چند هفته پیش، گزارشی در نشریۀ فورچون (Fortune) منتشر شد که از تمایل ناچیز کارفرمایان غربی به استخدام جوانان نسل زد می‌گفت. گزارشی دربارۀ وضعیت اشتغال جوانان تحصیلکردۀ نسل زد (یعنی کسانی که پس از حداقل چهار سال دورۀ کارشناسی، وارد بازار کار شده‌اند) به قلم اوریانا رز رویل (Orianna Rosa Royle) در 26 سپتامبر که بسیار صدا کرد.
از آن‌زمان و بعد از ترجمه‌ای دست‌و‌پا شکسته از این گزارش در سایت عصر ایران، در فضای فارسی‌زبان شبکه‌های اجتماعی بحث جدی میان کارفرمایان و کارکنان و حتی میان کارکنان نسل‌های مختلف درگرفته است که آیا نسل زد یا هشتادی‌ها کاری و خلاق هستند یا نه؟
بسیاری از قدیمی‌ترها معتقدند دهه هشتادی‌ها نه فقط پشتکار در تحصیل و آموختن حرفه نداشته‌اند، بلکه حتی پس از یافتن کار هم نمی‌خواهند دوران کارآموزی را کامل بگذرانند و مهارت‌های لازم را را یاد بگیرند.
جالب‌تر اینکه نسل زدی‌ها، یا عمدتاً نسل دهۀ هشتادی ایران، خود در مقام پاسخ درآمده و علاوه بر کارفرمایان منتقد، به کارکنان نسل‌های دیگر، خصوصاً دهه شصتی‌ها که بیشترین تراکم را در بازار کار کنونی ایران دارند، حمله می‌کنند.
برای نمونه، بسیاری از دهه هشتادی‌ها با دفاع از پشتکار ناچیز در پاسخ به دستمزدهای ناچیز و توقعات بسیار کارفرما، دهه شصتی‌ها را بزرگ‌ترین مشکل نسل خود می‌بینند و بابت تن دادن به شرایط استثماری کارفرمایان و کار کردن به هر قیمت و با هر شرایطی، و از جمله تضعیف موقعیت تازه‌واردان بازار کار، تحقیر می‌کنند.
اما گزارش فورچون چه بود و چه ربطی به ایران داشت؟ متن کامل گزارش در ادامه می‌آید:
پس از دو سال شکایت از دشواری کار کردن با دانش‌آموختگان نسل زد، بابت اینکه این نسل فقط حرف می‌زنند و اهل کار نیستند، اکنون مدیران شرکت‌ها کارکنان جوانان را تنها چند ماه از استخدامشان اخراج می‌کنند.
بر اساس گزارشی تازه، از هر ده کارفرما شش نفر می‌گویند که برخی از کارکنان نسل زد را که اوایل امسال تازه از دانشگاه فارغ‌التحصیل و استخدام شده بودند، اخراج کرده‌اند. سایت اینتلیجنت (Intelligent.com) که پلتفرم اختصاصی برای کمک به جذب متخصصین جوان در بازار کار است، دیدگاه حدود هزار کارفرمای آمریکایی را در این زمینه بررسی کرده است. این بررسی گواه آن است که کاستی‌های سال 2024 بر دانش‌آموختگان آینده تأثیر خواهد گذاشت.
پس از تجربه انبوهی از مشکلات با استخدام‌شدگان جوان،
- از هر شش مدیر، یک نفر می‌گوید که برای استخدام مجدد دانش‌آموختگان دانشگاهی جدید مردد است؛
- از هر هفت مدیر، یک نفر اعتراف کرده که ممکن است در سال آینده به‌طور کلی از استخدام آنها پرهیز نماید؛
- سه‌چهارم شرکت‌های مورد بررسی گفته‌اند که برخی یا همۀ استخدام‌های تازه‌فارغ‌التحصیلشان به‌نحوی رضایت‌بخش نبوده است.
- نیمی از کارفرمایان در این بررسی دلیل نارضایتی خود از استخدام‌های جدیدشان را فقدان انگیزه و ابتکار رشمرده‌اند.
این کارفرمایان همچنین با توصیف نسل زد به‌عنوان غیرحرفه‌ای، سازمان‌نیافته و ضعیف در مهارت‌های ارتباطی، همین‌ها را دلایل اصلی در اخراج این گروه از دانش‌آموختگان عنوان کرده‌اند. کارفرمایان می‌گویند با چالش‌های محسوسی در این نسل درگیرند: از جمله دیر رسیدن به کار و جلسات، نپوشیدن لباس مناسب دفتر و ادبیات نامناسب در فضای کار.
- بیش از نیمی از مدیران منابع انسانی به این نتیجه رسیده‌اند که دانش‌آموختگان دانشگاه آمادۀ برای فضای کار نیستند.
- در همین حال، بیش از ۲۰ درصد مدیران می‌گویند: «نسل زد نمی‌توانند با حجم کار کنار بیایند.»
در واقع، کالج‌ها خود بهتر می‌دانند که دانشجویانشان به‌عنوان نیروی کار کاملاً آماده نیستند و برخی از این کالج‌ها برای پر کردن شکاف بازار کار اقداماتی صورت داده‌اند. برای نمونه، دانشگاه ایالتی میشیگان به دانشجویان آموزش می‌دهد چگونه گفت‌وگویی شبکه‌ای را مدیریت کنند؛ از جمله درک نشانه‌هایی از اینکه طرف مقابل کم‌کم خسته شده و وقت آن رسیده که کاری انجام شود. همین‌طور دبیرستانی در لندن یک روز دوازده‌ساعته را به آماده‌سازی دانش‌آموزان برای زندگی بزرگسالان اختصاص داده است.
وقتی از مدیران پرسیده شد چه‌چیزی می‌تواند دانش‌آموختگان دانشگاه را برای استخدام آماده کند، آنها پاسخ دادند: «نگرشی مثبت و ابتکار عمل بیشتر.»
هوی نگویِن (Huy Nguyen)، مشاور ارشد آموزش و توسعۀ شغلی شرکت اینتلجنت، به دانش‌آموختگان نسل زد توصیه می‌کند در هر شرکتی که ممکن است به آن بپیوندند، نحوۀ تعامل سایر کارکنان را مشاهده کنند تا فرهنگ شرکت را درک نمایند، زیرا فهم راه مناسب برای تعامل با دیگران آسان‌تر است.
او می‌افزاید: «از خود ابتکار عمل نشان دهید، پرسش‌های تفکربرانگیز بپرسید، بازخورد بگیرید و آن را به کار ببرید تا انگیزۀ خود را برای توسعۀ فردی نشان دهید. با حفظ نگرشی مثبت، رعایت ضرب‌الاجل‌ها و داوطلب‌شدن برای پروژه‌ها - حتی آن‌هایی که مسئولیت‌های فوری شما نیستند - می‌توانید تصویر قابل‌اعتمادی از خود نشان دهید.»
اندی جسی (Andrew R. Jassy)، مدیرعامل آمازون، هم اخیراً گفته است: «موفقیت شما به نگرش شما بستگی دارد و دلیل آن هم ساده است: مدیران ترجیح می‌دهند با افراد مثبت کار کنند.»
اهمیت این نگرش چنان است که برخی مدیران آن را در پیشبرد حرفه‌ای کارکنان جوان مؤثرتر از مدرک دانشگاهی می‌دانند. تا جایی که حتی ریچارد برانسون (Richard Branson)، بنیان‌گذار میلیاردر شرکت ویرجین (Virgin)، بارها و بارها از جوانان خواسته دانشگاه را به نفع «مدرسۀ زندگی» ترک کنند.
مارک زاکربرگ، مدیر عامل شرکت متا، هم به‌تازگی مدعی شد که استعداد ناب و شخصیت بر مدرک می‌‌چربد.
دیوید میدز (David Meads)، مدیر ارشد سیسکو سیستمز (Cisco) در بریتانیا، که در شانزده‌سالگی مدرسه را ترک کرده، به فورچون می‌گوید: «نگرش و استعداد از هر عنوانی که یدک می‌کشید یا هر مدرک تحصیلی که ارائه می‌دهید، مهم‌تر است.»
اما نسل زد اصلاً کیستند؟ در پژوهش‌های نسلی، دربارۀ مرزهای نسل‌های اخیر تا چند سال اختلاف وجود دارد، اما بر اساس رسمی‌ترین دسته‌بندی، نسل‌های یک قرن اخیر به تفکیک از این قرارند:
- نسل آلفا Generation Alpha (متولدین 2012 تاکنون)؛
- نسل زد Generation Z یا زومر Zoomers (متولدین 1997 تا 2012)؛
- نسل ایگرگ Generation Y یا هزاره Millennials (متولدین 1981 تا 1996)؛
- نسل ایکس Generation X (متولدین 1965 تا 1980)؛
- نسل بیبی‌بومر Baby boomers یا بومر (متولدین 1946 تا 1964)؛
- نسل خاموش Silent Generation یا سازندگان Builder Gen و سنت‌گرا Traditionalist Gen (متولدین 1925 تا 1945)؛
- نسل بزرگ‌ترین‌ها Greatest Generation یا نسل جنگ جهانی دوم World War II Gen: (متولدین 1901 تا 1927).
البته نسل گم‌شده Lost Generation (متولدین 1883 تا 1900) هم هست که دیگر زنده نیستند.
بدین ترتیب، هم‌اکنون و در پایان سال 2024 میلادی،
- نسل آلفا حداکثر 12 سالهاند؛
- نسل زد بین 13 تا 27 ساله هستند؛
- نسل ایگرگ بین 28 تا 43 سال دارند؛
- نسل ایکس 44 تا 59 سالهاند؛
- نسل بومر 60 تا 78 ساله دارند؛
- نسل خاموش 79 تا 99 ساله هستند؛
و نسل گم‌شده هم که کم‌کم باید واقعاً گم‌و‌گور شده باشند.
اما تا آنجا که به موضوع اشتغال مربوط می‌شود، با در نظر گرفتن سن اشتغال از 15 تا 65 سال، می‌توان گروه‌بندی‌های سنی متفاوت را ارائه داد.
البته با ذکر این نکته که بر اساس مادۀ 79 قانون کار در ایران، «به‌کارگیری افراد کمتر از 15 سال تمام ممنوع است» و افراد بین 15 سال تمام تا 18 سال هم کارگر نوجوان محسوب می‌شوند که استخدام آنها شرایط خاصی دارد، باید کارکنان 18 سال به بالا را در نظر بگیریم.
بنابراین، باید دقت داشت که هنوز تمام این نسل به سن قانونی کار نرسیده و وارد بازار کار نشده‌اند. پس در بررسی اشتغال قانونی، ما با برخی از اعضای نسل زد، تمامی نسل ایگرگ و ایکس و برخی از بومرها سر و کار خواهیم داشت.
با این توضیحات، اکنون ببینیم که نسل زد در جمع خانوادۀ ایفا هستند یا نه. برای فهمیدن اینکه همکارانمان در مرکز پردازش ایفا از چه نسلی هستند، از مدیر منابع انسانی ایفا کمک خواستیم.
طبق آمار منابع انسانی ایفا تا پایان نیمۀ اول سال 1403، همکاران ما شامل همکاران صف و ستاد و از جمله مدیران شرکت، 172 نفر بوده‌اند که به نسل‌های زیر تعلق دارند:
نتیجه اینکه اندکی بیش از یک‌سوم کارکنان ایفا از نسل زد هستند.
این نکته هم لازم به گفتن است که این نسل‌ها مربوط به جوامع غربی هستند و انطباق کامل با ایران ندارند. شاید نسل‌بندی جامعۀ ایران بر اساس دهه‌های تولد شمسی دقیق‌تر باشد. برای مثال، تاریخ تولد نسل زد منطق با سال‌های شمسی 1375 تا 1390 است. یعنی نیمی از دهۀ هفتادی‌ها و نیز تمام دهۀ هشتادی‌ها را در بر می‌گیرد.
بر این اساس هم می‌توان آمار زیر را از توزیع نسلی همکاران ایفا ارائه داد:
نتیجه اینکه نزدیک به یک‌پنجم کارکنان ایفا از نسل هشتادی هستند. این گروه به همراه نسل هفتادی بیش از نیمی از خانوادۀ ایفا را تشکیل می‌دهند.
در کل، می‌توان گفت که خانوادۀ ایفا بسیار جوان است و صد البته که آغوش ما به روی نسل زد و دهه هشتادی‌ها باز خواهد بود.
