با توجه به روح تعاليم مكتب اسلام در زمينه گسترش مرزهاي دانش و آگاهي از مواهب و نعمتهاي خدادادي در پهنه طبيعت و جهان به منظور ارتقاي سطح زندگي و نيل به حيات طيبه و نيز با عنايت به تأكيد قانون اساسي جمهوري اسلامي، در خصوص تقويت روح بررسي و تتبع و ابتكار در تمام زمينه هاي علمي، فني، فرهنگي و اسلامي از طريق تأسيس مراكز تحقيق، ضرورت تأسيس و توسعه مراكز و فعاليت هاي تحقيقاتي به صورت منسجم و بر اساس الگويي سنجيده و مورد قبول، محرز مي باشد.
فعاليت هاي تحقيقاتي در كشور به صورت سازمان يافته و تشكيلاتي، با تأسيس انستيتو پاستور در سال 1299 آغاز گرديد. افزايش فعاليت هاي تحقيقاتي و توسعه مراكز جديد كه بعضاً به صورت مستقل و اكثراً وابسته به دانشگاهها يا وزارتخانه هاي صنعتي و پزشكي و... انجام گرفت، از الگوي مشخص و واحدي تبعيت ننموده است
از اين رو جهت هماهنگ ساختن توسعه مراكز و فعاليت هاي پژوهشي، طرح حاضر به منظور بيان تعاريف و تعيين ضوابط تأسيس مراكز و واحدهاي تحقيقاتي، اعم از دولتي و يا غير دولتي، تنظيم شده است
1 - محقق
" محقق" در مركز تحقيقاتي، به كسي اطلاق مي شود كه " عضو هيأت علمي، پژوهشي" در يك گروه پژوهشي يا آموزشي فعاليت پژوهشي مي كند و وظايف و نحوه ارتقاي او تابع مقررات هيأت علمي پژوهشي دانشگاهها و مؤسسات پژوهشي خواهد بود.
2 - گروه پژوهشي
در صورتي كه فعاليت پژوهشي در يك دانشكده يا مؤسسه تحقيقاتي " به صورت مستمر" و با " هدف خاص" تعريف شده باشد،و به تعداد كافي عضو هيأت علمي پژوهشي وجود داشته باشد، گروه پژوهشي با ضوابط زير، تأسيس مي گردد.
الف - هدف و عنوان گروه پژوهشي منطبق بر نيازهاي اساسي كشور در يكي از زمينه هاي علمي، كاربردي و يا ميان رشته اي باشد.
ب - داشتن حداقل 5 عضو هيأت علمي پژوهشي كه 3 نفر از آنان در گروه پژوهشي تمام وقت باشند.
ج - داشتن امكانات و تجهيزات لازم در دانشكده يا دانشگاه و يا مؤسسه تحقيقاتي.
د - داشتن دانشجوي دوره دكتري در زمينه تحقيقاتي ارائه شده و يا سه دوره متوالي دانشجوي كارشناسي ارشد.
تبصره 1 - در صورت تمايل دانشكده به استقلال مالي در گروه پژوهشي، گروه با نام " مركز" و زير نظر دانشكده اداره خواهد گرديد كه در اين صورت داراي استقلال مالي بوده ولي ساير ضوابط آن تابع ضوابط " گروه" مي باشد.
تبصره 2 - مؤسسات تحقيقاتي غير وابسته به دانشگاهها، از شرط مندرج در بند " د" معاف خواهند بود.
3 – پژوهشكده
در صورتي كه حدود فعاليتهاي پژوهشي دانشگاه از سطح يك دانشكده، فراتر باشد و ايجاد " مؤسسه اي" در دانشگاه يا به صورت مستقل ضرورت يابد،" پژوهشكده" با شرايط زير تأسيس مي گردد:
الف - فعاليتهاي تحقيقاتي پژوهشكده در زمينه هاي بنيادي، كاربردي و يا توسعه اي و منطبق بر نيازهاي اساسي كشور خواهد بود و پژوهشكده در يك رشته مشخص و يا به صورت ميان رشته اي مي تواند در هر يك از زمينه هاي فوق تشكيل گردد.
ب - داشتن حداقل 3 گروه پژوهشي با شرايط مندرج در بند "2"
ج - داشتن امكانات و تجهيزات مستقل براي امور تحقيقاتي.
تبصره 1 - پژوهشكده، از نظر مالي، مستقل و از نظر اداري، مشابه يك دانشكده خواهد بود.
تبصره 2 - عناوين زير، معادل پژوهشكده خواهد بود:
الف - مركز تحقيقاتي
ب - مؤسسه تحقيقاتي ( پژوهشي)
تبصره 3 - هر گاه، سطح فعاليت تحقيقاتي در مؤسسات و مراكزي كه عنوان دانشگاه ندارند، معادل پژوهشكده باشد، مي توانند نسبت به تأسيس پژوهشكده، ( نظير مركز و مؤسسه تحقيقاتي) اقدام نمايند. اينگونه مؤسسات مي توانند نسبت به ارائه دوره كارشناسي ارشد و دكتراي پژوهشي در صورت داشتن شرايط و ضوابط آموزشي و پژوهشي مصوب با همكاري و تحت نظارت دانشگاهها اقدام كنند.
بخوانید: مسابقات مستر المپیا
4 - پژوهشگاه
در صورتي كه فعاليتهاي پژوهشي، در سطح گسترده، مورد نظر باشد، واحد پژوهشي مستقل ( پژوهشگاه) با شرايط زير ايجاد مي گردد:
الف - دارا بودن سه مؤسسه پژوهشي ( پژوهشكده) با شرايط مندرج در بند 3
ب - داشتن امكانات و تجهيزات مستقل براي امور تحقيقاتي
تبصره - پژوهشگاهها مي توانند نسبت به ارائه دوره كارشناسي ارشد و دكتراي پژوهشي، بر طبق شرايط تبصره 3 - از بند 3 اقدام كنند.
5 - روش ايجاد واحدهاي تحقيقاتي
الف - استخدام كادر به عنوان عضو هيأت علمي پژوهشي در دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالي، نظير استخدام كادر به عنوان عضو هيأت علمي آموزشي بوده و تبديل وضعيت از هيأت علمي آموزشي به هيأت علمي پژوهشي، به پيشنهاد دانشگاهها و تصويب هيأتهاي مميزه، صورت مي گيرد.
ب - تأسيس گروه يا مركز پژوهشي، پژوهشكده و يا پژوهشگاه، بر حسب مورد، به پيشنهاد دانشگاه يا سازمان و يا وزارتخانه ذيربط و در خصوص مراكز تحقيقاتي غير دولتي توسط افراد حقيقي و يا حقوقي بنا به مورد در معاونت پژوهشي وزارت فرهنگ و آموزش عالي و يا معاونت پژوهشي وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي، بررسي مي شود و جهت رسيدگي نهايي و تصويب اساسنامه، به شوراي گسترش آموزش عالي مربوط، ارجاع خواهد گرديد.
ج : رؤساي مراكز واحدهاي تحقيقاتي، بايد از ميان اعضاي برجسته هيأت علمي باشند و صلاحيتشان، در جهت اهداف مؤسسه بر حسب مورد به تأييد وزارتين مربوط برسد.
تبصره - در خصوص رؤساي واحدهاي تحقيقاتي بخش غير دولتي، عضويت در هيأت علمي، شرط نيست.
6 - مراكز تحقيقاتي كه بر اساس اين ضوابط، تأسيس مي شوند، مي توانند از امتيازات و تسهيلاتي كه آيين نامه آن به پيشنهاد مشترك وزارتين فرهنگ و آموزش عالي و بهداشت، درمان و آموزش پزشكي به تصويب دولت خواهد رسيد، استفاده كنند.
7 - مراكز تحقيقاتي كه پس از تشكيل، شرايط مندرج در اين آيين نامه را از دست بدهند، مجوز تأسيس آنها بر حسب مورد توسط شوراي گسترش آموزش عالي وزارتين ذيربط، لغو خواهد گرديد.
8 - دستورالعمل هاي اجرايي اين طرح، بنا به مورد توسط معاونين آموزشي و پژوهشي وزارتين فرهنگ و آموزش عالي و بهداشت، درمان آموزش پزشكي تنظيم و به تصويب وزراي ذيربط خواهد رسيد.
