🌱 متابعین گرامی انسانیات! کلیله و دمنه دو شگالند (۱) که در معیت شیری در بیشه ای گذر عمر می کنند. دمنه را سودای تقرب به شیر افتاد و کلیله را بنای بر مخالفت. در میان گفتگوی ایشان، لطیفه ای در باب تعامل با ملوک به میان آمده که ذکر آن در بخش پندانه خالی از لطف نمی نماید.
📝 کلیله گفت: انگار که به ملک نزدیک شدی بچه وسیلت منظور گردی و بکدام دالّت منزلت رسی؟
🔸 [دمنه] گفت: اگر قربتی یابم و اخلاق او را بشناسم خدمت او را به اخلاص عقیدت پیش گیرم و همت بر متابعت رای و هوای او مقصور گردانم و از تقبیح احوال و افعال وی بپرهیزم، و چون کاری آغاز کند که بصواب نزدیک وبصلاح ملک مقرون باشد آن را در چشم و دل وی آراسته گردانم و در تقریر فواید و منافع آن مبالغت نمایم تا شادی او بمتانت رای و رزانت (۲) عقل خویش بیفزاید، و اگر در کاری خوض کند که عاقبت وخیم و خاتمت مکروه دارد و شر و مضرت و فساد و معرت آن بملک او بازگردد پس از تامل و تدبر برفق هرچه تمامتر و عبارت هرچه نرم تر و تواضعی در ادای آن هرچه شامل تر غور و غایله آن با او بگویم و از وخامت عاقبت آن او را بیگاهانم، چنانکه از دیگر خدمتگاران امثال آن نبیند. چه مرد خردمند چرب زبان اگر خواهد حقی را در لباس باطل بیرون آرد و باطلی را در معرض حق فرا نماید.
باطلی گر حق کنم عالم مرا گردد مقر
ورحقی باطل کنم منکر نگردد کس مرا
و نقاش چابک قلم صورتها پردازد که در نظر انگیخته نماید و مسطح باشد، و مسطح نماید و انگیخته باشد
نقاش چیره دست است آن ناخدای ترس
عنقا ندیده صورت عنقا کندهمی
و هرگاه که ملک هنرهای من بدید برنواخت من حریص تر از آن گردد که من بر خدمت او.
🔸 کلیله گفت: اگر رای تو بر این کار مقرر است و عزیمت در امضای آن مصمم، باری نیک برحذر باید بود که بزرگ خطری است. و حکما گویند بر سه کار اقدام ننماید مگر نادان: صحبت سلطان، و چشیدن زهر بگمان و، سر گفتن با زنان. و علما پادشاه را بکوه بلند تشبیه کنند که درو انواع ثمار و اصناف معادن باشد لکن مسکن شیر و مار و دیگر موذیات که بررفتن در وی دشوار است و مقام کردن میان آن طایفه مخوف.
🔸 دمنه گفت: راست چنین است، لکن هرکه از خطر بپرهیزد خطیر نگردد
از خطر خیزد خطر، زیرا که سوده ده چهل
برنبندد گر بترسد از خطر بازارگان
و در سه کار خوض نتوان کرد مگر برفعت همت و قوت طبع: عمل سلطان و بازارگانی دریا و مغالبت دشمن. و علما گویند مقام صاحب مروت بدو موضع ستوده است: در خدمت پادشاه کامران مکرم، یا در میان زهاد قانع محترم.
📚 کلیله و دمنه, باب الاسد و الثور، صص ۱۲۵ - ۱۲۷
#پی_نوشت
(۱) شگال: شغال
(۲) رزانت به فتح راء: آهستگی و وقار
•••༺ إِنْسانيّاتْ؛ انجمن حکمت عملی ༻•••
