💠 حق رعیت بر پادشاه

همان طور که در معرفی کتاب کلیله و دمنه گذشت، در این اثر پند و حکمت، و لهو و هزل به هم آمیخته شده تا فهم و ضبط آن برای خوانندگان ساده باشد. از این روی، ایشان باید همت خویش را بر تفهم معانی آن مقصور کنند و وجوه استعارات آن را بشناسند. در ادامه نمونه ای از این نکات حکمت آمیز که در ضمن گفتگوی دمنه و شیر آمده، تقدیم حضورتان می شود.

💠 حق رعیت بر پادشاه
(بریده ای از گفتگوی دمنه با شیر)

🔸 از حقوق رعیت بر پادشاه آن است که هریک را بر مقدار مروت و یک دلی و نصیحت بدرجه ای رساند، و به هوا در مراتبْ تقدیم و تاخیر نفرماید، وکسانی را که در کارها عاطل و از هنرها غافل باشند بر کافیان هنرمند و داهيان (۱) خردمند ترجیح و تفضیل روا ندارد، که دو کار از عزایم پادشاهان غریب نماید: حلیت پای بر سر بستن، و پیرایه سر بر پای آویختن. و مروارید و یاقوت را در سرب و ارْزیز (۲) نشاندن در آن تحقیر جواهر نباشد ليکن عقل فرماینده به نزدیک اهل خرد مطعون گردد. و انبوهی یاران که دوربین و کاردان نباشند عین مضرت است، و نفاذ کارها به اهل بصر و فهم تواند بود نه به انبوهی انصار و اعوان. و هر که یاقوت بر خویشتن دارد گران بار نگردد و بدان هر غرض حاصل آید. و آن که سنگ در کیسه کند از تحمل آن رنجور گردد و روز حاجت بدان خيرى نیابد. و مرد دانا صاحب مروت را حقیر نشمرد اگرچه خاملْ ذكر و نازلْ منزلت باشد، چه پی را از میان خاک برگیرند و بدو زینها پردازند که مرکب ملوک شود و کمانها راست کنند که به صحبت دست پادشاهان و اشراف عزیز گردد.

🔸 و نشاید پادشاهان را که هنرمندان را به خمول اسلاف فروگذارد و بی هنران را به وسایل موروث، بی هنرِ مکتسبْ اصطناع فرماید بلکه تربیت پادشاه بر قدر منفعت باید که در صلاح مُلک از هریک چه آید و كدام مهم را شاید، چه اگر بی هنران خدمت اسلاف را وسیلت سعادت سازند خلل بکارها راه یابد و اهل هنر ضایع مانند. و هیچ کس بمردم از ذات او نزدیک تر نیست، چون بعضی از آن معلول (۳) شود به داروها علاج پذیرد که از راههای دور و شهرهای بیگانه آرند. و موش اگرچه مردم را همسایه و هم خانه است، چون موذی باشد او را از خانه بیرون می‌فرستند و در هلاک وی سعی واجب بینند. و بازْ اگرچه وحشی و غریب است چون از او منفعت مى تواند بود به اکرامی هرچه تمامتر او را به دست آرند و از دست ملوک برای او مرکبی سازند.

📚 کلیله و دمنه, باب الاسد و الثور، ۱۲۹ - ۱۳۱

#پی_نوشت
(۱) داهی: زیرک
(۲) ارزیز: فلز قلع
(۳) معلول: بیمار

#إنسانيات
#پندانه
#کلیله_و_دمنه
•••༺ إِنْسانيّاتْ؛ انجمن حکمت عملی ༻•••