابید. بازارتان از چه عواملی تشکیل شده است؟ در اکوسیستم‌تان چه نقشی ایفا می‌کنید؟ رقیبانِ اصلی‌تان چه کسانی‌اند؟ همچنین، باید بدانید که دارید در چه مسیری گام برمی‌دارید. آیا می‌توانید عملیات‌تان را به‌کُل تعطیل کنید و پس از اتمام شیوع کرونا کارتان را دست‌نخورده از سر بگیرید؟ آیا قادر به بازپس‌گیریِ قلمرویی که از دسترس‌تان خارج شده است هستید؟ آیا ورشکست خواهید شد یا این‌که می‌توانید با اِعمالِ تحولاتی حین قرنطینه، پیشتازیِ بازار را در دست بگیرید؟
شک‌وتردیدهای شرکت‌های زیادی نسبت به شانس حیات‌شان در دنیای پساکرونا به‌گوش‌مان می‌خورَد، از جمله مسافربری‌ها، مسافرخانه‌ها، و برگزارکنندگانِ رویدادهای مناسبتی. همچنین، از شرکت‌هایی می‌شنویم که رشدشان را افزایش داده‌اند چون محصولاتی که عرضه می‌کنند با تقاضای چشم‌گیری روبه‌رو شده است، مثل تجهیزاتِ دورکاری، ابزارهای ارتباطی و همکاریِ اینترنتی، و خدمات تحویل‌درمنزل. به‌علت چنین عواملی، میزان تاب‌آوریِ شرکت‌ها متفاوت خواهد بود. از همین حالا باید برای تعیین موقعیتِ احتمالی‌تان پس از فروکش‌کردنِ همه‌گیریِ کرونا اقدام کنید.
منظور از برنامه مجموعه‌ای از کنش‌هاست که شما را به سمت مسیرِ مطلوب‌تان هدایت می‌کند. این برنامه باید به شما بگوید که امروز چه باید کنید تا فردا به اهداف‌تان برسید. در این موردِ کنونی، پرسش این است که برای دوام‌آوردن در این بحران و ازسرگرفتنِ کسب‌وکارتان پس از اتمامش چه اقدامی باید از شما سر بزند.
بی‌برنامگی فقط به سردرگمی‌های موجود در این آشفته‌بازار دامن خواهد زد. وقتی به ترسیم گام‌هایی که باید بردارید می‌نشینید، سعی کنید نگاهی وسیع و عمیق داشته باشید و از دوردست‌ها غافل نمانید.
منظور از چشم‌انداز نگاهی‌ست که یک سازمان نسبت به دنیای پیرامون و خودش دارد. به احتمال قریب‌به‌یقین، فرهنگِ حاکم بر کسب‌وکارتان و هویتش در نتیجه‌ی این همه‌گیری دستخوش تغییراتی خواهد شد. بحران می‌تواند مردم را به هم نزدیک‌تر کند و روحیه‌ای از جنس استقامت و پایداریِ جمعی در آنان بدمد—اما این امکان هم وجود دارد که آنان را از هم جدا کند و باعث شود که اعتمادها از هم بپاشد و هر کسی فقط به فکر خودش باشد. بسیار حیاتی‌ست که ببینید چه تغییری احتمالاً در چشم‌اندازتان به‌وجود خواهد آمد. فرهنگ حاکم بر سازمان‌تان تا چه اندازه آن را برای مقابله با این بحران آماده می‌کرد؟ وضعیتی که پدید آمده است کارمندان‌تان را به همدیگر نزدیک‌تر می‌کند یا باعث جدایی‌افتادن میان‌شان می‌شود؟ آیا نگاهِ کارمندان به سازمان پس از اتمامِ این ماجرا عوض خواهد شد؟ پاسخ‌هایتان دستاوردهایی را که می‌توانید پس از پایانِ این همه‌گیری داشته باشید دراختیارتان می‌گذارد.
پاسخ‌تان به پرسش‌های بالا باید شما را به سمت مجموعه‌پروژه‌هایی برای مقابله با چالش‌های کرونایی رهنمون شود. سختیِ این کار برمی‌گردد به اولویت‌بندی و هماهنگ‌سازیِ اقداماتی که سلامت سازمان‌تان را در آینده تضمین کند. از آغازکردنِ پروژه‌های متعددی که همگی به منابعِ حیاتیِ یکسانی—چه منابعِ فردمحور، مثل مدیران برتر، چه منابعِ بخش‌محور، مثل بخش آی‌تی—بپرهیزید. دست‌زدن به اقداماتِ جدیدِ بیش‌ازحد می‌تواند شما را گرفتار جنگی بر سر منابع کند که موجب تأخیر یا انحراف واکنش راهبردی‌تان شود.
سرانجام، باید میزان آمادگیِ سازمان‌تان را ارزیابی کنید. آیا آمادگی یا تواناییِ لازم را برای عملی‌کردنِ پروژه‌هایتان دارید، مخصوصاً اگر بخش اعظم سازمان‌تان به دورکاری روی آورده است؟ ما شاهد تفاوت‌های بزرگی در آمادگیِ فردی، گروهی، سازمانی، و کشوری هستیم. منابعِ دردسترس، در کنار سرعت و کیفیتِ فرایند تصمیم‌گیری، بسیار متنوع‌اند و همین تفاوت‌هایند که موفقیت‌ها و شکست‌ها را رقم خواهند زد.
برگه‌ای متشکل از این پنج پرسشِ راهبردی آماده کرده‌ایم که در این نشانی قابل‌دسترسی است. این برگه می‌تواند در برداشتنِ گام‌های کنونی و آینده‌تان به شما کمک کند. یادتان باشد که مشتریان‌تان شیوه‌ی برخوردِ شما را در خلال این بحران فراموش نخواهند کرد. مثلاً، بالابردنِ قیمت‌ها با کمیاب‌شدنِ محصول می‌تواند بعداً به‌شکلِ چشم‌گیری راوبط‌تان با مشتریان را تحت‌الشعاع قرار دهد.
ویروس کرونا تأثیراتی بی‌سابقه روی دنیا داشته است—و هنوز جای بدترشدنِ این وضعیت باقی‌ست. شرکت‌ها باید همین امروز دست‌به‌کار شوند اگر که می‌خواهند فردایی برایشان وجود داشته باشد. انجام چنین کاری کمک می‌کند که دنیایمان، به‌عنوانِ یک مجموعه‌ی درهم‌تنیده، زودتر بهبود یابد—و، امیدواریم که، طی این فرایند مقاوم‌تر نیز گردد.
ترجمه مقاله Preparing your business for a post-pandemic word از HBR
مترجم: محمد رسول علیزاده
