حرکاتِ بدن (Kinesics) به 5 دسته تقسیم میشوند (به آنهاجملات زبان بدن خواهم گفت):
1. علامت های قراردادی (emblems)
2. نشان دهنده ها (illustrators)
3. نمایشگر عاطفه (affective display)
4. تنظیم کننده ها (regulators)
5. وقف دهنده ها (adaptors)
مدنظر کلاسهای زبان بدن بیشتر پنجمی بوده و سومی معمولا برای چشمی که تمرین کافی ندارد به آسانی قایل تشخیص نیست ولی در عین حال سختترین است برای پنهان کردن و بهترین برای خواندن طرف مقابل.
حال ببینیم هرکدام از انواع جملات زبان بدن چه حرکاتی رو شامل میشوند:
1. Emblems
سیگنالهای غیر کلامی که به راحتی شناخته میشوند چون همه روی معنایشان توافق داریم و بصورت ارادی ازآنها استفاده مینماییم. مانند نشان دادن اعداد با انگشت (حتما inglourious basterds را قبلا دیدهاید که قهرمان داستان به خاطر نحوه نشان دادن عدد ۳ لو رفت) یا نشون دادن حرف V با دو انگشت که نشانه پیروزی هست. این حرکات ارادی هستند و معنتیشان در فرهنگای مختلف فرق میکند (حتی میتواند طی زمان تغییر کند مثل نشان دادن شصت در ایران!) توضیح واضحات است ولی اگرخواستید یکی از آنها را استفاده کنید از قبل مطمئن شوید معنای آن را در جایی که هستید میدانید! به عنوان مثال در ترکیه از علامت ?? برای تایید استفاده نکنید چون این نشانه در آنجا به معنی خوبی ندارد.
2. illustrators
حرکات دستی که به رساندن معنای کلام کمک میکنند ولی نسبت به Emblems غیرارادیتر هستند. مثلا میخواهیم بگوییم فلانی عقلش را از دست داده است، با انگشت ابتدا به سر و سپس به بالا اشاره میکنیم یا اگر بخواهیم بگوییم فلانی رفت، با انگشت به بیرون اشاره می کنیم.
میزان استفاده از این حرکات در فرهنگای مختلف متفاوت است و ما در کشورمان معمولا زیاد استفاده می کنیم اما نه به اندازه ایتالیاییها!
وقتی یاد بگیریم چطور از Illustrator ها استفاده کنیم، میتوانیم خیلی راحتتر طرف مقابل را به موضوعی علاقهمند و یا قانع کنیم. مثلا اینکه کف دستمان را در صحبت نشان بدهیم یا پشت دست را، یا اینکه موقع حرف زدن دستهایمان در ارتفاع سینه خودمان تکان میخورن یا در ارتفاع شکم، همه میتوانند جهتی که میخواهیم به صحبت بدهند. در این متن نمیخواهم وارد جزییات بشوم ولی یادتان باشد تا میتوانید در صحبت کف دستتان را نشان بدهید.
3.Affective/Facial displays
تغییراتی در حالت صورت که به دلیل احساساتی مثل عصبانیت، ترس، ... ایجاد میشوند. نسبت به نشاندهندهها غیرارادیترند و کمتر میتوانیم جلویشان را بگیریم. درنتیجه خیلی مناسب هستند برای خواندن طرف مقابل و یا تحت تاثیر قراردادن ناخوداگاهش. ولی مشکل این است که اگه به طور خودآگاه بخواهیم این حرکات را تشخیص بدهیم معمولا کارآسانی نیست و احتیاج به تمرین بیشتری نسبت به خواندن وقف دهندهها دارد.
مثلا بالا رفتن ابروها با توجه به حالت بقیه اجزای صورت معنیهای مختلفی دارد. اگه همراه با گشاد شدن چشمها باشد به معنی تعجب است ولی اگر همراه یک لبخند باشد به معنی آشنایی دادن (روش مناسب برای شروع یک مکالمه). در ضمن میتواند به معنی توجه به جنس مخالف هم باشد (مخصوصا اگر همزمان سر کمی به سمت پایین بیاید). اما معمولا آنقدر سریع اتفاق میافتند که تشخیصشان آسان نیست.
4. Regulators
حرکات سر، صورت یا دست که یک مکالمه رو کنترل و تنظیم میکنند. مثل گذاشتن انگشت روی لب به معنی سکوت یا نشان دادن کف دست که نشانه درخواست توقف بحث و یا چرخاندن انگشت دور یک دایره که به منظور سرعت بخشیدن به مکالمه.
تکان دادن سر به معنی تایید یکی از روشهایی است که نگارنده برای تشویق طرف مقابل به صحبت استفاده میکند، حتما خودتان هم امتحان کنید و وقتی طرف صحبت کسی هستید سرتان رو به تناوب برای تایید تکان دهید. نتیجه این خواهد شد که خیلی بیشتر از آن چیزی که انتظار دارید میتوانید اطلاعات دریافت کنید. این کار مخصوصا در مذاکرات که داشتن اطلاعات اهمیت دارد، خیلی میتواند مفید باشد.
5- Adaptors
تغیر حالتهایی که به بدنمان میدهیم تا در وضعیت راحتتری قرار بگیریم. دلیلش هم تجربه خودمان و یا نیاکانمان هست که به ما نشان داده در آن وضعیت امنیت بیشتری داریم.
به عبارت دیگه عکسالعمل ناخوداگاه بدن هستند به محرکهای بیرونی و چون بصورت ناخودآگاه بروز میکنند و تشخیصشان آسانتر از تغییرات چهره هست، کلید اصلی خواندن زبان بدن طرف مقابل به حساب میآیند و معمولا همان مواردی میباشند که در کلاسهای زبان بدن یاد میدهند، مثل دست به سینه نشستن، پاها را قفل کردن،...
بگذارید یک مثال بزنم، یک بچه کوچک وقتی دروغی میگوید با دست جلوی دهانش را میگیرد و یا موقعی که لج کرده دستها را محکم جلوی سینه گره میزند و اخم میکند (حتما این دو صحنه را مشاهده کردهاید) وقتی بزرگتر میشویم این حرکات به تدریج محو میشوند و اینقدر واضح خود را نشان نمیدهند، ولی هنوز هم وقتی دروغ میگوییم میخواهیم جلوی دهانمان را بگیریم ولی دیگر به شکل دست زدن به صورت بروز میکند. وقتی هم با کسی مخالفیم دست به سینه مینشینیم.
درمورد تشخیص دروغ و دلایل دست به سینه نشستن بعدا بیشتر توضیح خواهم داد، فقط همین را بگویم که خودتان سعی کنید دست به سینه ننشینید (به خاطر خاصیت آینهای) و وقتی دیدید طرف مقابل دست به سینه نشسته ایت سعی کنید از این وضعیت درش بیارید (با تغییر فضای جلسه و یا حتی دادن خودکار به او برای یادداشت مطلبی!).
درمطلب بعدی در مورد تاثیر معکوس زبان بدن رو ذهن و همینطور تاثیر آینهای توضیح میدهم.