علم حقوق با هدف برقراری نظم اجتماعی، حمایت از حقوق اشخاص و پیشگیری از تعارض منافع، به شاخههای گوناگونی تقسیم میشود. این شاخهها هر یک به بررسی و تنظیم جنبهای خاص از روابط انسانی، اقتصادی و اجتماعی میپردازند. مهمترین شاخههای علم حقوق عبارتاند از:
• حقوق خصوصی
حقوق خصوصی به تنظیم روابط میان اشخاص (اعم از حقیقی و حقوقی) اختصاص دارد. از مهمترین موضوعات مطرح در این شاخه میتوان به حقوق مدنی شامل مالکیت، قراردادها، مسئولیت مدنی، خانواده و ارث اشاره نمود.
• حقوق عمومی
این شاخه از حقوق ناظر بر روابط میان دولت و شهروندان و همچنین سازمانهای دولتی با یکدیگر است. حقوق عمومی موضوعاتی نظیر حقوق اساسی، حقوق اداری و حقوق مالی (از جمله قوانین مربوط به بودجه و مالیات) را در بر میگیرد.
• حقوق کیفری (جزا)
حقوق کیفری به منظور حفظ نظم عمومی و حمایت از ارزشهای اجتماعی، به تعیین افعال مجرمانه و مجازاتهای قانونی اختصاص دارد. این شاخه شامل قواعد مربوط به جرم، مسئولیت کیفری، آیین دادرسی کیفری و اجرای مجازاتها میباشد.
• حقوق بینالملل
حقوق بینالملل به تنظیم روابط میان دولتها، سازمانهای بینالمللی و در برخی موارد اشخاص حقیقی و حقوقی در سطح فراملی میپردازد. این شاخه شامل حقوق بینالملل عمومی (مانند معاهدات، حقوق بشر و حقوق جنگ) و حقوق بینالملل خصوصی (مربوط به تعارض قوانین و احکام در روابط بینالمللی اشخاص) میباشد.
• حقوق تجارت
این شاخه به بررسی قواعد حاکم بر فعالیتهای تجاری، شرکتهای تجاری، اسناد تجاری، ورشکستگی و سایر موضوعات مربوط به بازرگانی اختصاص دارد و نقش مهمی در حمایت از فعالیتهای اقتصادی ایفا میکند.
• حقوق کار و تأمین اجتماعی
حقوق کار به تنظیم روابط میان کارگر و کارفرما و تبیین حقوق و تکالیف متقابل آنان میپردازد. همچنین، حقوق تأمین اجتماعی ناظر بر حمایتهای قانونی از افراد در برابر خطرات اجتماعی مانند بیکاری، بیماری، ازکارافتادگی و بازنشستگی است.
• حقوق ثبت
این شاخه شامل مقررات مربوط به ثبت رسمی املاک، اسناد، شرکتها و سایر وقایع حقوقی است که با هدف تثبیت حقوق اشخاص و پیشگیری از بروز دعاوی و اختلافات طراحی شده است.
• حقوق بانکی و مالی
حقوق بانکی به بررسی قواعد و مقررات حاکم بر فعالیتهای بانکی، قراردادهای بانکی، تسهیلات اعتباری، ضمانتنامهها و وصول مطالبات اختصاص دارد و در ساماندهی روابط بانکی و مالی نقش بسزایی دارد.
• حقوق املاک و اراضی (حقوق ملکی)
این شاخه به بررسی مقررات مربوط به مالکیت، نقلوانتقال املاک، دعاوی ملکی، سرقفلی، اجاره، موقوفات، افراز و تفکیک املاک میپردازد و از پرکاربردترین شاخههای حقوقی در نظام قضایی کشور محسوب میشود.
• حقوق خانواده
حقوق خانواده بهصورت تخصصی به موضوعاتی از قبیل ازدواج، طلاق، حضانت فرزند، نفقه، مهریه و ولایت پرداخته و با هدف حمایت از نهاد خانواده تدوین شده است.
• حقوق مالیاتی
این شاخه از حقوق به تنظیم مقررات مربوط به اخذ مالیاتها، معافیتهای مالیاتی، جرائم مالیاتی و فرآیندهای دادرسی مالیاتی میپردازد.
• حقوق بیمه
حقوق بیمه ناظر بر روابط میان بیمهگر و بیمهگذار و بررسی انواع قراردادهای بیمهای از قبیل بیمه عمر، مسئولیت، درمان و اموال است و نقش مهمی در حمایت از اشخاص در برابر خطرات احتمالی دارد.
• حقوق انرژی و محیط زیست
این شاخههای نوظهور به تنظیم مقررات بهرهبرداری از منابع انرژی (نفت، گاز، برق و...) و حفاظت از محیط زیست پرداخته و با هدف حفظ منابع طبیعی و توسعه پایدار ایجاد شدهاند.
• حقوق فناوری اطلاعات و ارتباطات
با توسعه فضای دیجیتال، این شاخه از حقوق به موضوعاتی همچون جرائم سایبری، قراردادهای الکترونیکی، حریم خصوصی در فضای مجازی و مالکیت فکری در بستر اینترنت میپردازد.
نتیجهگیری
گستردگی و تنوع شاخههای علم حقوق نشاندهنده اهمیت نظم حقوقی در ابعاد مختلف زندگی فردی و اجتماعی است. آشنایی با این شاخهها به افراد و کسبوکارها کمک میکند تا در چارچوب قوانین حرکت نموده و از حقوق قانونی خود بهدرستی دفاع نمایند.
در همین راستا، مشورت با وکیل متخصص در هر حوزه حقوقی میتواند از بروز مشکلات حقوقی جلوگیری کرده و روند حلوفصل دعاوی را تسهیل نماید.
چنانچه در هر یک از زمینههای فوق نیازمند راهنمایی یا دریافت خدمات حقوقی هستید، میتوانید از طریق راههای ارتباطی موجود در وبسایت "حقوقبان" با ما در تماس باشید.
افتخار ما در حقوقبان ارائه مشاوره تخصصی و همراهی شما در مسیر احقاق حقوق قانونیتان خواهد بود.
احسان خدادادی
وکیل پایه یک دادگستری(تهران)
