پسماند یا به اسم امروزی و عام خود زباله به موادی گفته می‌شود که از استفاده انسان و حیوان باقی می‌ماند. این مواد شامل جامدات، مایعات و حتی در بعضی مواقع گازها نیز می‌شود. ضمنا فاضلاب جز این دسته و در زمره مایعات قرار نمی‌گیرد.
پسماندها که فعالیت انسان‌ها هستند و پس از استفاده آنها باقی می‌ماند به صو رت مستقیم و گاهی غیرمستقیم و ناخواسته تولید می‌شود. این تولیدات انسانی و حیوانی زائد هستند و نیاز به از بین بردن و در بعضی مواقع دفع دارند.
پسماندها گاهی غیرقابل استفاده هستند و دور ریخته می‌شوند البته این یک تصور از طرف تولیدکننده مواد پسماندی است. کسانی که از مواد استفاده می‌کنند این احساس و تصور را دارند که پس از استفاده از آنها باقیمانده را باید به صورت زباله از محل خود خارج کنند و دیگر نمی‌توان از آنها استفاده کرد. با اینکه پسماندها از هر سه گروه ماده‌ها تشکیل می‌شوند اما عمدتا جامد هستند.
انواع پسماندها
زباله‌ها به چند گروه تقسیم می‌شوند. این تقسیم بندی بر اساس موادی است که پسماند از آن ساخته یا تهیه شده است. موادغذایی، نخاله‌های ساختمانی، باند و لوازمات بیمارستانی، فضولات، لاشه‌های حیوانات و ... هر کدام در یک دسته از انواع پسماند قرار می‌گیرند.
انواع پسماند را می‌توان به ترتیب با پسماند عادی شروع کرد. بعد از پسماند عادی باید به پسماند پزشکی، پسماند ویژه، پسماند کشاورزی و در آخر پسماند صنعتی اشاره کرد و از آنها نام برد.
پسماند عادی
اولین گروه از پسماندها، پسماند عادی نام گرفته است. این گروه پسماند از فعالیت روزانه انسان‌ها در شهرهای کوچک و بزرگ، روستاها و حتی خارج از این محدوده هر جایی که انسان‌ها زندگی و رفت و آمد داشته باشند به وجود می‌آید. از انواع این پسماند تولید شده به دست انسان می توان به زباله‌های خانگی و نخاله‌های ساختمانی و ... اشاره کرد.
پسماند پزشکی
گروه دوم پسماندها، پسماندهای پزشکی هستند. به تمامی مواد و لوازماتی گفته می‌شود که پس از استفاده در بیمارستان‌ها، مراکز بهداشتی، مراکز درمانی، آزمایشگاه‌های تخصصی پزشکی و طب امروزی و تمامی مراکز مشابه این نوع فعالیت‌ها تولیدشده (پس از استفاده) و باقی می‌ماند. باند، پوکه خالی سرم، سرنگ، پنبه الکلی، گان اتاق عمل و ... شامل این گروه از پسماندها هستند که از این دسته مراکز باقی می‌مانند و احتیاج به دفع و از بین بردن آنها به صورت اصولی و اساسی است.
پسماندهای ویژه
به گروه سوم پسماندها ویژه گفته می‌شود. این ویژه بودن به این دلیل است که این گروه از پسماندها خطرناک هستند. سمی بودن و بیماری زا بودن یکی از دلایل نام گرفتن این پسماندها به اسم ویژه است. قابلیت انفجار یا در بعضی مواقع اشتعال از دیگر دلایل این نامگذاری است. خاصیت خورندگی بعضی از این پسماندها آنها را در گروه سوم جای داده است. تمامی این عوامل در حد بالایی از سطح خود قرار دارند. این گروه پسماند به مراقبت‌های ویژه و خاصی هم در زمان استفاده و هم در زمان دفع نیاز دارد.
پسماندهای کشاورزی
در بخش کشاورزی به موادی که از فعالیت‌های تولیدی در قسمت و محدوده حوزه‌های کشاورزی هستند پسماند کشاورزی گفته می‌شود. این قبیل مواد شامل فضولات حیوانات، لاشه حیوانات، محصولات کشاورزی که فاسد شده باشند، هستند. البته محصولات غیرقابل مصرف در کشاورزی هم در زمره این گروه قرار می‌گیرند. پسماندهای کشاورزی گروه چهارم پسماندها را تشکیل می‌دهد.
پسماندهای صنعتی
گروه آخر از انواع پسماندها صنعتی هستند. این گروه صنعتی را فعالیت‌های صنعتی و معدنی، نفت و پتروشیمی، بازمانده‌های نیروگاهی، پسماندهای پالایشگاهی و این قبیل مواد را شامل می‌شوند. در کل می‌توان گفت هر پسماند و زباله‌ای که در صنعت باقی بماند شامل این گروه وسیع می‌شود. ضمنا گازوئیل را نباید از یاد برد که در این گروه قرار می‌گیرد. براده‌ها، سرریزها و لجن‌های صنعتی نیز پسماند صنعتی هستند و در این گروه گنجانده می‌شوند.
پنج گروه انواع پسماندها به ترتیب اولویت نام برده شد و به صورت اختصار به آنها پرداخته شد. لازم به ذکر است که در زمان تولید پسماند باید به میزان موادی که به عنوان پسماند باقی می‌ماند دقت داشت. این پنج گروه هر کدام در جایگاه خود زیان‌های فراوانی برای محیط زیست، حیوانات، انسان‌ها و هر موجود زنده‌ای دارد.
میزان پسماندها
در تمام دنیا پسماند و زباله وجود دارد. بعضی کشورها در تولید و ساخت این ماده بازیافتی دقت فراوانی دارند. این دقت در زمینه میزان و اندازه تولید این مواد در روز، هفته، ماه و سال است. هر چقدر پسماندها از هر گروه و نوعی که هستند کمتر باشد زندگی و حیات ما، سالم تر است.
زمان تولید پسماند
پسماندها در هر چهار فصل سال تولید می‌شوند. زائدات غذایی به آن قسمت از زباله‌هایی گفته می‌شوند که فسادپذیر هستند و در اثر سرما یا گرما حالت اولیه خود را از دست می‌دهند. این زائدات شامل باقی مانده مواد گیاهی خوراکی که به صورت خام یا پخته استفاده می‌شوند هستند. از انبار کردن این مواد نیز می‌توان پسماند و زباله تولید شود. فصل تابستان به دلیل گرم بودن هوا در اکثر نقاط جهان وجود زباله به بالاترین میزان خود در طول یک سال می‌رسد. در این فصل میوه، سبزی و ... مصرف بیشتری دارد.
پسماند پر اهمیت
پر اهمیت‌ترین پسماندها، پسماند غذایی یا همان پسماند عادی را شامل می شود. این دسته از پسماند به دلیل تخمیر و قدرت فساد سریع اهمیت فراوانی دارد. میزان پسماندهای فسادناپذیر در شهرهای ایران حدودا بین 35 تا 76 درصد در گزارش‌ها آمده است.
یکی از دیگر دلایل پر اهمیت بودن زباله‌های غذایی تهیه کود از آنها است که کمپوست نیز نامیده می‌شود. این مواد بوی نامطبوعی را تولید می‌کنند و محل مناسبی برای تکثیر و رشد مگس و انواع حشرات هستند.
به وجود آمدن و تولید پسماند جز جدایی‌ناپذیر زندگی شهری و صنعتی امروزی شده است. نمی‌توان در زندگی امروزی انتظار داشت که پسماندی باقی نماند اما می‌توان تلاش کرد میزانش را به کمترین رساند و محیط زیست را از خطر نابودی نجات داد.
