عبد الله بن مقفع
نام حکمت عملی معمولا با بزرگانی چون فارابی و خواجه طوسی عجین شده است لکن بی‌تردید در انتقال، حفظ و توسعه میراث حکمت عملی اندیشمندان زیادی نقش داشته‌اند که امروزه کمتر از آنها می‌شنویم. از جمله این دانشمندان می‌توان به ابن مقفع اشاره کرد که شاید بتوان وی را قدیمی‌ترین اندیشمندی دانست که آثار قابل توجهی در حکمت عملی، چه اخلاق و چه سیاست، از وی باقیمانده است.
عبدالله بن مقفع (با نام پیشین روزبه پورِ دادويه) بنابر برخی اقوال، در حوالی سال 106 هـ.ق. در فیروزآباد فارس زاده شد. وی که ظاهرا به دین مانویان بود، پس از مدتی به اسلام گروید؛ هرچند پذیرش واقعی اسلام توسط وی همچنان موضع گفتگو و جدل تاریخ‌پژوهان است لکن از آثار وی نشانه واضحی بر خلاف این مدعا به دست نمی آید گرچه در آثار وی نشانه‌های مستقیم از مسلمانی نیز به ندرت به چشم می‌آید. عمده اشتغال وی دبیری دربار والیان و حاکمان مناطق مختلف در حوزه خلافت اموی و عباسی بوده است و از همین راه نیز ثروت انبوهی اندوخته بود.
وی عمدتا به عنوان مترجم آثار مهمی از زبان‌های هندی، فارسی میانه و یونانی به عربی شناخته می‌شود. شاید بتوان ترجمه کلیله و دمنه از پهلوی به عربی را مهم‌ترین اثر وی به شمار آورد. برخی از رساله‌های منطقی یونانی چونان باری‌ارمیناس و ایساغوجی نیز برای نخستین بار به قلم وی به زینت ترجمه آراسته شده است. از جمله آثار باقیمانده وی در اخلاق و سیاست می‌توان به الأدب الکبير، الأدب الصغير، الدرة الیتيمة، رسالة في الصحابة اشاره کرد. در فرسته دیگری به معرفی مختصر آثار وی خواهیم پرداخت.
سرانجام ابن مقفع در سال 142 هـ.ق. توسط یکی از والیان منسوب به بنی عباس در بصره و در زمان منصور دوانیقی به قتل رسید. گفته می‌شود همکاری‌های وی در مقام مشاوره والیان و حاکمان یا زبان گزنده و هجوآمیز وی در بسته شدن طومار زندگی کوتاهش نقش داشته است.
نقل شده است که كسى او را به «نان و نمكى» مهمان كرد. ابن مقفع هنگام طعام ديد كه مهماندار چيزی جز آن نان و نمك بر خوان ننهاده. سپس چون درويشى به طلب خوراك آمد، صاحبخانه او را به شكستن ساق‌های پا تهديد كرد. ابن مقفع وی را اندرز داد كه برود، زيرا اين صاحبخانه هر چه گويد، همان كند!!!
ادامه دارد ...
پی نوشت: تصویر پیوست به این فرسته، نقاشی خیالی هنرمند برجسته لبنانی جبران خلیل جبران از ابن مقفع است.
#انسانیات
#معرفی_شخصیت
#ابن_مقفع
