افزایش سرمایه یکی از راه‌های تامین منابع مالی برای شرکت‌هایی می‌باشد که قصد دارند از این منابع مالی برای توسعه کسب و کار خود استفاده کنند.
تعریف افزایش سرمایه شرکت
انتشار سهام جدید توسط شرکت بین سهامداران برای تامین مبلغ مورد نیاز شرکت را افزایش سرمایه می‌گویند.
منفعت افزایش سرمایه برای شرکت
هدف از افزایش سرمایه تامین منابع مالی مورد نیاز برای توسعه کسب و کار یا اصلاح و بهبود ساختار مالی شرکت می‌باشد. البته افزایش سرمایه یکی از راه‌هایی است که شرکت‌ها برای این دو هدف می‌توانند از آن بهره بگیرند.
فرآیند افزایش سرمایه در یک شرکت
1- برای افزایش سرمایه ابتدا هیئت مدیره پیشنهاد این کار را با دلایل کافی به سهامداران ارائه می‌دهد.
2- رای‌گیری در خصوص افزایش سرمایه شرکت در مجمع عمومی فوق‌العاده شرکت توسط سهامداران صورت می‌پذیرد.
3- در صورت قبول افزایش سرمایه توسط سهامداران، سازمان بورس و اوراق بهادار نیز باید این افزایش سرمایه را تایید نماید.
4- پس از تایید نهایی توسط سازمان بورس و اوراق بهادار، مراحل قانونی ثبت آن توسط اداره کل ثبت شرکت‌ها و موسسات غیرتجاری و سازمان بورس و اوراق بهادار انجام خواهد گرفت.
قیمت سهام شرکت پس از افزایش سرمایه تغییر خواهد کرد ولی این که افزایش سرمایه شرکت از چه روشی انجام شود، اثرات متفاوتی در تغییرات قیمت دارد.
انواع افزایش سرمایه
روش‌های افزایش سرمایه به چهار صورت مختلف قابل انجام است که در ادامه این چهار روش توضیح داده خواهد شد. اما این امکان وجود دارد که یک شرکت با توجه به شرایط خاص خود از ترکیب این روش‌ها برای افزایش سرمایه استفاه کند.
1. از محل سود انباشته (سهام جایزه)
2. از محل آورده نقدی و مطالبات حال شده سهامداران
3. از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها
4. به روش صرف سهام
1. افزایش سرمایه از محل سود انباشه (سهام جایزه)
کلیه شرکت‌های حاضر در بورس بر طبق قانون تجارت موظف هستند که درصدی از سود شرکت را در انتهای سال مالی در حسابی به نام سود انباشته ذخیره کنند که این میزان ذخیره در صورت‌های مالی شرکت ثبت میشود.
در مواقعی که شرکت برای توسعه کسب و کار خود نیاز به تامین منابع مالی جدید داشته باشد و میزان سود انباشه آن هم به مقدار کافی برای طرح‌های توسعه باشد از محل سود انباشه می‌تواند افزایش سرمایه بدهد و منابع مالی خود را تامین کند.
نکته مهم در افزایش سرمایه از محل سود انباشه این است که منابع مالی جدیدی به شرکت افزوده نمی‌شود. در این روش سرمایه شرکت زیاد شده و به همان نسبت تعداد سهام نیز افزایش پیدا می‌کند.
به عنوان مثال اگر یک سهامدار دارای بیست هزار سهم از شرکت پالایش نفت اصفهان با نماد معاملاتی شپنا باشد و شرکت یکصد و بیست درصد افزایش سرمایه از محل سود انباشته (سهام جایزه) بدهد. تعداد سهام این فرد از بیست هزار سهم به چهل و چهار هزار سهم افزایش می‌یابد. حال چون سهام همه سهامداران نیز به همین نسبت افزایش پیدا کرده است، درصد مالکیت این سهامدار نسبت به کل سهامداران تغییری نمی‌کند.
اما قیمت سهام پس از افزایش سرمایه کاهش می‌یابد. روش محاسبه قیمت پس از افزایش سرمایه از محل سود انباشته (سهام جایزه) به صورت زیر است:
در مثال فوق اگر قیمت هر سهم پانصد تومان بوده باشد، قیمت سهم پس از افزایش سرمایه به میزان یکصد و بیست درصد برابر با دویست و بیست و هفت تومان می‌گردد و عملاً سرمایه سهامداران تغییری نمی‌کند.
2. افزایش سرمایه از محل آورده نقدی سهامداران
گاهی اوقات شرکت‌ها برای تامین منابع مالی یا اصلاح ساختار مالی شرکت، اقدام به افزایش سرمایه از محل آورده نقدی سهامداران می‌کنند. معمولاً این نوع افزایش سرمایه زمانی رخ می‌دهد که شرکت سود انباشه مناسبی جهت تامین منابع مورد نیاز خود نداشته باشد.
بنابراین چون افزایش سرمایه از این روش نیازمند تأمین منابع جدید از سوی سهامداران فعلی شرکت است، شرکت حق استفاده و حضور در آن را ابتدا به سهامداران شرکت می‌دهد. به این صورت که اوراقی تحت عنوان حق تقدم سهام در اختیار سهامداران فعلی قرار می‌گیرد. در مدت زمان مجاز برای معاملات این اوراق که معمولاً شصت روز است و به آن مهلت پذیره‌نویسی گفته میشود، یکی از سه حالت زیر رخ می‌دهد:
1. پرداخت مبلغ اسمی سهام: در این روش سهامداران به ازای هر سهم باید مبلغ اسمی سهم را که صد تومان است، حداکثر تا شصت روز به شرکت پرداخت کنند که در نهایت پس از طی شدن مراحل افزایش سرمایه، حق تقدم سهم به سهم عادی تبدیل میشود.
2. فروش حق تقدم توسط سهامداران: سهامداران می‌توانند در صورت عدم تمایل به پرداخت مبلغ اسمی سهم به شرکت، حق تقدم سهام خود را به فروش برسانند. این حق تقدم‌ها مانند سهام عادی در بورس قابل معامله هستند.
نکته: سهام حق تقدم با نماد معاملاتی همان شرکت که انتهای آن حرف «ح» قرار دارد در بازار شناخته میشود. به عنون مثال سهام بانک تجارت با نماد معاملاتی وتجارت شناخته میشود و سهام حق تقدم بانک تجارت با نماد معاملاتی وتجارتح شناخه میشود.
3. فروش حق تقدم سهام توسط شرکت: اگر سهامداران به هر علتی مبلغ اسمی سهام را پرداخت نکنند و همچنین حق تقدم خود را نیز به فروش نرسانند، پس از اتمام مهلت پذیره‌نویسی حق تقدم سهام، شرکت حق تقدم‌های استفاده نشده را از طریق بورس به فروش رسانده و مبلغ حاصل از فروش را بعد از کسر کارمزدها به حساب سهامداران واریز می‌کند.
روش محاسبه قیمت سهام از محل افزایش سرمایه از محل آورده نقدی سهامداران به صورت زیر است:
همانند مثال قبل فرض کنید که یک سهامدار دارای بیست هزار سهم از شرکت پالایش نفت اصفهان با نماد معاملاتی شپنا باشد و شرکت یکصد و بیست درصد افزایش سرمایه از محل آورده نقدی سهامداران بدهد. تعداد سهام این فرد از بیست هزار سهم به چهل و چهار هزار سهم افزایش می‌یابد.
بنابراین اگر قیمت هر سهم پانصد تومان بوده باشد، قیمت سهم پس از افزایش سرمایه به میزان یکصد و بیست درصد برابر با دویست و هشتاد و دو تومان می‌گردد.
3. افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها
تورم و کاهش ارزش پول ملی کشور باعث افزایش قیمت کالاها و خدمات میشود. بنابراین تورم موجب تفاوت میان ارزش دارایی‌های ثابت و سرمایه‌گذاری‌های بلند مدت (در زمان خریداری شده) با ارزش روز میشود و این مسئله موجب باعث میشود تا اطلاعات موجود برای گرفتن تصمیم‌های اقتصادی با خطا و ایراد روبرو شوند.
یکی از روش‌هایی که می‌توان این خطای اطلاعاتی را در تصمیم‌گیری برای سرمایه‌گذاری در سهام شرکت‌ها تصحیح کرد، ارزیابی دارایی‌ها به قیمت روز می‌باشد. که به آن افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها گفته میشود.
در این روش شرکت دارایی‌های ثابت و البته مشهود خود مانند زمین، ساختمان، ماشین‌آلات، سرمایه‌گذاری‌ها و ... را مجدداً مورد ارزیابی و ارزشگذاری قرار می‌دهد.
با این کار ارزش دارایی های شرکت در ترازنامه به روز میشود. در نتیجه از آنجایی که معادله حسابداری در ترازنامه باید برقرار باشد و بدهی‌های شرکت نیز تغییری نکرده است، سرمایه شرکت باید افزایش پیدا بکند تا این معادله برقرار بماند.
در این روش نیز سرمایه‌ای وارد شرکت نشده و فقط یک عملیات حسابداری در صورت‌های مالی شرکت رخ می‌دهد. در این روش افزایش سرمایه به دلیل اینکه سرمایه جدید وارد شرکت نشده است، به همان تعداد سهام که به سهامداران افزوده میشود به همان مقدار نیز قیمت سهام کاهش می‌یابد و در نهایت سرمایه سهامداران تغییری نمی‌کند.
4. افزایش سرمایه از محل صرف سهام
در این روش شرکت سهام خود را به مبلغی بیش از قیمت اسمی و از طریق پذیره نویسی به فروش رسانده و تفاوت حاصل از قیمت فروش و قیمت اسمی سهام را به حساب اندوخته منتقل و یا در ازای آن سهام جدید به سهامداران قبلی می‌دهد.
در افزایش سرمایه به روش صرف سهام بجای انتشار سهام عادی با ارزش اسمی یعنی یکصد تومان، پذیره‌نویسی سهام جدید ناشی از افزایش سرمایه به قیمت روز آن نماد معاملاتی انجام میشود.
منظور از صرف سهام، اضافه ارزش سهام یعنی ما به التفاوت ارزش بازاری و اسمی سهام می‌باشد. شرکت در خصوص صرف سهام سه کار می توانند انجام دهند:
در مورد فروش هم دو کار می‌توانند انجام دهند:
چند نکته در مورد افزایش سرمایه
