فاجعۀ معدن طبس و درسی که از حوادث کار باید آموخت
حادثۀ تأسف‌بار در معدن زغال‌سنگ طبس که به مرگ بیش از ۵۰ کارگر زحمتکش انجامید، نخستین حادثه در نوع خود نبود و بار دیگر یادآوری کرد که علاج واقعه پیش از وقوع باید کرد؛ بدین معنا که استانداردهای ایمنی در محیط کار باید از نو تدوین و با جدیت اجرا شوند. به همین بهانه، آنچه در این یادداشت بدان خواهیم پرداخت، مسئلۀ استانداردهایی است که مسئول آن در هر کارگاه و کارخانۀ صنعتی، بخش ایمنی و سلامتی (Health and Safety Executive) یا HSE است.
با هدف دستیابی به استانداردهای این حوزه بود که دستورالعمل ایمنی و حفاظت در ایفا بار دیگر بررسی و به‌روز شد. هدف از تدوین و به‌روزرسانی منظم این روش اجرایی، تشریح نحوۀ فعالیت‌های واحد ایمنی و بهداشت کار است که بر رعایت، حفظ و اجرای اصول و قوانین مربوطه در سطح شرکت و انبارها دخالت و نظارت دارد.
با توجه به به گسترۀ خدمات یکپارچۀ سفارشگردانی ایفا در زنجیرۀ ارزش لجستیکی، دستورالعمل ایمنی افزون بر انبارداری، شامل اصول ایمنی سایر خدمات تا زمان تحویل سفارش به کوریرسرویس نیز هست.
منظور از انبار در این دستورالعمل، محلی برای نگهداری کالاها و مواد است. در صنعت برای نگهداری مواد اولیه، کالاهای نیم‌ساخته، محصولات واحدهای تولیدی، قطعات یدکی دستگاه‌ها و ماشین‌آلات و اجناس اسقاطی، و در تجارت به‌منظور نگهداری اقلام و کالاهای خریداری‌شده و برای فروش از انبار استفاده می‌شود.
عملیات سفارشگردانی به‌عنوان کارویژۀ ایفا، مجموعۀ عملیات تکمیل سفارش از لحظۀ خرید تا تحویل به مقصد نهایی و نیز عملیات عودت کالا در صورت لازم است. خدمات یکپارچۀ سفارشگردانی یا پردازش سفارش در مرکز پردازش ایفا شامل انبارش، بستهبندی و ارسال سفارشات است.
این دستورالعمل کلیۀ بخش‌های اجرایی، ستادی و انبار و سایر بخش‌های شرکت «تندر رایا پی فاخر ایرانیان» (ایفا) را شامل می‌شود و مسئولیت اجرای آن به‌عهدۀ مدیر انبار و مسئول ایمنی و بهداشت است که جزئیات مرتبط با این موضوع و شرح مسئولیت‌ها در کلیۀ بخش‌ها آورده شده است.
سه نوع عملیات سفارشگردانی در مرکز پردازش ایفا اجرا می‌شود:
۱- عملیات B2B+
۲- عملیات B2B
۳- عملیات B2C
بر این اساس، قوانین ایمنی و بهداشت محیطی در مرکز پردازش ایفا شامل دو بخش «بهداشت و حفاظت عمومی» (شامل ستاد و عملیات) و «ایمنی و حفاظت ویژه» (صرفاً شامل واحدهای عملیاتی) تنظیم شده است که تفصیل آن در ادامه می‌آید.
بهداشت و حفاظت عمومی
برخی از موارد ایمنی و بهداشتی که برای کلیۀ سطوح سازمان الزامی است و به‌صورت عمومی برای کلیه مرکز پردازش قابل اجراست:
خدمات بهداشتی عمومی در سازمان
- کلیۀ محل‌های کار، رختکن، سرویس‌های بهداشتی، اقامت، استراحت و غذاخوری کارگران، باید به‌طور طبیعی یا مصنوعی تهویه شوند، به‌گونه‌‌ای که هوای کافی و سالم برای محل‌های فوق فراهم شود؛
- پزشک سازمانی با برنامۀ زمان‌بندی‌شده به‌صورت دو بار در ماه در محل شرکت حضور داشته باشد؛
- کلیۀ مراکز پردازش باید آب آشامیدنی سالم به مقدار کافی در دسترس داشته باشند. همچنین باید به تعداد کافی دستشویی، توالت و دوش، مطابق اصول بهداشتی برای کارکنان مهیا باشد؛
- به‌ازای هر ۲۵ تا ۱۰۰ نفر، می‌بایست حداقل یک سرویس بهداشتی و از ۱۰۰ نفر به بالا، به‌ازای هر ۳۵ نفر اضافی، یک سرویس در نظر گرفته شود؛
- شست‌وشو و گندزدایی محیط کار و استراحت کارکنان متناسب با شرایط موجود الزامی است؛
- در هر مرکز پردازش باید متناسب با فضای کارگاه محلی سرپوشیده و بهداشتی، برای تعویض و نگهداری لباس کارگران فراهم شود؛
- در هر مرکز پردازش باید محل‌هایی برای غذاخوری و همچنین محل‌های مناسب کافی و مجزا برای اقامت و استراحت موقت کارگرانی که به‌دلیل دوری محل کار از محل سکونت آن‌ها، درخواست کارفرما یا حسب وظیفه مجبور به اقامت در مرکز پردازش باشند، با وسایل و امکانات مورد نیاز فراهم شود.
هشدارهای رفتاری
- کشیدن سیگار هنگام انجام کار ممنوع است. سیگار کشیدن می‌تواند باعث ایجاد حریق شود و همچنین دود ناشی از آن باعث ایجاد بیمای ریوی و حساسیت برای سایر همکارانتان گردد؛
- روشن كردن و همراه نداشتن كبریت، فندك و هر گونه اشیای مولد شعله یا جرقه در كلیۀ نقاطی كه در آن‌ها مواد قابل احتراق، قابل اشتعال یا قابل انفجار نگهداری و یا به كار برده می‌شود، ممنوع است؛
- کلیۀ افراد برای استعمال دخانیات باید در محل‌های مشخص‌شده توسط واحد HSE اقدام نمایند؛
- خوردن و آشامیدن در محیط کار ممنوع است؛
- از شوخی با همکاران در محیط کار بپرهیزید، چرا که شوخی باعث ایجاد حواس‌پرتی در افراد می‌شود و احتمال وقوع حادثه را افزایش می‌دهد؛
- ضمن کار از صحبت‌های غیرضروری با همکاران خودداری کنید، چون باعث حواس‌پرتی و افزایش احتمال افتادن از بارانداز - به‌خصوص وقتی پشت به بارانداز هستید - خواهد شد؛
- از پرتاب اجناس به سمت همکارتان، چه به‌عنوان شوخی چه برای جابه‌جایی بارها، خودداری کنید.
هشدارهای ایمنی
- استفاده از لوازم حفاظت فردی تحویل‌شده - شامل لباس كار، كفش كار، دستكش و... - هنگام کار در انبار الزامی است؛
- در حفظ و نگهداری لوازم حفاظت فردی کوشا باشید و با روش صحیحی که آموزش داده شده است، استفاده کنید؛
- موقع جابه‌جایی بار روی سکو، پشت به سکو حرکت نکنید که به‌دلیل عدم دید مناسب احتمال سقوط وجود دارد. همچنین پای خود را لبۀ سکو قرار ندهید، چون احتمال برهم‌خوردن تعادل و افتادن وجود دارد؛
- روش‌های صحیح حمل بار و ارگونومی آموزش‌داده‌شده رعایت گردد؛
- چیدمان وسایل، تجهیزات و مواد اولیه بایستی تحت نظارت مسئولین انبار صورت گیرد؛
- چیدمان وسایل، تجهیزات و مواد اولیه بایستی جوری باشد كه سكون و تعادل آن حفظ گردد و باعث سقوط و ریزش آن‌ها نشود؛
- هنگام گذاشتن جعبه‌ها روی یكدیگر باید ارتفاع رعایت شود تا ایمنی جهت جلوگیری از سقوط آن‌ها فراهم شود. حداكثر ارتفاع برای كلیه مواد به‌جز موادی كه در قفسه‌ها قرار می‌گیرند، ۳ متر است؛
- موقع حمل و سُر دادن بارها از رمپ، دقت کنید کسی در مسیر یا پایین رمپ قرار نداشته باشد که بارها و پالت‌ها با او برخورد نماید و منجر به حادثه شود؛
- پالت‌ها را به‌صورت صحیح و ایمن روی هم بچینید، به‌طوری‌که به‌شکل کاملاً ایمن و بدون احتمال سقوط روی همدیگر قرار گرفته باشند، هنگام حمل خطر ریختن نداشته باشند و ارتفاع چینش ایمن و مناسب باشد، به‌نحوی که جلوی دید شما را هنگام حمل نگیرد؛
در مسیر تردد ماشین‌ها قرار نگیرید و هنگام تردد دقت کنید که با خودرو‌ها تصادف نکنید.
هشدارهای مواجهه با حوادث
- آشنایی با انواع حریق و کپسول‌های اطفای حریق و نحوۀ استفاده از آن‌ها الزامی است؛
- به تابلوهای ایمنی هشداردهنده و پوسترهای آموزشی نصب‌شده در محل کار توجه و آن را رعایت کنید؛
- در مسیر دسترسی و جلوی تابلوهای برق و کپسول‌های اطفای حریق به‌هیچ‌وجه وسیله‌ای قرار نگیرد و همواره باز نگه داشته شوند؛
- کفپوش زیر تابلوهای برق به هیچ عنوان برداشته یا جابه‌جا نشود. (به‌خصوص بعد از نظافت، در محل قبلی قرار داده شود)؛
- هنگام انجام كارهایی كه احتمال خطر دارد، بایستی مسئول ایمنی را مطلع نمایید؛
- انجام هر گونه عملیات ساختمانی، برشكاری، جوشكاری در انبار و... بایستی تحت نظارت مسئولین انبار صورت گیرد؛
- در صورت وقوع هر گونه حادثه برای همکاران، ضمن آرامش و خونسردی، فقط افرادی که دورۀ کمک‌های اولیه گذرانده و از قبل مشخص شده‌اند، اقدامات لازم را انجام دهند و سایر افراد از مداخله خودداری کنند؛
- اگر بار خطر زیاد تشخیص داده شود، در محیط امن قرار بگیرید و در صورت نیاز به تماس با اورژانس یا آتش‌نشانی از طریق حراست یا سرپرست/مدیر اقدام نمایید.
حوادث و آسیب‌های جسمانی ناشی از عوامل زیان‌آور مکانیکی در محیط کار
حوادث و آسیب‌های جسمانی از عوامل زیان‌آور در محیط کار هستند. این حوادث و آسیب‌ها می‌توانند از طریق برخورد با اشیای تیز یا سخت، سقوط از ارتفاع، ضربه‌ها، برق‌گرفتگی، حریق، انفجار، آلودگی‌های شیمیایی و بیولوژیکی ناشی از انفجارهای شیمیایی و غیره ایجاد شوند. این حوادث ممکن است منجر به جراحات، شکستگی‌ها، سوختگی‌ها و آسیب‌های دیگر شود.
برخی از تأثیرات زیان‌آور حوادث و آسیب‌های جسمانی مرتبط با آن‌ها در محیط کار عبارت‌اند از:
- آسیب‌های جسمانی: شامل جراحات، شکستگی‌ها، خونریزی‌ها، بریدگی‌ها و زخم‌ها است که ممکن است نیاز به درمان پزشکی و مراقبت داشته باشد؛
- عوارض ناشی از برق‌گرفتگی: برق‌گرفتگی می‌تواند باعث سوختگی، ضربان قلب نامنظم، از دست دادن هوشیاری و حتی فلج شود و در موارد شدید و در جهات خاص عبور جریان برق از بدن منجر به مرگ شود؛
- عوارض ناشی از تماس با مواد خطرناک: تماس با مواد شیمیایی خطرناک می‌تواند منجر به سوختگی، تحریکات پوستی، التهاب ریه و اعضای دیگر بدن شود؛
- انفجارها و حریق: حریق و انفجارها می‌توانند به سوختگی، تنفس دود و گازهای سمی، خفگی و حتی مرگ منجر شوند؛
- آلودگی‌های شیمیایی و بیولوژیکی: تماس با مواد آلوده و زیان‌آور می‌تواند باعث بیماری‌های پوستی، التهاب‌ها، عفونت‌ها و اختلالات سیستم‌های بدنی شود.
لوازم و لباس کار
استفاده از لباس کار مناسب مطابق با نوع فعالیت ضروری است. لوازم ایمنی و لباس کار شامل موارد زیر است:
- کفش ایمنی؛
- لباس کار؛
- عینک یا شیلد محافظ؛
- دستکش؛
- گوشی حفاظتی.
طریقۀ استفاده از گوشی: در محیط‌های پر سر و صدا، برای محافظت بیشتر سیستم شنوایی بهتر است از گوشی داخل گوش و گوشی رو گوش به‌صورت ترکیبی (همزمان) استفاده شود.
- طریقۀ استفاده از گوشی رو گوش (ایرماف): صفحات گوشی را از داخل صفحات نگه‌دارنده بیرون بکشید و مطمئن شوید بالشـتک‌ها به‌طور صحیـح روی گوش ثابـت شده‌اند. رکاب‌های فلزی را در امـتداد وار نگه‌دارندۀ تا آخرین حد بیرون بکشید. رکاب‌ها را به داخل بلغزانید تا باند نگه‌دارنده به‌آرامی روی سر بنشیند. (قرار گرفتن لایۀ ضخیم مو یا موارد دیـگر زیر بالشتک تأثیر حفاظـت شنوایی آن را کاهش می‌دهد.) قاب‌های گوشی را ثابت کنید؛ به این صورت که فلش یا علامت Top برای ثابت شدن بهتر سمت بالای گوش باشد و هد باند را به‌طور دقـیق بر روی سر قرار دهید.
از گوشی خودتان به‌درستی استفاده کنید. بعد از استفاده، در هوای خنک و خشک به دور از تابش مسـتقیم نور خورشید قرار دهید. موقعی که از گوشی استفاده نمی‌شود، باید با مایع آب و صابون و آب ولرم شـسته شود و به‌هیچ‌وجه نباید از مواد حلال و تمیزکننده استفاده شود.
- طریقۀ استفاده از گوشی داخل گوش (ایرپلاگ): ابتدا بند گوشی را در جای خود محکم کنید. گوشی را در داخل گوش قرار دهید. با یک دست لالۀ گوش را به طرف بالا و خارج بکشید و با دست دیگر گوشی را به‌آرامی با حرکت چرخشی به داخل کانال گوش وارد کنید. برای خارج کردن گوشی، لالۀ گوش را به همان ترتیب قبلی گرفته و با حرکت چرخشی، گوشی را خارج کنید. به‌دلیل اینکه قرار دادن و خارج کردن سریع گوشی می‌تواند باعث صدمه به پردۀ گوش (پردۀ صماخ) شود، بنـابراین، لازم است حرکت چرخشی در زمان قرار دادن و خارج کردن گوشی رعایت شود
گوشی‌ها، هر روز در پایان کار (روزانه) باید با استفاده از از آب ولـرم و مایع صـابون شسته شوند.
نکات ضروری در مورد لباس و لوازم ایمنی کار
- استفاده از دستکش ایمنی در هنگام عملیات پردازش - به‌ویژه هنگام حمل و جابه‌جایی ورقه‌های فلزی که لبه‌های تیز و برنده دارند - الزامی است؛
- به‌هیچ‌وجه پشت کفش ایمنی خوابانده نشود، چون کارایی خود را به‌طور کامل از دست می‌دهد؛
- در صورت وجود آلاینده‌ها استفاده از ماسک مناسب نیز الزامی است؛
- اگر لباس کار آلوده شد، باید سریع برای تعویض لباستان اقدام شود. اگر محلول‌های قابل اشتعال روی لباس کار ریخته باشد، امکان آتش‌سوزی و حریق بالا خواهد رفت؛
- استفاده از مواد و داروهایی که توانایی کارگر را در کارکرد صحیح ماشین‌آلات کاهش می‌دهد، برای او و دیگران خطرناک است؛
- کارگرانی که در محیطی با ماشین‌آلات متحرک کار می‌کنند، نباید لباس‌های گشاد بپوشند، باید جواهرات خود را بردارند و موهای خود را کوتاه نگه دارند یا ببندند؛
اگر سر و صدای زیاد عملیات ممکن است به سلامت گوش‌ها آسیب وارد کند، حتماً از گوشی‌های حفاظتی استفاده شود.
ایمنی در برابر حریق
عوامل عمدۀ ایجاد حریق:
- پدیده‌های طبیعی (نظیر رعدوبرق)؛
- خطاهای انسانی (کبریت، ته سیگار و...)؛
- نواقص فنی (سیم‌کشی‌ها و وسایل برقی و...)؛
- آتش‌سوزی‌های عمدی (خودکشی، کینه‌توزی، پوشش جرم و...)
نیازهای کلی در مقابله با حریق:
- خاموش‌‌کننده در محل‌های قابل دید باشد؛
- کابین یا محفظۀ نصب خاموش‌‌کننده‌ها نباید قفل شود؛
- خاموش‌‌کننده‌هایی که وزن کل آن‌ها از ۴۰ پوند یا ۱۸.۱۴ کیلوگرم کمتر است، باید طوری نصب شوند که بالاترین نقطۀ خاموش‌‌کننده بیش از ۵ فوت یا ۱.۵۳ متر از سطح زمین فاصله نداشته باشد؛
- خاموش‌‌کننده‌هایی که وزنی بیش از ۴۰ پوند دارند - به‌جز خاموش‌‌کننده‌های نوع چرخدار - باید طوری نصب شوند که بالای خاموش‌‌کننده بیش از ۵.۳ فوت یا ۱.۷۰ متر از زمین فاصله نداشته باشند؛
- در هیچ موردی نباید سطح پایینی خاموش‌‌کننده کمتر از ۴ اینچ یا ۱۰۲ میلی‌متر از سطح زمین فاصله داشته باشد.
اقدامات کلی ایمنی
برای تأمین ایمنی کارکنان در محیط کار اقدامات زیر ضروری است:
- دوره‌های آموزشی نحوۀ مقابله با حوادث و راه‌های کنترل و فرار برگزار شود؛
- مرکز از پسماندهای تولیدی در فواصل زمانی مشخص دور و پاک‌سازی شود؛
- همۀ مناطقی که کارگران در معرض خطر هستند، با علایم به‌طور آشکار و واضحی مشخص شود؛
- کارگران باید برای کار با دستگاه‌ها آموزش کافی دیده باشند و وظایف کار هر شخص به‌درستی به او تفهیم شده باشد؛
- با توجه به اهتمام مرکز پردازش ایفا در اشتغال‌زایی برای افراد توان‌یاب (کم‌شنوا و ناشنوا)، بخش کار آنان تفکیک و لباس کار ایشان برای دیگر همکاران مشخص گردد؛
- واحد حراست کلیۀ مهمانان شرکت را در صورت تردد در سطح عملیات و انبار را به قسمت گذرگاه امن هدایت کند.
ایمنی در عملیات B2B+
با توجه به نوع عملیات B2B+ که شامل گردش بالای کالا در سطح عملیات، تعداد زیاد نیروی انسانی در محیط پردازش و وجود لیفتراک در انبارها و در سطح عملیات و همچینین ورود و خروج تریلی در درهای ورود و خروج است، ایمنی و حافظت فردی اهمیت زیادی پیدا خواهد کرد. مرکز پردازش ایفا برای جلوگیری از حوادث در حین کار مواردی را در نظر گرفته است:
ایمنی جریان کالا
- گردش کالا در عملیات B2B+ از انبار قطعه تا عملیات با رنگ ترافیکی مشخص می‌شود و رانندگان لیفتراک موظف هستند در این مسیر تردد نمایند؛
- مشخص‌شدن محل تخلیه و بارگیری و استقرار تریلی‌ها از طریق واحد حراست با هماهنگی با انبار است؛
- با توجه به تردد لیفتراک در سطح عملیات، گذرگاه امن جهت رفت‌وآمد پرسنل در نظر گرفته شود که این گذرگاه توسط تابلوهای راهنمایی مشخص می‌شوند؛
- مسیر عبور لیفتراك در انبار بایستی باز باشد و لیفتراك به راحتی عملیات مختلف را انجام دهد؛
- هنگام كار با جرثقیل باید دستورالعمل‌های مربوط به كار با جرثقیل را رعایت نمود؛
- رانندگان لیفتراك باید آموزش‌های لازم درخصوص نحوۀ صحیح كار وعملكرد ایمن لیفتراك را فرا گرفته و همچنین دارای گواهینامۀ ویژه لیفتراك باشند؛
- سوار شدن و انتقال کارگران و دیگر افراد متفرقه با لیفتراک ممنوع است؛
- به‌هیچ‌وجه از لیفتراک به‌عنوان بالابر استفاده نگردد؛
- چنانچه لیفتراك یا بار آن به هر علت دچار عدم تعادل یا واژگونی گردد، راننده نباید تا رفع كامل خطر از داخل كابین خارج شود؛
- درب‌های خروجی، كانال‌ها، موانع، حفاظ‌ها و ستون‌های موجود در محوطه عملیات كه در مسیر تردد لیفتراك‌ها هستند، باید به‌گونه‌‌ای رنگ‌آمیزی شوند كه به‌سهولت قابل رویت باشند؛
- حركت لیفتراك فقط در صورتی مجاز است كه شاخك‌های آن در پایین‌ترین حد ممكن قرارگرفته باشد؛
- در صورت تردد وسائط نقلیه در داخل انبار، اگزوز آن مجهز به فیلتر جرقه‌گیر باشد؛
- در فضاهای بستۀ فاقد سیستم تهویۀ مناسب، استفاده از لیفتراك‌های با موتور احتراقی ممنوع است و باید از لیفتراك‌های برقی استفاده شود.
مدیریت پسماند و ضایعات
با توجه به اینکه ضایعات و پسماند ایجاد شده از تولید در عملیات B2B+ از جنس پلاستیک و کارتن است و دپوی این ضایعات می‌تواند منجر به ازدیاد موش و حشرات گردد، کنترل و جمع‌آوری صحیح و به‌موقع اهمیت زیاد دارد.
مدیر عملیات و واحد منابع انسانی ملزوم به کنترل این ضایعات هستند.
نیروهای خدمات با لباس مخصوص در سطح عملیات ضایعات را جمع‌آوری و در پالت مخصوص ضایعات قرار می‌دهند. رانندگان لیفتراک هر دو ساعت، پالت‌های ضایعات را از سطح عملیات جمع‌آوری و از سالن تولید خارج می‌کنند. یروهای خدمات این ضایعات را مرتب و فشرده‌سازی می‌کنند و پیمانکار ضایعات به‌صورت روزانه ضایعات را از مرکز پردازش خارج می‌کند.
ایمنی در عملیات B2C و B2B
ایمنی فضای انبار
كف انبار: كف انبار باید:
- از سطح زمین‌های اطراف بالاتر باشد؛
- آبگیر و نمناك نباشد؛
- نسبت به مایعات غیرقابل نفوذ باشد (شیب ملایم داشته باشد تا در صورت شست‌وشو آب در محل‌هایی از آن جمع نشود)؛
- سطحی صاف و غیرلغزنده داشته باشد؛
- فاقد هرگونه ترك و شكاف باشد؛
- به‌راحتی تمیز شود؛
- دریچه‌ها و چاله‌های كف كارگاه باید با نردۀ محصور و با چراغ‌قرمز (علامت خطر) مشخص گردد تا كسی در آن سقوط نكند؛
- در رابطه با نوع كالا و تجهیزات حمل‌ونقلی كه مورد استفاده قرار می‌گیرند، مقاومت كف انبار مناسب باشد. (از بتن مسلح و مقاوم باشد تا در برابر وزن اجسام قابلیت تحمل را داشته باشد).
دیگر اجزای انبار: محیط انبار باید به‌صورتی باشد که:
- دیوارها و سقف‌ها بدون استثنا از مصالح غیرقابل اشتعال به‌كار برده شود؛
- در انبارها از جنس فلز و سطح داخلی آن صاف و بدون شكاف باشد؛
- پنجرۀ انبارها فلزی و مجهز به حفاظت و تور سیمی باشد؛
- داخل انبارها به نسبت حجم آن دستگاه تهویه و هواكش داشته باشد؛
- بین قفسه‌ها و محوطه عمومی سالن انبار روشنایی مناسب جهت انجام خدمات وجود داشته باشد؛
- سیم‌كشی برق باید توكار و از داخل و لوله‌های مخصوص انجام گیرد و كلید و پریزها و روشنایی از نوع ضد جرقه باشد؛
- انبارها باید مجهز به وسائل و ابزار آتش‌نشانی باشد؛
- فاصلۀ كالاهای دیوار جانبی حداقل ۶۰ سانتی‌متر باشد؛
- فواصل بین هر ردیف از اجناس در انبارهایی كه عرض آن‌ها بیش از ۲۰ متر است، در نظر گرفته شود؛
درب‌های خروجی و راهروهای منتهی به آن باید همیشه آزاد باشد تا كارگران بتوانند هنگام بروز حریق در اسرع وقت خارج شوند.
ایمنی چینش کالاها
طبقهبندی كالاها در انبار: تقسیم‌‌بندی انواع كالاهای موجود به گروه‌ها یا دسته‌هایی كه دارای صفات مشترك و یا كاربرد مشترك باشند، طبقهبندی نامیده می‌شود.
موضوع طبقهبندی كالا در انبارها جهت نگهداری بهتر، تعیین محل، پیاده‌سازی سیستم كدگذاری و كنترل موجودی اهمیت زیادی می‌یابد. كالاهای موجود در انبار با توجه به تجانس، حجم كالا، كاربرد آن‌ها، وسایل و امكانات نگهداری و گنجایش انبارها طبقهبندی می‌شوند. به این معنی، یك گروه اصلی كالا را به یك انبار اختصاص داده و چند گروه فرعی دیگر از آن تهیه می‌نمایند.
قوانین استقرار کالا و مواد در انبار: رعایت موارد زیر در استقرار کالا و مواد در انبار ضروری است:
- میزان مراجعه به اقلام؛
- هم‌خانواده بودن اقلام؛
- خصوصیات اقلام (مخاطره‌آمیز بودن یا فساد پذیری.......).
قوانین حداکثر بهره‌وری از فضای انبار: جهت حداکثر بهره‌وری از فضای انبار توجه به این نکات ضروری است:
- استفادۀ حداکثر از فضای بالای سر؛
- استفاده از فضای خارج ساختمان؛
- رعایت اندازۀ اجناس؛
- انبار کردن عمودی؛
- فاصلۀ مناسب قسمت‌ها؛
- در نظر گرفتن زمان مصرف کالاها؛
- در نظر گرفتن محل مناسب برای اندازه‌گیری.
اصول اساسی در چینش کالا: اصول اساسی در چیدمان کالا به شرح زیر است:
- قبل از هر چیز، مسیر و جا برای چیدن از قبل مشخص گردد (با توجه به اینکه چینش انبار در مرکز پردازش ایفا با سیستم منظم است، برای کالاها لوکیشن تعیین و در قفسه‌های مشخص قرار داده می‌شود که هر قفسه آدرس مشخص در پلتفرم دارد)؛
- کالاها و مواد ناهمجنس و ناسازگار را در کنار هم نچینید؛
- قبل از جایگذاری بار، قفسه‌ها را خوب بررسی کنید که شکاف، تیزی یا ناهمواری نداشته باشد؛
- تمام مواد و کالا را در یک سطح صاف بچینید؛
- اجسام سنگین‌تر را نزدیک کف بچینید و اجسام و کالاهای سبک‌تر را در قفسه‌های بالاتر انبار نمایید؛
- اصل مراجعه به کالا را رعایت نمایید تا کالاهای همواره مورد نیاز در دسترس افراد و انبار باشد؛
- هرگز ارتفاع چیدن را تا زیر سیستم‌های آبفشان ادامه ندهید؛
- از وسایل بالابر برای کالاهای سنگین یا انبارکردن در ارتفاع استفاده کنید؛
- هرگز روی صندلی، جعبه یا قفسه نایستید؛
- هرگز کالاهای روی قفسه به سمت راهرو بیرون نیاید؛
- احتیاط لازم هنگام بستهبندی و باز کردن بسته‌ها به عمل آید؛
- نحوۀ چیدن بسته‌ها به روی چیدن آجر مهار شده باشد؛
- موقع بستهبندی بار با طناب یا هر وسیلۀ دیگر و در نهایت انبار کردن آن، بار زیاد محکم و یا زیاد شل نبندید.
ایمنی تجهیزات نگهداری کالاها
وسایل و تجهیزات نگهداری کالاها در انبار از این قرارند:
- نقاله‌ها؛
- ارابۀ دستی؛
- پالت؛
- باکس‌پالت؛
- ظرف (سبد)؛
- قفسه؛
- گان‌اسکنر و هندلد.
ایمنی حمل دستی بار
قوانین بلند كردن بار: نکات زیر باید در هنگام بلند کردن بار رعایت شود:
- به‌طور صحیحی جلوی بار بایستید؛
- پاها را به‌اندازه عرض شانه‌ها از یكدیگر فاصله دهید؛
- زانوهایتان را خم و عضلات شكمی خود را منقبض نمایید؛
- از هر دو دست استفاده نمایید. بار را محكم چنگ بزنید و تا حد امكان آن را به خود نزدیك‌تر نمایید؛
- بار را با پا بلند كنید نه با كمر؛
- از آنجا كه عضلات پا از عضلات كمر نیرومند‌تر هستند، بار را با پا بلند نمایید؛
- انحنای طبیعی را در ستون فقرات خود حفظ نمایید. كمر خود را خم نكنید. برای چرخیدن، پاها را حول محور كفش‌هایتان حركت دهید، نه اینكه كمر خود را بپیچانید؛
- هنگام پایین آوردن بار نیز لحظه بسیار مهمی است، زیرا باید به‌صورت صحیح انجام پذیرد؛
- زانوهایتان را خم كرده و بار را در جلوی خود نگه دارید. بهتر است بار را روی یك میز بگذارید، در غیر این صورت بدون خم كردن كمر و فقط با خم كردن زانوها و پاها بار را روی زمین قرار دهید.
مقادیر مجاز بلندكردن دستی بار: حدود تماس مجاز برای بلندكردن دستی شرایطی پیشنهاد می‌شود كه تحت آن شرایط تمام كارگران به‌صورت دائم و روزانه در تماس با خطر بلندكردن دستی بار به‌عنوان یك وظیفۀ تكراری) باشند، بدون آنكه دچار آسیب در ناحیۀ كمر و شانه شوند. حداكثر وزن بار مجاز برای بار ۲۳ كیلوگرم تعیین شده است.
شعارهای ایمنی
پایان‌بخش دستورالعمل ایمنی و حفاظت در ایفا، بیش از صد عنوان شعار ایمنی است؛ برگرفته از مجموعه شعارهای منتشر شده به‌منظور فرهنگ‌سازی موضوعات ایمنی و ترویج ایمنی در سازمان شعارهای ایمنی و پوسترهای ایمنی در سازمان‌هایی که «سیستم مدیریت ایمنی بهداشت شغلی ISO45001» یا سیستم مدیریت HSE را استقرار داده‌اند.
تفصیل این شعارها و دیگر جزئیات استانداردهای ایمنی و حفاظت در ایفا به زودی در قالب فایل پی‌دی‌اف مصور «دستورالعمل ایمنی و حفاظت مرکز پردازش ایفا» در وب‌سایت شرکت منتشر خواهد شد.
منابع
در تدوین این دستورالعمل از منابع زیر استفاده شده است:
- ISO 9001:2008 - Quality management systems
- ISO 14001:2004 - Environmental management systems
- OHSAS 18001, Occupational Health and Safety Assessment Series
- ISO 45001:2018 - Occupational health and safety management systems - Requirements with guidance for use
- Warehousing and storage: Keep it safe
