فرزند شما به آرامی در حال خو گرفتن با دنیای پیرامون است. همه چیز برای او حس تازگی دارد. حرکات وی حالت خشکی دارد و یک ماه ممکن است طول بکشد تا حرکات نرم و روان بشوند.
ممکن است فکر کنید چرا بینی نوزاد این قدر صدا دارد؟ احتمال این که نوزاد سرما خورده باشد خیلی کم است. بیشتر احتمال دارد که او دارد به تنفس هوای بیرون عادت کرده از خلال دو سوراخ کوچک بینی تنفس می کند.
اگر دقت کنید می بینید که او به صورت دوره ای نفس می کشد. ابتدا سریع و عمیق و بعد کند و کم عمق نفس می کشد.
اگر در حال یادگیری شیر دادن هستید باید صبور باشید. اگر احساس ناامیدی می کنید سعی کنید فواید شیر دادن را به خود یاداور شوید. مادران جوان یا کم تجربه معمولا نگران این هستند که آیا شیر آنها کفاف نیاز نوزاد را می دهد یا خیر. اگر نوزاد شما هر 3-2 ساعت یک بار و حد اقل 8 بار در روز تغذیه می شود او احتمالا شیر خوبی دریافت می کند. رنگ مدفوع نیز کمک کننده خوبی است. اگر در حوالی روز چهارم رنگ مدفوع به رنگ زرد تبدیل شد او شیر خوبی دریافت کرده است. در هر صورت می توانید با پزشک خود در این زمینه مشورت نمایید. همچنین بهتر است حوالی روز سوم نوزاد شما توسط متخصص کودکان ویزیت شود.
چرا بعد از زایمان احساس اندوه می کنید؟
بعد از آن همه هیجان زایمان و خوشحالی ناشی از در آغوش گرفتن فرزندتان ممکن است خود را اندوهگین بیابید در حالی که فکر می کردید از شادی در پوست خود نخواهید گنجید. ممکن است زودرنج شده و فورا گریان شوید. باید بدانید که این حالت بسیار طبیعی است. باور بر این است که غم بعد از زایمان به علت تغییرات هورمونی بعد از زایمان اتفاق می افتد. همچنین اضطراب در مورد فرزند و طبعات آن نیز به این مسئله دامن میزند. معمولا این حالت فقط چند روز طول می کشد. به یاد داشته باشید که مدتی طول می کشد تا روال عادی زندگی خود را از سر بگیرید. اما در هر صورت می توانید با پزشک خود تماس بگیرید.
دانستنیهای لازم در هفته اول تولد
لزوم گرم نگاه داشتن نوزاد: نوزادها احتیاج به گرم نگاه داشتن دارند اما نه خیلی زیاد. اگر درجه حرارت برای شما مناسب است برای نوزاد نیز مناسب است. برقراری دمای اتاق بین 22-20 درجه سانتیگراد کافی است. از پتوهای سبک استفاده کنید و از گرم کردن زیاد بپرهیزید.
ارتباط مادر و نوزاد: یک نوزاد سالم را می توان از همان ابتدا روی سینه مادر قرار داد تا از سینه مادر تغذیه شود. تکامل طبیعی نوزاد به یک سری از پاسخهای عاطفی بین مادر و نوزاد وابسته است. فرایند وابستگی ممکن است برخی مادران را در فراهم کردن مراقبت عاشقانه در طی دوره نوزادی یاری نماید. در طی هفته های آتی ارتباط چشمی و فیزیکی بین مادر و نوزاد یک ارتباط دوطرفه و خوشایند را باعث می شود. مادر احساس می کند که مانند زمان بارداری نقش اصلی را در برقراری حوائج حیاتی نوزاد به عهده دارد. لمس نوزاد، آرام گرفتن نوزاد در آغوش مادر و تغذیه وی عواملی است که باعث تحکیم رابطه عاشقانه مادر و فرزندی می شود.
تغذیه: در بچه های سالم می توان بلافاصله بعد از تولد برنامه هم اتاقی مادر و نوزاد را انجام داد. برنامه های قدیمی مثل وجود اتاق نوزادان، تغذیه در فواصل مشخص، شستن سینه با موادی غیر از آب، به تاخیر انداختن اولین تغذیه، تغذیه با شیر خشک استفاده از آرامبخشهای قوی عواملی است که می تواند تغذیه و ارتباط اولیه نوزاد و مادر را به تاخیر بیاندازد و باید تا حد امکان از آن پرهیز شود. امروزه توصیه می شود مادر و نوزاد در صورت نبودن مشکل بلافاصله در کنار هم قرار گیرند و تغذیه بدون در نظر گرفتن فواصل و تنها بر اساس خواست نوزاد صورت گیرد. همچنین باید از وجود افراد مجرب در زمینه شیردهی در مراکز زایمان جهت آموزش شیردهی به خصوص در مورد مادران اول زا بهره برد. تغذیه به مدت حداقل 5 دقیقه از هر سینه لازم است که به نوزاد اجازه می دهد قسمت اعظم محتویات سینه را تخلیه نماید و تحریک لازم برای ترشح شیر در سینه را فراهم آورد. در صورتی که از داروی خاصی استفاده می کنید باید از امن بودن آن در زمان شیردهی مطمئن شوید. برای یادگیری نکات دیگری در مورد شیردهی می توانید فیلم آموزشی را از این سایت تهیه نمایید.
تعویض نوزاد: 99% نوزادان در 24 ساعت اول بعد از تولد دفع ادرار خواهند داشت. نوزادی که به اندازه کافی با شیر تغذیه می شود مرتب ادرار خواهد کرد. ادرار زرد کم رنگ بوده و معمولا بدون بو است. در چند هفته اول دفعات ادرار کردن زیاد است. نوزاد از روز پنجم در صورت تغذیه کافی حداقل 6 بار نیاز به تعویض خواهد داشت. دیدن لکه نارنجی رنگ روی پوشک می تواند نشانه تغذیه ناکافی باشد. در صورت مشاهده با پزشک خود مشورت نمایید. در صورتی که نوزاد شما کمتر از این میزان ادرار می کند، ادرار تیره رنگ و دارای بو خواهد بود. این موضوع ممکن است به خاطر تب، پوشش زیاد یا گرمای بیش از حد اتاق باشد. در این صورت وی را بیشتر تغذیه کنید یا در صورتی که از شیر خشک استفاده می نمایید از قدری آب بیشتر استفاده نمایید. همچنین حرارت طفل را اندازه بگیرید. در صورتی که طفل زیر 3 ماه تب داشته باشد بلافاصله به متخصص اطفال مراجعه نمایید.
در حدود 99% از نوزادان رسیده و 95% نوزادان نارس دفع مدفوع (یا همان مکونیوم) در 48 ساعت اول بعد از تولد اتفاق می افتد. مکونیوم در ابتدا به رنگ سبز بسیار تیره یا حتی سیاه بوده حالت چسبناک خواهد داشت. نوزاد در حال خارج کردن بقایایی از مواد داخل روده ها که در زمان حاملگی وجود داشته است می باشد. آغوز یا شیر اولیه مادر دارای عملکرد پاک کنندگی می باشد. در خلال سال اول زندگی دفعات دفع و قوام آن بسته به رژیم غذایی نوزاد متفاوت خواهد بود. شما به تدریج با نحوه عادی دفع مدفوع فرزندتان آشنا خواهید شد. در صورت تغییر رنگ مدفوع به قرمز یا سیاه یا دیدن رگه های خونی حتما به پزشک مراجعه کنید. هنگام تغذیه شدن با شیر مادر رنگ مدفوع از زرد خردلی تا زرد مایل به سبز متغیر بوده و بوی شیر ترش خواهد داد. در 6 هفته اول زندگی نوزاد ممکن است 10 بار در یک شبانه روز اجابت مزاج داشته باشد. بعد از این زمان اغلب شیرخوارانی که از شیر مادر تغذیه می شوند 5-2 بار دفع خواهند داشت. یک شیرخوار می تواند بدون ناراحتی هفته ای یک بار اجابت مزاج داشته باشد. اگر دفعات دفع مدفوع کم است اما مدفوع نرم بوده بدون اشکال دفع می شود مشکل خاصی وجود ندارد. اگر قوام مدفوع ناگهان از حالت نرم به فرم آبکی تغییر کرد می تواند نشانه پیدایش اسهال باشد در این صورت با پزشک خود مشورت نمایید. بعضی داروها مثل ترکیبات آهن باعث تغییر رنگ مدفوع به رنگ سیاه یا قهوه ای تیره می شوند.
واکسیناسیون: بر اساس دستورالعمل کشوری لازم است نوزادان در بدو تولد علیه بیماری سل، هپاتیت و فلج اطفال واکسینه شوند که این امر معمولا در بیمارستان و قبل از ترخیص انجام می شود.
بررسیهای غربالگری: نوزادان باید از 4 روزگی برای تشخیص زودهنگام کم کاری تیرویید توسط خونگیری از پاشنه پا بررسی شوند. کم کاری تیرویید در یک مورد از هر 4000 تولد اتفاق می افتد و در صورت تشخیص دیرهنگام می تواند به عواقب وخیمی مثل عقب افتادگی ذهنی بیانجامد. در کشورهای دیگر این بررسی شامل طیف وسیعی از بیماریهای ژنتیکی می شود که امیدواریم در کشور ما نیز مرسوم شود. همچنین با مراجعه با مراکز شنوایی سنجی و با انجام یک آزمون ساده می توان از کفایت شنوایی نوزاد اطمینان حاصل نمود.
زردی: زردی یا به علت افزایش ماده بیلی روبین در خون به وجود می آید. این ماده به دو صورت مستقیم و غیر مستقیم در خون وجود دارد. در روزهای اول بعد از تولد به دلیل تخریب هموگلوبین (ماده ای که در خون وظیفه حمل اکسیژن را به عهده دارد) در کبد در 60% نوزادان رسیده و 80% نوزادان نارس زردی به وجود می آید. حاصل تخریب هموگلوبین بیلی روبین غیر مستقیم است که در صورتی که بالا رود برای سلولهای مغزی سمی است. علت تخریب هموگلوبین این است که هموگلوبینی که در دوران جنینی وجود دارد باید اکسیژن را از جفت به بافتهای جنین ببرد و ریه در این زمان عملی انجام نمی دهد. اما بعد از تولد با ورود اکسیژن به ریه و نیاز برای ارسال اکسیژن از ریه به بافتها هموگلوبین جنینی دیگر عملکرد مناسب نداشته لازم است هموگلوبین نوزادی جایگزین آن شود. در موارد خاصی این افزایش چشمگیر بوده لازم است درمانهای خاصی برای کاهش آن صورت بگیرد.
زردی نوزادی معمولا در هفته اول تشخیص داده می شود. زردی معمولا از صورت شروع شده با افزایش آن به شکم و پاها گسترش می یابد. بنابراین والدین و مراقبت کننده های نوزاد با دیدن زردی در نوک بینی و صلبیه (قسمت سفید چشم) باید به پزشک متخصص کودکان مراجعه نمایند.
نشانه های این بیماری شامل زردی پوست است که معمولا از بعد از روز دوم و در بیشتر موارد از روز سوم و چهارم شروع می شود و همان طور که گفتیم با افزایش میزان آن از صورت به شکم و پاها می رسد. نکته دیگر در مورد زردی این است که برای تشخیص زردی نباید به چشم اعتماد کرد. رنگ پوست با توجه به رنگ پوست نوزاد، نژاد، رسیده یا نارس بودن وی تغییر می کند و با شک به زردی با توجه به عواقب ناگواری که افزایش بیلی روبین برای نوزاد دارد باید جهت اندازه گیری زردی به پزشک مراجعه نمود.
عوامل ژنتیک خاصی مثل نقص بعضی از آنزیم های کبدی در پیدایش زردی نقش دارند. همچنین ناسازگاریهای گروه های خونی بین مادر و نوزاد در ایجاد زردی دخیل هستند. در صورتی که گروه خونی مادر منفی و گروه خونی نوزاد مثبت باشد معمولا از فرزند دوم این نوع ناسازگاری باعث یک نوع زردی بسیار خطرناک می شود. لازم است مادرانی که گروه خونی منفی و همسرشان گروه خونی مثبت دارند به دلیل احتمال تولد نوزادی با گروه خونی مثبت در هفته 28 حاملگی و تا 72 ساعت بعد از زایمان تحت تزریق دارویی به اسم روگام قراربگیرند تا از حساس شدن خون مادر به خون نوزاد جلو گیری شود. (این حساس شدن همراه با تولید پادتن است که در بارداری بعدی این پادتن باعث تخریب بسیار سریع هموگلوبین نوزاد و ایجاد یک زردی شدید و بسیار خطرناک می شود که در صورت عدم درمان باعث آسیب سلولهای مغزی و تشنج می شود که می تواند حتی به مرگ بیانجامد) مشخص است که تزریقی که ظرف 72 ساعت بعد از تولد انجام می شود برای جلوگیری از زردی خطرناک نوزاد در بارداری های بعدی کمک کننده است. یک نوع ناسازگاری دیگر که شایعتر بوده اما شدت آن کمتر است و ما آن را به نام ناسازگاری ABO می شناسیم در نوزادانی اتفاق می افتد که مادر آنها گروه خونی O و نوزادان آنها گروه خونی A یا B دارند.
شیر مادر می تواند به دو صورت در ایجاد زردی موثر باشد. اما این بدان معنی نیست که ما از شیر مادر و فواید غیر قابل انکار آن چشم پوشی کنیم. در 2% نوزادانی که از شیر مادر استفاده می کنند بعد از روز هفتم افزایشی در بیلی روبین غیرمستقیم به وجود می آید. اگر تغذیه با شیر مادر ادامه یابد میزان زردی به تدریج پایین آمده و ظرف 10-3 هفته به مقادیر نرمال خواهد رسید. اگر شیر برای 2-1 روز قطع و از شیر خشک استفاده شود زردی به سرعت پایین آمده و با شروع مجدد تغذیه با شیر مادر هرگز بالا نخواهد رفت.
فرم دیگری از زردی به دلیل خوب شیر نخوردن نوزاد در روزهای اول بعد از تولد است که مادران و مراقبت کنندگان لازم است از کفایت تغذیه نوزاد آگاه باشند. در اینجا لازم می دانم چند نکته را که دال بر کفایت شیردهی نوزاد هستند ذکر نمایم:
بیلی روبین به دو روش اندازه گیری می شود. یکی به روش آزمایشگاهی و با استفاده از خون گیری که دقیقتر است و دیگری که امروزه خیلی متداول شده و به وسیله دستگاهی به نام بیلی روبین متر از روی پوست پیشانی و سینه میزان تقریبی زردی نوزاد ارزیابی می شود. این روش در مطب قابل انجام است.
پزشک با اندازه گیری میزان زردی و با توجه به عواملی مثل سن نوزاد، وزن نوزاد، رسیده و یا نارس بودن وی و بیماریهای دیگری که می تواند به همراه زردی وجود داشته باشد طبیعی یا غیر طبیعی بودن آن را تشخیص و درمان لازم را تجویز می نماید.
زردی در بسیاری از موارد احتیاج به درمان خاصی ندارد و یک تغذیه مناسب و مراقبت های معمول و مراجعه به موقع تنها کار لازم می باشد.
در مواردی که زردی افزایش چشم گیری داشته باشد از فوتو تراپی با لامپ آبی مخصوص استفاده می شود. استفاده از لامپ های مهتابی معمول تاثیری در درمان زردی نخواهد داشت. امروزه دستگاههای فوتوتراپی پرتابل جهت درمان در منزل رایج شده و در دسترس می باشند و برای درمان زردی با مقدار پایین به کار می رود. لازم است این دستگاهها استاندارد بوده از مراکز معتبر تهیه شوند و در هنگام استفاده آموزش های لازم به خانواده داده شود.
در صورتی که ناسازگاری خونی بیماری های همراه مقادیر بالای بیلی روبین و یا شک به عدم کفایت درمان در منزل وجود داشته باشد درمان لازم است در بیمارستان انجام شود.
هنگام وجود مقادیر بسیار بالای بیلی روبین (معمولا همراه با ناسازگاری های خونی) لازم است تعویض خون توسط پزشک متخصص اطفال و در بیمارستان انجام شود.
در مقاله دیگری به سوالات شما درباره زردی نوزادی پاسخ گفته ام که مراجعه به آن خالی از لطف نیست.(سوالات شما در مورد زردی در نوزادان - ویرگول (virgool.io)
