آزار جنسی در محیط کار یکی از رایج ترین پدیده های حال حاضر در بسیاری از جوامع و از مصادیق بارز خشونت جنسی علیه زنان و البته مردان می باشد. شاید این موضوع برای بسیاری از افراد عجیب به نظر برسد که آزار جنسی بتواند گریبان گیر مردان نیز بشود ولی باید اشاره کرد که هر چند با درصد بسیار پایین‌تر نسبت به زنان ولی این امر در مورد مردان هم مصداق دارد.
آزار و اذیت جنسی عبارتست از تحمیل تقاضای جنسی بر فرد بدون در نظر گرفتن رضایت او و این امر در شرایطی اتفاق می افتد که مناسبات قدرت نابرابر است. آزار و اذیت جنسی اشکال رفتاری متنوعی دارد که از طریق چشم، لفظ، لمس ناخواسته و فشار ناخواسته برای موافقت با رابطه جنسی با استفاده از تهدیدهای مرتبط با کار صورت میپذیرد. در واقعا آزار جنسی رفتاری است که کرامت شخص را نقض کرده، محیط کار را برای فرد توهین آمیز و خصمانه جلوه می دهند و امنیت او را مخدوش می سازد.
آزار جنسی در اشکال مختلفی می تواند بروز پیدا کند:
در این جا به سه دسته بندی معروف آن براساس مقیاس سازمان جهانی کار اشاره می کنیم:
آزار جنسی کلامی نظیر تحت فشار قرار دادن فردی برای برقراری رابطه جنسی به عنوان یک لطف و یا تحت فشار قرار دادن فردی برای قرار ملاقات غیر کاری، نامه، تماس تلفنی و هر مورد دیگر که نشانه رفتار جنسی دارد برخلاف میل شخصی فرد مخاطب و ...
آزار جنسی غیر کلامی نظیر نگاه‌ها و ژست‌های جنسی بدون رضایت فرد و دادن هدایای شخصی و یا بیش از حد نزدیک فرد ایستادن و ...
آزار جنسی فیزیکی نظیر تماس بدنی، تکیه دادن یا خود را روی بدن فرد انداختن، گوشه‌ای گیر انداختن یا نیشگون برخلاف میل شخصی فرد، ماساژ گردن یا دیگر نقاط بدن بدون اجازه فرد، لمس لباس، مو یا بدن فرد و ...
برای مقابله با چنین پدیده‌ای به نظر می‌رسد هم کنترل پیشینی و هم کنترل پسینی می تواند مفید باشد.
کنترل پیشینی عبارت است تمهیداتی که برای جلوگیری از این قبیل جرایم به کار گرفته می شود. به عنوان مثال نصب دوربین های مداربسته و آموزش های کافی به کسانی که در معرض این حوادث هستند، می توانند از بهترین کنترل های پیشینی باشند.
کنترل پسینی عبارت است تمهیداتی که بعد از رخ دادن جرم در مورد مجرم و قربانب صورت می گیرد.
به عنوان مثال متهم فرض نکردن قربانی خشونت و برخورد قاطع با مجرم و التیام بخشیدن قربانی می تواند از راه های کنترل پسینی باشد.
متاسفانه در فرهنگ حقوقی ایران ماده قانونی برای مجرمان این جرم تعبیه نشده و در بسیاری از موارد در صورت رخ دادن این پدیده به هیچ وجه گزارش نمی شود. به این گونه قربانیان، قربانیان جرایم خاموش گفته می شود. به این علت که هیچ آمار دقیقی از میزان این جرایم و مجرمین و قربانیان آن ها در دست نیست.
طبیعت خاص این جرم و مرز بسیار باریکی که میان پیگیری این جرم و نقض آبرو و حیثیت افراد وجود دارد، بسیاری از افراد را از اعلام این جرم منصرف می‌کند. البته مناسبات نابرابر قدرت نیز در این امر بی تاثیر نیست. به این نحو که عموما مجرمان این جرایم در موقعیت برتری نسبت به قربانی قرار دارند و در صورت تمکین نکردن قربانی و یا در صورت پیگیری این جرایم توسط قربانی به خطرات مختلفی تهدید خواهند شد. بارزترین این موارد از دست رفتن موقعیت شغلی افراد است.
متاسفانه در ایران ماده قانونی صریحی برای این دسته از جرایم وجود ندارد با این حال اخیرا در لایحه جامع تامین امنیت زنان در برابر خشونت موضوع خشونت مورد بررسی قرار گرفته است و ماده 3 این لایحه در باب جرم انگاری خشونت بیان می دارد:
" خشونت جرم بوده و هیچ کس حق ندارد در روابط خانوادگی، مکان خصوصی، عمومی یا دولتی به قصد آسیب علیه زنان مرتکب آن گردد. در صورت ارتکاب مطابق احکام این قانون مجازات می شود."
در ماده 4 این لایحه مصادیق خشونت درج شده است:
الف) خشونت جسمی
ب) خشونت روانی و عاطفی
ج) خشونت جنسی
د) تجاوز جنسی
ح) آزار جنسی
ط) مزاحمت جنسی
این لایحه در مقام تعریف آزار جنسی بیان می‌دارد:
" هرگونه رفتار جز موارد مندرج در بند 7 و 8 این لایحه که بدون رضایت زن یا بهره‌گیری از موضوعات، مضامین مستهجن یا مستهجن نسبت به وی ارتکاب یابد یا با قصد لذت جنسی مرتکب که منتهی به آزار زن شود، صورت پذیرد. "
تدوین این لایحه را می توان قدمی مثبت در این راستا قلمداد کرد تا بتوان با قانونی کردن آن به طور کامل مانع بروز چنین جرایمی شد.
#آزار_جنسی #خشونت_جنسی #سازمان_کار
