دماسنج مقاومتی (به انگلیسی: Resistance thermometer) یا آشکارساز دمای مقاومتی که در صنعت به اختصار RTD خوانده می‌شود، نوعی حسگر برای تشخیص دما است. این وسیله مطابق بر این اصل کار میکند که مقاومت الکتریکی فلزات با افزایش دما افزایش می‌یابد. به این پدیده مقاومت گرمایی گفته می‌شود.[۱] در نتیجه برای سنجش دما کافیست مقاومت الکتریکی آرتی‌دی اندازه‌گیری شود.
برای اندازه گیری دما، از حسگرهای مختلفی استفاده می‌شود که ترموکوپلها و سنسورهای RTD از جمله پرکاربردترین وسایل سنجش دما محسوب می‌شوند. سنسورهای دمای pt100، در واقع دسته‌ای از حسگرهای RTD هستند که به روش تماسی عمل می‌کنند.
نام سنسور RTD سرواژه برگرفته از عبارت Resistance Temperature Detector در معنای ردیاب دمای مقاومتی یا دماسنجی است که برپایه مقاومت کار میکند. سنسور pt100 به نوعی از حسگرهای RTD اطلاق می‌شود که در تولید آن‌ها از پلاتینیوم استفاده می‌شود. به طور کلی یک حسگر RTD بر مبنای مقاومت فلزات کار میکند؛ به این معنا که مقدار مقاومت یک نوع فلز خاص را سنجیده و سپس با رابطه‌ای منطقی، می‌توان از مقدار مقاومت به دست آمده به دمای آن رسید.
در سنسور دما pt100 معمولا از پلاتین استفاده می‌شود، اما به طور کلی از فلزات رسانای خالصی مثل مس، آلومینیوم و نیکل نیز ممکن است در ساخت یک حسگر دمایی RTD استفاده شود. در این حسگرها سیستم سنجش دما برپایه مقاومت الکتریکی فلزات گفته شده است که در هر دما می توانند میزان مقاومت متفاوتی را نشان دهند.
اساس کار آرتی‌دی تغییر مستقیم مقاومت فلزات با دما می‌باشد که با قرار دادن آرتی‌دی درون یک مدار پل و محاسبات مقاومت آرتی‌دی با توجه به مدار پل از روی جدول استانداردها، دمای مربوط را می‌توان پیدا کرد. به منظور جلوگیری از خطاهای مربوط به مقاومت، سیم‌های رابط آرتی‌دی را به صورت ۲ یا ۳ سیمه استفاده می‌کنند. حسگر این نوع دماسنج‌ها، معمولاً از جنس پلاتین، مس، نیکل ساخته می‌شوند. تغییرات مقاومت این فلزات با دما رابطه ای خطی است؛ لذا، پاسخ آرتی‌دی به تغییرات دما نسبت به ترموکوپلها سریعتر می‌باشد.
در یک سنسور دمایی RTD، این پیش فرض ثابت شده وجود دارد که مقاومت سیم موجود در ساختار سنسور، بر حسب دمایی که دارد، متغیر خواهد بود. پس فقط کافی است یک جریان الکتریکی را از سیم عبور داده و در ادامه به میزان مقاومتی که سیم فلزی از خود نشان می‌دهد، پی ببریم تا بر اساس آن بتوانیم متوجه شویم آن سیم در چه دمایی قرار دارد.
ترموکوپلها مدت هاست که به عنوان یک روش خوب در سنجش دما محسوب شده و در صنایع از آن‌ها در کاربردهای متنوع زیادی استفاده می‌شود. هرجا که نیاز به سنجش و اندازه گیری دما، به خصوص دماهای بسیار بالا یا پایین باشد، و یا هرجا که از وسیله حرارتی یا لوازم گرمازا استفاده شود، می‌توان از ترموکوپل نیز استفاده کرد. از کاربردهای متداول این تجهیزات در صنعت می‌توان به اندازه گیری دمای کوره‌های برقی و حرارتی یا دمای دودکش اشاره کرد. یک کاربرد دیگر، سنجش دمای سیستم‌های ساخت دارو و مواد غذایی است.
گاهی گفته می‌شود که ترموکوپلها ارزان‌تر از آرتی‌دی‌ها هستند اما با افزودن هزینه سیم رابط، نیاز به کالیبراسیون و تعویض بیشتر و تأثیر دقت پایین‌تر بر روی کیفیت فرایند را در نظر بگیریم این مزیت تأثیر خود را از دست می‌دهد. اصلی‌ترین دلیل استفاده از ترموکوپل به جای آرتی‌دی می‌تواند محدودیت دمایی آرتی‌دی باشد. ماکزیمم دمای عملی قابل اندازه‌گیری با آرتی‌دی برابر ۸۵۰ درجه سلسیوس است. در کاربردهایی که فقط بررسی روند تغییرات دمایی مورد نیاز است و خطای چند درجه ای تأثیر چندانی ندارد استفاده از ترموکوپل‌های چندتایی یا تکی متصل به ترنسمیترهای چند کاناله یا مالتی‌پلکسر به صرفه‌تر است.
منابع این محتوا:
